Το κλείσιμο ενός αγωγού αερίου στην ανατολική Ουκρανία προκάλεσε ένα νέο κύμα ανησυχίας για την ενέργεια στην Ευρώπη. Η τιμή του αερίου ανέβηκε και μετά έπεσε ξανά. Η διακοπή αυτή αποτελεί μια ιδιαίτερα σημαντική εξέλιξη, επειδή είναι η πρώτη φορά που ο πόλεμος προκαλεί αναταραχή στη ροή του ρωσικού φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας προς την Ευρώπη, όπου τροφοδοτεί εργοστάσια και παράγει ηλεκτρισμό.
Σε δημοσίευμα του Associated Press παρουσιάζεται μια σειρά ερωταπαντήσεων σχετικά με το συγκεκριμένο θέμα.
Τι ακριβώς συνέβη στην Ουκρανία;
Ο διαχειριστής του συστήματος αγωγών αερίου της Ουκρανίας, η Gas TSO, είπε πως δεν θα μετέφερε πλέον αέριο μέσω ενός σταθμού στην περιοχή του Λουχάνσκ στην ανατολική Ουκρανία, κοντά στα σύνορα με τη Ρωσία. Όπως ανέφερε, δεν είχε επιχειρησιακό έλεγχο επί του σταθμού στην κατεχόμενη από τους Ρώσους περιοχή, με τις δυνάμεις κατοχής να παρεμβαίνουν στη λειτουργία του σταθμού και να εκτρέπουν αέριο με τρόπο που έθετε σε κίνδυνο τη σταθερότητα του συστήματος αγωγών.
Η εταιρεία είπε πως ενημέρωσε επανειλημμένα τη ρωσική κρατική εταιρεία εξαγωγής αερίου, Gazprom, για τις απειλές προς τις ροές από τέτοιες παρεμβάσεις, μα οι εκκλήσεις της αγνοήθηκαν. Όπως αναφέρει το Associated Press, ο αγωγός αυτός μεταχειρίζεται περίπου το 1/3 του ρωσικού αερίου που κατευθύνεται προς την Ευρώπη. Ο ουκρανικός διαχειριστής είπε ότι οι ροές αερίου θα μπορούσαν να γίνονται μέσω ενός άλλου αγωγού που περνά από τη Ρωσία στην Ουκρανία κοντά στην πόλη Σούτζα. Η Gazprom είπε πως αυτό δεν ήταν δυνατόν, μα οι ροές αερίου στη Σούτζα αυξήθηκαν τη νύχτα της Τρίτης προς Τετάρτη, κατά περίπου 8 εκατ. κυβικά μέτρα ημερησίως.
Γιατί αυτή η εξέλιξη έχει τραβήξει την προσοχή;
Αν και η Ρωσία έχει διακόψει τη ροή του φυσικού αερίου προς την Πολωνία και τη Βουλγαρία λόγω διαφωνίας για τις πληρωμές σε ρούβλια, η διακοπή της Τετάρτης είναι η πρώτη διαταραχή στις προμήθειες αερίου μέσω της Ουκρανίας λόγω του πολέμου. Οποιαδήποτε υπόνοια πως οι προμήθειες ενέργειας είναι ευάλωτες στέλνει τις τιμές στα ύψη. Οι τιμές στις spot αγορές αερίου αυξήθηκαν 4% κατά το άνοιγμα την Τετάρτη, στα 103 ευρώ ανά μεγαβάτ. Αργότερα έπεσαν, γύρω στα 95 ευρώ/ μεγαβατώρα, κάτω από το σημείο όπου ήταν την Τρίτη.
Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν χαίρονται ιδιαιτέρως να πληρώνουν εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια ημερησίως στη Ρωσία για ενέργεια, μα δεν ήταν σε θέση να συμφωνήσουν ως προς ένα μποϊκοτάζ στο φυσικό αέριο, λόγω της μεγάλης εξάρτησης μεγάλων οικονομιών όπως η Γερμανία και η Ιταλία από το ρωσικό αέριο. Η Κομισιόν έχει προτείνει σταδιακή απεξάρτηση από το ρωσικό πετρέλαιο, μα έχει βρεθεί απέναντι σε σκληρή αντίσταση από ιδιαίτερα εξαρτημένες χώρες όπως η Ουγγαρία.
Οικονομολόγοι θεωρούν πως μια πλήρης διακοπή αερίου και φυσικού αερίου θα έριχνε την Ευρώπη σε ύφεση. Η απώλεια του αερίου και μόνο θα έπληττε βιομηχανίες όπως η μεταλλουργία, οι βιομηχανία λιπασμάτων, υαλικών και κεραμικών, που έχουν ήδη περιορίσει σε κάποιες περιπτώσεις την παραγωγή τους λόγω υψηλών τιμών αερίου. Επίσης, οι καταναλωτές θα βρίσκονταν απέναντι σε ακόμα υψηλότερους λογαριασμούς ρεύματος και θέρμανσης.
Για να αποφευχθούν τέτοιες εξελίξεις, η ΕΕ έχει προτείνει την περικοπή των εισαγωγών ρωσικού αερίου κατά 2/3 ως το τέλος του έτους, μέσω επιπλέον προμηθειών από τη Νορβηγία και το Αζερμπαϊτζάν, περισσότερων αγορών υγροποιημένου αερίου που καταφθάνει με πλοία, ταχύτερης στροφής στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας κ.α.
Τι συμβαίνει με τις ροές αερίου;
Ο Τομ Μάρζεκ Μάνσερ, επικεφαλής αναλύσεων αερίου στην ICIS, είπε ότι η κίνηση της Ουκρανίας «δεν είναι μια τεράστια περικοπή στις προμήθειες αερίου». Την περιέγραψε ως απώλειας ενός μικρού ποσοστού των συνολικών προμηθειών αερίου, λαμβάνοντας υπόψιν τις εισαγωγές και την εγχώρια παραγωγή. «Ωστόσο είναι ανησυχητικό για την αγορά το ότι μια τέτοια εξέλιξη έλαβε χώρα» είπε, αναφερόμενος σε ανησυχίες για πιθανές ενεργειακές κυρώσεις που θα μπορούσαν να διαταράξουν τις παραδόσεις και τη διακοπή αερίου στη Βουλγαρία και την Πολωνία. «Μα δεν αλλάζει θεμελιωδώς την ισορροπία προσφοράς και ζήτησης στην ευρωπαϊκή αγορά αερίου».
Πριν τον πόλεμο, το ποσοστό ρωσικού αερίου που έρεε στην Ευρώπη μέσω Ουκρανίας είχε πέσει γύρω στο 18%. Από αυτό, περίπου το 1/3 περνά από αυτό το συγκεκριμένο τμήμα του συστήματος αγωγών που έκλεισε. Αυτό μπορεί να φτάνει τα 32,6 εκατομμύρια κυβικά μέτρα την ημέρα. Τις τελευταίες ημέρες ήταν γύρω στα 23 εκατομμύρια κυβικά μέτρα ημερησίως. Ωστόσο δεν μπορεί όλο αυτό το αέριο να αναδρομολογηθεί μέσω του αγωγού που μπαίνει στην Ουκρανία κοντά στη Σούτζα, είπε ο Ζονγκιάνγκ Λούο, αναλυτής αερίου στη Rystad Energy. Ακόμα και με επιπρόσθετη χωρητικότητα μέσα από εκείνη την πόλη, περίπου 10 εκατ. κυβικά μέτρα αερίου ημερησίως θα χρειάζονταν και πάλι κάποιον (άλλο) αγωγό για να φτάσουν στην Ευρώπη και «είναι ασαφές πού ακριβώς, καθώς η χωρητικότητα φαίνεται να έχει καλυφθεί» είπε ο Λούο.
Στο πέρασμα ενός έτους αυτή η ημερήσια ροή θα αντιστοιχούσε σε περίπου 3,6 δισ. κυβικά μέτρα αερίου, από περίπου 150 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα που η Ευρώπη εισάγει από τη Ρωσία. Δεν είναι πολύ μεγάλη η ποσότητα, συγκριτικά, μα οι προμήθειες αερίου σπανίζουν, οι τιμές είναι υψηλές και εισαγωγείς αερίου και κυβερνήσεις προσπαθούν να βρουν όσες μη ρωσικές προμήθειες αερίου μπορούν.
Ποιες είναι οι επιπτώσεις στην Ευρώπη;
Λόγω του ηπιότερου καιρού, η Ευρώπη είναι σε καλύτερη θέση ως προς το αέριο, αφού έβγαλε τον χειμώνα με οριακά επαρκή αποθέματα. Τα αποθέματα γεμίζουν ταχύτερα από ό,τι πέρυσι, μα αυτό πρέπει να συνεχιστεί για να καλυφθεί η ζήτηση τον επερχόμενο χειμώνα.
Η διαταραχή αυτή θα έκανε δυσκολότερο για τις ευρωπαϊκές χώρες να πιάσουν τους στόχους τους για επίπεδα αποθήκευσης τον επόμενο χειμώνα, και θα «επέσπευδε τα σχέδια της Ευρώπης για απομάκρυνση από τις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου» είπε ο Λούο.
«Καθώς το ευρωπαϊκό δίκτυο αερίου είναι πολύ ενοποιημένο, καμία χώρα δεν είναι πιθανό να υποστεί άμεσες επιπτώσεις, μα αυτό θα ασκήσει περαιτέρω πίεση στο σύστημα» πρόσθεσε ο Λούο- επηρεάζοντας ανάλογα και τις τιμές.
Η Γερμανία λαμβάνει 25% λιγότερο αέριο μέσω της Ουκρανίας, ανέφερε την Τετάρτη το υπουργείο Ενέργειας της χώρας. Αυξημένες προμήθειες από τη Νορβηγία και την Ολλανδία αντισταθμίζουν εν μέρει την έλλειψη, είπε η Ανίκα Άινχορν, εκπρόσωπος του υπουργείου, σημειώνοντας πως το μεγαλύτερο μέρος του ρωσικού αερίου φτάνει στη Γερμανία μέσω του αγωγού Nord Stream 1, που περνά από τη Βαλτική.
Ποια είναι τα πιθανά κίνητρα πίσω από αυτή την κίνηση;
Τόσο η Gas TSO της Ουκρανίας όσο και η Gazprom έχουν επιδιώξει να τονίσουν την αξιοπιστία τους ως προμηθευτές αερίου, παρά τον πόλεμο, οπότε αναλυτές προσπαθούν ακόμα να κατανοήσουν ποιο είναι ακριβώς το «παιχνίδι». Η Μπάρμπαρα Λάμπρεχτ της Commerzbank είπε πως «μένει να φανεί αν η διαταραχή στις προμήθειες αποδειχτεί κάτι παραπάνω από μια απλή επίδειξη ισχύος».
Ο Τιμ Ας, της BlueBay Asset Management, είπε ότι θα μπορούσε να έχει να κάνει με άσκηση πίεσης προς την Ευρώπη: «Νομίζω πως αυξάνεται ο εκνευτισμός στην Ουκρανία πως η Ευρώπη καθυστερεί πολύ να προχωρήσει με το ενεργειακό εμπάργκο στη Ρωσία» είπε. «Αν η Ευρώπη δεν είναι έτοιμη να κλείσει τη μηχανή που βγάζει χρήμα από την ενέργεια για τη Μόσχα, γιατί να μην πάρει η Ουκρανία τα πράγματα στα χέρια της;».
huffingtonpost.gr με πληροφορίες από Associated Press