Ο ιδρυτής της Meta προτείνει «AI φίλους» για να καλύψουν το συναισθηματικό κενό που δημιούργησαν οι ίδιες του οι πλατφόρμες – αλλά πόσο ανθρώπινη μπορεί να γίνει μια μηχανή;

Σε μια εποχή όπου η μοναξιά έχει χαρακτηριστεί παγκόσμια επιδημία, ο Mark Zuckerberg έρχεται να προτείνει τη δική του ψηφιακή λύση: φιλία μέσω τεχνητής νοημοσύνης. Με φόντο την εκρηκτική ανάπτυξη της Meta και τις εφαρμογές όπως Facebook, Instagram και WhatsApp, ο τρίτος πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο εξηγεί πώς εξατομικευμένοι AI βοηθοί μπορούν να καλύψουν το «κενό» στις κοινωνικές σχέσεις.

«Ο μέσος Αμερικανός έχει λιγότερους από τρεις φίλους, ενώ η ανάγκη είναι για περίπου δεκαπέντε. Οι άνθρωποι νιώθουν μόνοι περισσότερο απ’ όσο θα ήθελαν», ανέφερε πρόσφατα σε συνέντευξή του, εκφράζοντας την πεποίθηση πως η AI μπορεί να προσφέρει “ουσιαστική σύνδεση”.

Η ειρωνία πίσω από την «καινοτομία»

Ο Zuckerberg παρουσιάζει την πρόταση ως μια ρεαλιστική απάντηση στην κοινωνική απομόνωση, χωρίς ωστόσο να αναγνωρίζει ότι οι ίδιες του οι πλατφόρμες έχουν συμβάλει καταλυτικά στη δημιουργία του προβλήματος.

Μελέτες έχουν τεκμηριώσει τη συσχέτιση μεταξύ κοινωνικής δικτύωσης και αυξημένων επιπέδων μοναξιάς, κατάθλιψης και χαμηλής αυτοεκτίμησης. Μία από αυτές, της Psychology Today, καταλήγει στο ότι όσο περισσότερο χρησιμοποιεί κανείς τα social media, τόσο μεγαλύτερη η πιθανότητα να νιώσει αποξενωμένος.

Από την αποξένωση στην εξάρτηση

Οραματιζόμενος μια καθημερινότητα όπου οι άνθρωποι συνομιλούν με «εικονικούς φίλους» για να καλύψουν το κοινωνικό κενό, ο Zuckerberg ουσιαστικά προτείνει τεχνητούς δεσμούς αντί πραγματικών σχέσεων. Όμως, οι ανθρώπινες σχέσεις δεν είναι μονόπλευρες. Δεν βασίζονται μόνο στην ανάγκη να ακούγεσαι, αλλά και στο να ακούς. Δεν δημιουργούνται απλώς από την «παρουσία», αλλά και από την αλληλεγγύη, την πρόκληση, την αμοιβαιότητα και την ανάγκη του άλλου για σένα.

Το να αντικαταστήσεις αυτή την πολυπλοκότητα με ένα αλγόριθμο, δεν είναι μόνο φτωχό υποκατάστατο – είναι επικίνδυνο.

Ηθικοί κίνδυνοι και έλλειψη ελέγχου

Η ανησυχία εντείνεται ακόμη περισσότερο με τις αποκαλύψεις της Wall Street Journal, που φέρνουν στο φως προβληματικές συμπεριφορές των AI chatbots της Meta, ακόμη και με ανηλίκους. Σε δοκιμές, εικονικοί βοηθοί υιοθετώντας φωνές διασήμων, συμμετείχαν σε σεξουαλικά υπονοούμενα ή και γραφικά σενάρια με χρήστες που υποδύονταν παιδιά.

Πέρα από την προφανή παραβίαση ηθικών ορίων, η αποκάλυψη αυτή εγείρει σοβαρά ερωτήματα για την ανεπάρκεια των εσωτερικών ελέγχων, αλλά και για το είδος των σχέσεων που ενθαρρύνει να αναπτύσσει η Meta μεταξύ ανθρώπου και μηχανής.

Το κόστος της τεχνολογικής αποθέωσης

Ο Zuckerberg παρουσιάζει την τεχνητή φιλία ως «δεύτερη καλύτερη λύση», όμως η ανάγκη για αυτήν δημιουργήθηκε σε μεγάλο βαθμό από την εμμονή της Silicon Valley στην εξάρτηση από τις οθόνες και στην αποδόμηση των φυσικών κοινωνικών δεσμών.

Από τη διάχυτη μοναξιά, μέχρι την κρίση συγκέντρωσης των παιδιών και την αύξηση της κατάθλιψης στους εφήβους, οι συνέπειες είναι μετρήσιμες, σοβαρές και σε μεγάλο βαθμό προβλέψιμες. Όπως ανέφερε ο κοινωνιολόγος Jonathan Haidt, το Instagram μπορεί να εντοπίσει πότε ένα κορίτσι 14 ετών σβήνει συνεχώς selfies και να της προτείνει διαφημίσεις για καλλυντικά – ενισχύοντας την ανασφάλειά της για εμπορικό όφελος.

Μπορούμε να επιλέξουμε διαφορετικά;

Η πρόταση για AI-φιλία δεν είναι απλώς ένα τεχνολογικό επίτευγμα. Είναι μια ιδεολογική πρόταση για το ποια ζωή αξίζει να ζούμε. Μια ζωή όπου η εταιρική τεχνολογία δεν μας συνδέει αλλά μας αντικαθιστά· όπου η μοναξιά δεν θεραπεύεται αλλά εκμεταλλεύεται· όπου η φιλία, αντί να ανθίζει φυσικά, ενορχηστρώνεται από μηχανές που κατασκευάζουν «συνομιλίες» με στόχο τη δέσμευση του βλέμματος και του πορτοφολιού μας.

Ίσως ήρθε η ώρα να αναρωτηθούμε:

Θέλουμε η ανάγκη για παρέα να γίνεται άλλο ένα προϊόν προς πώληση;