Στο άρθρο που ακολουθεί οι φυσικοθεραπευτές Γιώργος Περράκης και Ζηνοβία Παρασκελίδου του PhysioPraxis Chania προσεγγίζουν το ζήτημα του τι είναι πραγματικά ο πόνος και πώς λειτουργεί.
Ο πόνος, είναι ένας προστατευτικός μηχανισμός που για κάποιους λόγους ή υπό ορισμένες συνθήκες ενεργοποιείται. Tονίζουν ότι «δεν πονάμε επειδή κάτι μας τραυμάτισε. Πονάμε επειδή το νευρικό μας σύστημα αποφάσισε ότι αυτό το ερέθισμα είναι βλαπτικό».
Σημειώνουν το σημαντικό ρόλο της ψυχολογίας στην αποκατάσταση του τραύματος αφού όπως αποδεικνύουν έρευνες ο ισχυρός παράγοντας για επιτυχή ανάρρωση δεν είναι εάν ο μυς ή η άρθρωση φαίνονται τέλειοι στη Μαγνητική τομογραφία αλλά το πώς αισθάνεται ο ασθενής.
Ο φόβος για τον πόνο, η κακή ψυχολογία σχετικά με τις συνέπειες του τραύματος, μπορεί να καθυστερήσει την επούλωση ενώ οι απειλητικές πληροφορίες μπορούν να παραφορτώσουν τους ασθενείς με αχρείαστα χειρουργία και φάρμακα που δε θα καταφέρουν να δώσουν λύση στο πρόβλημα.
Λένε ότι αν και έχουμε μία συγκεκριμένη εικόνα για το πώς θα πρέπει να είναι ιδανικά το ανθρώπινο σώμα, οι μορφές που παίρνει είναι πολλές και διαφορετικές όπως διαφορετική είναι η εικόνα ενός φύλλου πλατάνου από τη φωτογραφία ενός φύλλου σε ένα βιβλίο.
Το φυσιολογικό είναι σχετικό στην περίπτωση του ανθρώπινου σώματος. Η ουσία είναι ο άνθρωπος να αγαπά το σώμα και την κατασκευή του. Εκ της διαφορετικής μορφής του σώματος πηγάζει και η ανάγκη διαφορετικής αντιμετώπισης του όποιου προβλήματος προκαλεί πόνο στο οποίο θα κληθεί ο επαγγελματίας υγείας να προσφέρει ανακούφιση.
Όπως αναφέρουν:
«Μέσα στην ποικιλομορφία της φύσης, όλα τα σώματα μπορούν να λειτουργήσουν σταδιακά καλύτερα και να μην πονούν, αρκεί να υπάρχει συνέπεια κατά την περίοδο των θεραπειών τους και να τα αντιμετωπίζουμε με προσοχή και σεβασμό. Δεν μπορεί να αλλάξει η δομή του ανθρωπίνου σώματος, πολλές φορές όμως μπορεί να βελτιωθεί η λειτουργία του πέρα από κάθε προσδοκία. Και η λειτουργία του διέπεται από ηλεκτρισμό».
Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο που πέρα από τον μεγάλο όγκο πληροφοριών έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για έναν επιπλέον λόγο. Επειδή κινείται στην αντίπερα όχθη από τις λογικές αρθρών σε «ενημερωτικές» ιατρικές ιστοσελίδες που την περίοδο που ζούμε έχουν πλημμυρίσει το διαδίκτυο με ειδήσεις που πουλάνε επενδύοντας στον τρόμο μιας πιθανής αρρώστιας ή του πόνου που αισθανόμαστε και της συνήθως εφιαλτικής ερμηνείας του
Γιατί, κατανοώντας πώς λειτουργεί ο πόνος, εκπαιδευόμαστε να μην τον φοβόμαστε. Και αυτό είναι ένα σημαντικό βήμα για να τον ξεπεράσουμε:
Τι συμβαίνει όταν πονάμε – Ποιος ο ρόλος της σύγχρονης Φυσικοθεραπείας
Τι έχουμε παρατηρήσει:
Οι επαγγελματίες του χώρου της υγείας πριν αρκετά χρόνια είχαν αρχίσει να παρατηρούνμια πιθανή σχέση ανάμεσα στα συμπτώματα που βιώνει κάποιος και την εικόνα που έχει ο ίδιος στο υποσυνείδητο μέρος του μυαλού του για την περιοχή που πονάει. Ερευνητές ξεκίνησαν προσπάθειες διερεύνησης αυτής της πιθανής σχέσης επειδή συνειδητοποιούσαν πως εικόνες του σώματος όπως ακτινογραφίες, μαγνητικές και αξονικές τομογραφίες ΔΕΝ συμβάδιζαν με τα κλινικά συμπτώματα σε πολλές περιπτώσεις ασθενών.
Το 1995 ερευνητές (Vlaeyen et al) αναφέρθηκαν στον ‘Φόβο για κίνηση’, όταν έβαλαν 103 ανθρώπους με χρόνιο πόνο στη μέση, να κάνουν ένα απλό σκύψιμο προς τα εμπρός. Αυτοί που είχαν περισσότερο φόβο μήπως ξανατραυματιστούν και είχαν την εντύπωση πως η μέση τους είναι εύθραυστη ή αδύναμη κινήθηκαν με διάφορους τρόπους, υιοθετώντας προστατευτικές κινητικές προσαρμογές άσχετα με το εάν πονούσαν ή όχι την στιγμή που έσκυβαν.
Το 2007, οι Trip et al ερεύνησαν την επιστροφή αθλητών στα αθλήματά τους μετά από ρήξη και επέμβαση Προσθίου Χιαστού Συνδέσμου. Εκεί που εστίασαν την προσοχή τους ήταν στο εάν η υπερβολική προστατευτικότητα, ο φόβος επανατραυματισμού και η ψυχολογία των αθλητών έπαιξε ρόλο στη διάρκεια της αποκατάστασής τους και στην επιστροφή τους στο άθλημά τους. Από τα αποτελέσματα προέκυψε πως οι αθλητές που είχαν περισσότερο φόβο επανατραυματισμού και ήταν πολύ προστατευτικοί χρειάστηκαν περισσότερο χρόνο αποκατάστασης και επέστρεψαν σε χαμηλότερου επιπέδου απόδοση σε σχέση με αυτούς που είχαν περισσότερη ηρεμία και αυτοπεποίθηση κατά την διάρκεια της αποκατάστασής τους. Επίσης οι φοβισμένοι/υπερπροστατευτικοί αθλητές αντιμετώπισαν περισσότερο πόνο για περισσότερους μήνες κατά τη διάρκεια της αποκατάστασής τους. Πρακτικά, άντεχαν λιγότερο τις ενοχλήσεις που είχαν, με αποτέλεσμα να κάνουν λιγότερες ασκήσεις και να μην ‘αντέχουν’ το μυϊκό πιάσιμο κατά την περίοδο της ενδυνάμωσης.
Από τόσο παλιά, εδώ και τριάντα περίπου χρόνια, έχει ξεκινήσει να γίνεται σύνδεση ανάμεσα στον φόβο για κίνηση/φόρτιση και την αντιμετώπιση των σωματικών πόνων. Η γενική φράση ‘ Εννοείται πως αν είμαστε καλύτερα ψυχολογικά, θα πονάμε λιγότερο…’, έχει αρχίσει να χωρίζεται σε κομμάτια και να μεταφράζεται σε νευροφυσιολογικές διεργασίες που συμβαίνουν στο σώμα μας.
Πως λειτουργεί το ανθρώπινο σώμα:
Σε αυτό το σημείο είναι σημαντικό να θυμίσουμε πολύ συνοπτικά πως το ανθρώπινο σώμα λειτουργεί με ρεύμα και να θέσουμε το πλαίσιο της λειτουργίας του. Το ρεύμα αυτό μεταφέρεται στο σώμα μας από τα νεύρα μας. Κάνοντας έναν απλό διαχωρισμό, τα νεύρα μπορούν να διακριθούν σε αυτά που στέλνουν ρεύμα από τον εγκέφαλο (Κεντρικό Νευρικό Σύστημα) προς το υπόλοιπο σώμα (κατιόντα) και αυτά που ‘παράγουν’ρεύμα στο υπόλοιπο σώμα και το στέλνουν προς το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (ανιόντα). Εμείς θα εστιάσουμε στα τελευταία που είναι επί της ουσίας τα Αισθητικά μας νεύρα. Αυτά είναι υπεύθυνα για τις διαφορετικές αισθήσεις μας. Χάδι, πίεση, δόνηση, διάταση, σύσπαση, κίνηση, ξύσιμο, ζεστό, κρύο, κοφτερό, πικρό, γλυκό, γλυφό, ήχος, χρώματα, φως, κάψιμο από άσκηση. Όλα αυτά και ό,τι άλλο μπορεί να σκεφτεί κανείς το νοιώθουμε επειδή λίγο ρεύμα ταξιδεύει προς τον εγκέφαλο, στον χάρτη του σώματός μας που βρίσκεται εκεί και μπορούμε να αντιληφθούμε τι νοιώθουμε και πού το νοιώθουμε.
Το ανθρώπινο σώμα, όπως αναφέραμε λειτουργεί με ρεύμα. Για να νιώσουμε, πρέπει κάτι να συμβεί στο σώμα μας ώστε ένα κύμα ρεύματος να ενημερώσει τον εγκέφαλό μας ότι κάτι συμβαίνει. Πρέπει να λάβουμε γνώση για αυτό που συμβαίνει! Ο πόνος δεν είναι αίσθηση που προκαλείται από το σώμα μας… Δηλαδή…; Η πορεία που ακολουθεί ο πόνος είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα.
Γιατί, πώς και πόσο να πονέσουμε;
Φανταστείτε, χάριν συζήτησης, ότι παρατηρείτε τα κύτταρα μιας περιοχής ενός σώματος τη στιγμή που τραυματίζεται από κάποιο χτύπημα. Μόλις χτυπηθεί, τα κύτταρα θα συμπιεστούν με αποτέλεσμα τα Αισθητικά νεύρα της περιοχής να ‘δημιουργήσουν’ ένα κύμα ρεύματος που θα ταξιδέψει προς τον εγκέφαλο. Αυτό το ερέθισμα που ταξιδεύει ονομάζεται ‘βλαπταισθητικό ερέθισμα’, δεν είναι ο πόνος που ταξιδεύει προς τα επάνω. Ο πόνος είναι αίσθηση, η οποία μέχρι να φτάσει στον εγκέφαλό μας, στο χάρτη του σώματός μας, δεν μπορεί να γίνει αισθητός. Ο πόνος δεν υφίσταται κατά τη διάρκεια αυτών των χιλιοστών του δευτερολέπτου που ταξιδεύει το ρεύμα μέχρι να φτάσει στον εγκέφαλό μας και είναι απόλυτα λογικό. Αυτό όμως το ‘εν δυνάμει επίπονο ερέθισμα’, το ονομαζόμενο στη νευρολογία βλαπταισθητικό, θα κάνει μία πρώτη στάση. Αυτή θα είναι στο νωτιαίο μυελό, στο σημείο όπου εισέρχεται το αισθητικό νεύρο μέσα στη σπονδυλική στήλη. Εκεί το σήμα του ρεύματος είτε θα ενισχυθεί και θα ταξιδέψει προς τον εγκέφαλο για να μας ενημερώσει ή δεν θα προχωρήσει και η όποια μετάδοση θα διακοπεί εκεί.
Εάν το ‘εν δυνάμει επίπονο ερέθισμα’ περάσει από την πρώτη στάση στο νωτιαίο μυελό και ανηφορίσει προς τον εγκέφαλο, η επόμενη στάση του είναι ο Θάλαμος του εγκεφάλου, το κέντρο επεξεργασίας και ‘προελέγχου’ όλων σχεδόν των ερεθισμάτων. Ουσιαστικά από εκεί περνούν όλα τα αισθητικά νεύρα, ΠΡΙΝ νιώσουμε. Μόλις ο Θάλαμος δεχθεί το ερέθισμα, θα ‘ρωτήσει’ τον υπόλοιπο εγκέφαλο πώς του φαίνεται αυτό το βλαπταισθητικό ερέθισμα. Χωρίς τον έλεγχό μας και χωρίς να έχουμε επίγνωση αυτής της διαδικασίας, αναρωτιέται το νευρικό μας σύστημα : ‘Να πονέσω, πόσο να πονέσω ή να μην πονέσω ;’. Μετά από μια ταχύτατη επεξεργασία λοιπόν που συμβαίνει έξω από τη συνείδησή μας, το Κεντρικό Νευρικό μας Σύστημα αποφασίζει εάν αυτό το ‘εν δυνάμει επίπονο ερέθισμα’ είναι τελικά άξιο προσοχής. Αν είναι άξιο προσοχής, το νευρικό μας σύστημα θα μας κάνει να πονέσουμε, να σφιχτούμε, να μην μπορούμε να κουνήσουμε ώστε να δώσουμε στην περιοχή που πονάει/καίει/απειλείται την πρέπουσα προσοχή και φροντίδα για να προστατευτεί και να επουλωθεί. Άλλωστε αυτό είναι και το ένστικτο της επιβίωσης μέσα στην φύση. Όταν κάτι πάει λάθος σε έναν οργανισμό, αυτός ενεργοποιεί τους προστατευτικούς μηχανισμούς του. Βέβαια, εάν κάποιος δεχόταν το ίδιο χτύπημα και έπρεπε να τρέξει άλλα 50 μέτρα για να αποφύγει κάτι τόσο απειλητικό για αυτόν όσο ο θάνατος, δεν θα ένιωθε τίποτα. Σε όλους μας έχει τύχει να μη θυμόμαστε πού χτυπήσαμε ή να ανακαλύπτουμε κάποιο χτύπημα χωρίς να έχουμε πονέσει. Σε αυτές τις καταστάσεις, το Νευρικό μας Σύστημα έχει αποφασίσει, έξω από την συνείδησή μας, πως δεν χρειάστηκε να πονέσουμε. Άρα ο πόνος φαίνεται πως είναι ένας προστατευτικός μηχανισμός που για κάποιους λόγους και υπό κάποιες συνθήκες ενεργοποιείται ή δεν ενεργοποιείται.
Η παραπάνω πραγματικότητα μπορεί μόνο να εξηγήσει πώς γίνεται να υπάρχουν άνθρωποι με ολικές ρήξεις μυών ( όπως λέμε ‘‘κομμένος απ’ άκρη σ’άκρη’’ ο μυς ), που να μην έχουν νιώσει πόνο ή αδυναμία ποτέ. Βλέπουμε τέτοιους ανθρώπους στην καθημερινή μας πρακτική. Αλλά και πέρα από αυτό, έχουν γίνει πολλές δεκάδες έρευνες με χρήση Μαγνητικής Τομογραφίας σε ανθρώπους που δεν πονούν. Πολύ πρόσφατα οι Schwartzberg et al, το 2016 βρήκαν πως τα 2/3 από 53 συμμετέχοντες που έβγαλαν Μαγνητική τους ώμους τους είχαν κάποιου είδους ρήξη συνδέσμου ή μυ. Οι συμμετέχοντες ήταν 45-60 ετών, χωρίς πόνο ή προηγούμενο ατύχημα στον ώμο. Το φύλο, η ηλικία, η χειρωνακτική ή όχι εργασία και η άθληση πάνω από το επίπεδο του κεφαλιού, δεν έπαιζαν κανένα ρόλο στον εάν κάποιος είχε ρήξη ή όχι. Συμπεραίνουν πως, επειδή τα παραπάνω φαίνεται να είναι φυσιολογικά ευρήματα, αφού υπάρχουν στην πλειοψηφία του κόσμου χωρίς πόνο, θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί στην αντιμετώπιση των τραυματισμών ώστε να μην παραφορτώνονται οι ασθενείς με χειρουργεία, φάρμακα και κυρίως με απειλητικές πληροφορίες ‘μόνιμης εκφύλισης’ ή ‘καταστροφής’ των επίπονων περιοχών. Μόνο η λεπτομερής κλινική αξιολόγηση της κίνησης μπορεί να επιβεβαιώσει εάν η πηγή του πόνου είναι η δομή που φαίνεται ‘μη φυσιολογική’ στην απεικόνιση του σώματος. Παρομοίως, είναι γνωστό πλέον στην αθλητική αποκατάσταση πως ο ισχυρότερος παράγοντας για επιτυχή επιστροφή των αθλητών στο άθλημα τους μετά από μυϊκό ή αρθρικό τραυματισμό, δεν είναι εάν ο μυς ή η άρθρωση φαίνονται τέλειοι στην Μαγνητική, αλλά το πώς αισθάνεται ο αθλητής ! Δηλαδή οι αθλητές που επιστρέφουν όταν νοιώθουν καλά, έχουν πολύ μικρότερη πιθανότητα να ξανατραυματιστούν, ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ (-μέχρι ένα σημείο φυσικά) από το πόρισματης Μαγνητικής του μυ ή του συνδέσμου που επουλώνεται. Και αυτό είναι ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον στοιχείο.
Όλα τα παραπάνω είναι απλώς λίγοι κόκκοι άμμου στην έρημο παρόμοιων ευρημάτων που υπάρχουν πλέον και μας φωνάζουν επιβεβαιώνοντας το ακόλουθο:
Δεν πονάμε επειδή κάτι μας τραυμάτισε.
Πονάμε επειδή το νευρικό μας σύστημα αποφάσισε ότι αυτό το ερέθισμα είναι βλαπτικό.Το ρεύμα που διέπει το σώμα μας και ρυθμίζει τη χημεία εντός του, μας κρούει τον κώδωνα του κινδύνου και μας κάνει να πονάμε. Αυτό από μόνο του δεν είναι κακό, ίσα-ίσα αν δεν συνέβαινε αυτό θα πεθαίναμε σύντομα γιατί δεν θα μπορούσαμε να προστατευτούμε. Παρ ’όλα αυτά, κάποιες φορές το σώμα μπερδεύεται και διατηρεί τους προστατευτικούς του μηχανισμούς περισσότερο καιρό ή τους ενεργοποιεί σε δυσανάλογη ένταση σε σχέση με την έκταση της βλάβης.Το σφάλμα που κάνουμε είναι πως δεν ακούμε το σώμα μας όταν παραπονιέται ή το προστατεύουμε παραπάνω από ό,τι θα έπρεπε. Κάθε πόνος και κάθε σύμπτωμα είναι αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης των δομών του σώματός μας και του νευρικού μας συστήματος.
Το ανθρώπινο σώμα ως κομμάτι της φύσης
Το ανθρώπινο σώμα, το οποίο ως επαγγελματίες υγείας καλούμαστε να θεραπεύσουμε είναι μοναδικό. Είναι ένα κομμάτι της φύσης που έχει κατασκευαστεί για να δουλεύει σε χωράφια, να σκαρφαλώνει σε δέντρα, να σηκώνει βάρη, να σκύβει όπως του αρέσει, να πιάνει πράγματα, να εργάζεται καθιστό, να κάνει άλματα και να τρέχει σε δύσβατα μέρη. Για αυτό όταν το αξιολογούμε πρέπει να το λαμβάνουμε αυτό υπ’όψη. Ως τμήμα της φύσης, η κατασκευή του ανθρώπινου σώματος είναι απόλυτα λογικό να έχει ποικιλομορφίες. Πρέπει επιτέλους να πάψουμε να το αξιολογούμε μόνο με γνώμονα την απόλυτη συμμετρία της δεξιάς και της αριστερής πλευράς και τα βιβλία της ανατομίας. Πρέπει να το αξιολογούμε ΚΑΙ με βάση τη χημεία που το διέπει και την απορρύθμιση των ηλεκτρικών κυκλωμάτων που είναι εξάλλου και η βάση της λειτουργίας του.
Για να γίνει κατανοητό το παραπάνω θα αναφέρουμε το ακόλουθο παράδειγμα:
Ας υποθέσουμε ότι βγάζετε μια φωτογραφία από έναν πλάτανο. Έπειτα ανατρέχετε σε ένα βιβλίο γεωπονίας και προσπαθείτε να συγκρίνετε τον πλάτανο της φωτογραφίας με την ζωγραφιά ή φωτογραφία του πλάτανου στο βιβλίο. Πόσες διαφορές θα βρείτε ανάμεσά τους ; Ατελείωτες προφανώς. Ο κορμός του κάθε δέντρου,η διάμετρός του, οι γραμμώσεις του θα είναι διαφορετικές, ο αριθμός και το σχήμα των κλαδιών και των φύλλων θα είναι διαφορετικά, ακόμα και το χρώμα των φύλλων θα είναι λίγο διαφορετικό πράσινο, όπως και το ύψος του δέντρου, η δομή του εσωτερικού του και ότι άλλο μπορούμε να σκεφτούμε. Είναι λοιπόν ο πλάτανος που πήραμε φωτογραφία ‘άρρωστος’ ή ‘στραβός’ ή ‘εκτός θέσης’ ; Χρειάζεται να τον ισιώσουμε, για να είναι υγιής ; Προφανώς όχι ! Απλά είναι έτσι όπως είναι. Όπως όλοι μας.
Το ίδιο ακριβώς ισχύει και στους ανθρώπους. Ολόκληρο το ανθρώπινο γένος είναι διαφορετικό από τα βιβλία της ανατομίας και όλοι είμαστε με κάποιο τρόπο ‘στραβοί’ όταν συγκρίνουμε τα σώματά μας με αυτά των βιβλίων της ανατομίας. Κανείς δεν έχει ίδια στάση και μυϊκές αναλογίες όπως αυτά απεικονίζονται στα ανατομικά βιβλία. Πολλοί έχουμε έναν ώμο πιο ψηλά από τον άλλο, άλλοι έχουμε περισσότερη ή λιγότερη λόρδωση και κύφωση από το ‘φυσιολογικό’, άλλοι έχουμε ένα πόδι πιο κοντό από το άλλο, άλλοι έχουμε κάποιο σημείο πιο δυνατό ή πιο μυώδες από το διπλανό του, ΣΧΕΔΟΝ ΟΛΟΙ έχουμε κήλες στην σπονδυλική μας στήλη (μετά τα 20 χρόνια ζωής) χωρίς να πονάμε, ενώ πλέον γνωρίζουμε ότι κήλες μπορούν να εξαλειφθούν από τον οργανισμό. Πάρα πολλοί από εμάς κάνουμε ‘κρακ-κρουκ’ σε κάποιο σημείο του σώματος χωρίς να πονάμε, όλοι θα εμφανίσουμε αλλαγές σε αρθρώσεις μετά από κάποια ηλικία, πολλοί έχουμε μεγαλύτερη ή μικρότερη καμάρα από το ‘φυσιολογικό’, πάρα πολλοί από εμάς καθόμαστε ώρες πολλές στον υπολογιστή ή το κινητό σε ‘λάθος στάση’, χωρίς προβλήματα στον αυχένα και μπορούμε να συνεχίσουμε επ’ αόριστο. Η ουσία είναι μία: Η κατασκευή του σώματος δεν αλλάζει επειδή δεν χρειάζεται να αλλάξει. Το εάν μία κατασκευαστική ‘παραλλαγή’ του ανθρωπίνου σώματος ή ένα εύρημα σε μια απεικόνιση ευθύνεται για τα συμπτώματα του ασθενούς, επιβεβαιώνεται μόνο μέσα από λεπτομερή και διεθνώς αποδεκτή φυσική κλινική αξιολόγηση.
Να αγαπάτε το σώμα σας και να αγαπάτε την κατασκευή του. Είναι ένας πολύ σημαντικός παράγοντας για να προστατεύουμε το σώμα μας από την απορρύθμιση υποσυνείδητων διεργασιών που έχουν την δυνατότητα να μας κάνουν να πονάμε περισσότερο ή να παρατείνουν συμπτώματα για πολύ καιρό. Παράγοντες που συντελούν σε αυτό είναι η ανασφάλεια για κίνηση, το ‘‘κακό’’ άγχος ( ναι, υπάρχει και ‘’καλό’’), οι μνήμες επίπονης κίνησης, η προσδοκία ότι θα πονέσουμε, το να μην γνωρίζουμε γιατί πονάμε, ο υπέρμετρος εκφοβισμός για την κατάσταση μιας περιοχής του σώματος, το περιβάλλον που ζούμε ή δουλεύουμε, η έλλειψη κατανόησης, η έλλειψη ύπνου, η ακινησία, η υπερβολική κίνηση, οι προστατευτικές αλλαγές στον τρόπο που κινούμαστε, αλλά και τοπικές αλλαγές που συμβαίνουν στους ιστούς μας. Όλα τα παραπάνω πρέπει να συνεκτιμηθούν κατά την αξιολόγηση των συμπτωμάτων και να αποτελούν μέρος της θεραπευτικής παρέμβασης και συμβουλευτικής για την αποκατάσταση της κίνησης.
Ο ρόλος της σύγχρονης Φυσικοθεραπείας
Στοιχεία που πρέπει να αναπτύσσει ένας σύγχρονος Φυσικοθεραπευτής κατά την κλινική πρακτική του.
- Πρακτική γνώση ( πώς να πράττει )
- Επαγγελματική γνώση και σοφία
- Γνώση ανατομίας, εμβιομηχανικής, φυσιολογίας, παθολογίας κ.α.
- Ήθος και γνώση ηθικής
- Διορατική γνώση ( διαίσθηση )
- Γνώσεις επάνω στην έρευνα
- Άρρητη γνώση
- Γνώση αντιμετώπισης μη προβλεπόμενων περιστάσεων
- Γνώση από την εμπειρία του
- Γνώση από συμπεριφορές, αξίες και πεποιθήσεις
Petty, Thomson and Stew, 2012
Η ανάγκη για την καταπολέμηση τέτοιων καταστάσεων του ανθρώπινου σώματος, γέννησε και συνεχίζει να εξελίσσει την επιστήμη της Φυσικοθεραπείας. Ένας καταρτισμένος φυσικοθεραπευτής γνωρίζει πως το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα ‘’ξέρει και νιώθει που πονάει’’, έξω από την απόλυτη επίγνωση του ασθενούς. Κατά τη θεραπεία παρεμβαίνει στην περιοχή που πονάει, στοχεύοντας να ρυθμίσει και τους υποσυνείδητους μηχανισμούς του νευρικού συστήματος που μπορεί να παίζουν ρόλο σε κάποιο μυοσκελετικό ή νευρολογικό πρόβλημα.
Ο τρόπος αντιμετώπισης πρέπει να είναι διαφορετικός σε κάθε άνθρωπο που καλούμαστε να ανακουφίσουμε. H αξιολόγηση μας δίνει την δυνατότητα να καθορίσουμε κατά πόσο τα συμπτώματα μπορεί να οφείλονται στην κατάσταση των ιστών, όπως εμφανίζονται στην κλινική εξέταση και στις απεικονιστικές εξετάσεις, ενώ παράλληλα καθορίζεται κατά πόσο μπορεί να προκαλούνται από την απορρύθμιση του αισθητηριακού συστήματος. Αυτό το σύστημα μεταφέρει ερεθίσματα μέσω των αισθητικών νεύρων,και αξιολογεί τα βλαπταισθητικά ερεθίσματα (και όχι πόνο) που ταξιδεύουν μέσω των νεύρων μας στα διάφορα επίπεδα του Νευρικού μας συστήματος. Συνήθως, όσο παραμένει ένας πόνος ή ένα σύμπτωμα, τόσο αυξάνεται η επίδραση της απορρύθμισης του αισθητηριακού συστήματος στην πρόκληση των συμπτωμάτων και αντίστοιχα μειώνεται η επίδραση της κατάστασης στην οποία βρίσκεται ο μυς, το νεύρο ή η άρθρωση που πονάει. Η συνεπής θεραπευτική παρέμβαση και συμβουλευτική αντιμετώπισης μπορούν να έχουν απόλυτη επιτυχία και σε τέτοιες καταστάσεις χρονιότητας.
Όταν κάποια περιοχή ή κάποια κίνηση παραμένει επίπονη για πολύ καιρό,ενδεχομένως να χρειάζεται περισσότερο χρόνο αποκατάστασης. Οι επίπονες εμπειρίες που συσσωρεύονται ως μνήμες στο Νευρικό Σύστημα δημιουργούν μια υποσυνείδητη προσδοκία πόνου. Με την πάροδο του χρόνου, όσο περισσότερες είναι οι επίπονες μνήμες και εμπειρίες, τόσο πιο ισχυρό γίνεται το ηλεκτρικό κύκλωμα του πόνου. Και όσο πιο ισχυρό γίνεται, τόσο πιο εύκολο είναι για το Νευρικό Σύστημα να ανακαλέσει τον πόνο, επειδή θυμάται πως έχει πρόβλημα, χωρίς να το συνειδητοποιούμε.Η μνήμη του δεν το γελάει. Είναι σαν να έχουμε τραγουδήσει ένα κομμάτι μουσικής, όσες φορές έχουμε πονέσει. Εάν υποθέσουμε ό,τι το τραγουδάμε κάθε μέρα για μήνες, θα γίνεται σταδιακά ευκολότερο να το ανακαλέσουμε.Το ηλεκτρικό κύκλωμα που αφορά το συγκεκριμένο τραγούδι,θα γίνει ισχυρότατο επειδή το ενισχύουμε και το διατηρούμε κάθε μέρα μέσω της επανάληψης. Μπορεί να γίνει τόσο ισχυρό που να ανακαλούμε και να αναπαράγουμε το κομμάτι σε άσχετες στιγμές, χωρίς να το επιδιώκουμε. Κάπως έτσι λειτουργεί και ο χρόνιος πόνος. Όλα τα παραπάνω δεν είναι ‘στο μυαλό μας’, είναι απολύτως φυσιολογικές, βιολογικές υποσυνείδητες διεργασίες που συμβαίνουν στο ανθρώπινο Νευρικό Σύστημα, σε όλους μας. Και πρέπει με έξυπνους, δημιουργικούς τρόπους να επιδράσουμε σε αυτές. Το κατά πόσο μπορεί κάποιος να ξεφύγει παντελώς από χρόνια συμπτώματα, το ανακαλύπτει μόνο εφόσον μπει στην διαδικασία αποκατάστασης.Θα ήταν ιδανικό να μπορούσαμε να σκεφτούμε ότι ‘Δεν θα πονέσω’ και να μην πονούσαμε. Αν και τώρα που το λέμε, περιέργως, το βλέπουμε και αυτό.Ενδιαφέρον δεν είναι;
Το σώμα σας είναι η κατασκευή του οχήματος του νευρικού συστήματος που σας προσέφερε η φύση για να επιβιώσετε σε αυτόν τον κόσμο. Όλοι γεννηθήκαμε με κάποια κατασκευή που, στη μαζική πλειοψηφία, δεν είναι υπεύθυνη για πόνους που νιώθουμε. Μέσα στην ποικιλομορφία της φύσης, όλα τα σώματα μπορούν να λειτουργήσουν σταδιακά καλύτερα και να μην πονούν, αρκεί να υπάρχει συνέπεια κατά την περίοδο των θεραπειών τους και να τα αντιμετωπίζουμε με προσοχή και σεβασμό. Δεν μπορεί να αλλάξει η δομή του ανθρωπίνου σώματος, πολλές φορές όμως μπορεί να βελτιωθεί η λειτουργία του πέρα από κάθε προσδοκία. Και η λειτουργία του διέπεται από ηλεκτρισμό. Η κατασκευή ενός σώματος στις περισσότερες περιπτώσεις είναι ουδέτερη σε σχέση με τον όποιο πόνο ή σύμπτωμα αντιμετωπίζουμε. Η σφαιρική κλινική εξέταση και η σταδιακή έκθεση σε όλο και δυσκολότερες κινήσεις θα δείξει σε βάθος χρόνου το κατά πόσο μπορεί ένα σύμπτωμα να αποκατασταθεί. Την βεβαιότητα για το τι είναι ασφαλές για το σώμα σας και το πώς να βελτιώσετε τους μηχανισμούς πρόκλησης/διατήρησης των συμπτωμάτων σας, θα σας την παρέχει ένας καταρτισμένος φυσικοθεραπευτής σε συνεργασία με τον εκάστοτε ιατρό που κάνει την αρχική διάγνωση.
Επίλογος
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ορίζει τον πόνο σαν ‘Μια δυσάρεστη αισθητική και συναισθηματική εμπειρία που σχετίζεται με πραγματική ή εν δυνάμει βλάβη των ιστών του σώματος, ή περιγράφεται με τέτοιους όρους’. Είναι σημαντικό για την ποιότητα της ζωής μας και της ζωής των δικών μας, να μην αφήνουμε το σώμα μας να ταλαιπωρείται και να γνωρίζει ο καθένας μας τι και πόσα μπορεί να κάνει με ασφάλεια. Κάθε σύμπτωμα έχει κάποιον μηχανισμό που το προκαλεί. Όταν αναγνωριστεί αυτός ο μηχανισμός κατά την αξιολόγηση, θα οργανωθεί και το κατάλληλο θεραπευτικό πλάνο. Η κατασκευή του κάθε σώματος και οι αλλαγές που φαίνονται στις απεικονίσεις σε σχέση με το φυσιολογικό δεν είναι πάντα σχετικές με τα συμπτώματα. Κανείς δεν είναι καταδικασμένος να πονάει λόγω κατασκευής ή λόγω απεικονιστικού ευρήματος, μέχρι αποδείξεως του εναντίου! Τα πάντα άλλωστε μέσα στο μαγικό ανθρώπινο σώμα μας είναι ζητήματα φυσικής και χημείας. Δουλειά μας είναι ‘απλά’ να ξέρουμε να τις αλλάζουμε προς το καλύτερο. Να ψάχνετε και να βρίσκετε λύσεις για το σώμα και το πνεύμα σας. Να αγαπάτε το σώμα σας και να ρωτάτε καταρτισμένους ειδικούς όταν έχετε αμφιβολίες για το πώς να το διαχειριστείτε με αυτοπεποίθηση. Πριν αποφασίσετε να σταματήσετε για πάντα να κάνετε πράγματα που αγαπάτε επειδή ‘απαγορεύεται’, αναζητήστε εξειδικευμένες συμβουλές. Έτσι δεν θα απογοητεύεστε, θα αποφεύγετε να ‘χτίζονται’ με την πάροδο μηνών και ετών,όπως είναι λογικό, εικόνες ανασφάλειας, ευθραυστότητας και καταστροφολογίας για το σώμα σας.Θα πονάτε λιγότερο. Το ανθρώπινο σώμα, ως τμήμα της φύσης,έχει τη μαγευτική ικανότητα να προσαρμόζεται στο κινητικό και όχι μόνο περιβάλλον που του παρέχουμε. Αλλάξτε το σταδιακά για να ζήσετε καλύτερα!
Περράκης Γιώργος, Φυσικοθεραπευτής
Παρασκελίδου Ζηνοβία, Φυσικοθεραπεύτρια
PhysioPraxisChania, Φεβρουάριος 2018
Τ: 2821506001
@physiopraxischania
