Του Στέφανου Λυραντωνάκη *
Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα αφιερωμένη στους συμπολίτες μας που αντιμετωπίζουν προβλήματα όρασης, θα ήθελα να παραθέσω ορισμένες από τις εμπειρίες μου, όντας «συμπορπατηχτής» με τον μπειστικό φίλο, Μανόλη Τσιτσιριδάκη, αυτή τη φορά από την πλευρά όσων «φέγγουν» όπως λέμε στην Κρήτη.
Η κοινή μας στράτα ξεκίνησε από τα φοιτητικά μας χρόνια στη Νομική της Αθήνας, ο αρχικός ενθουσιασμός των δεσμών της κοινής καταγωγής, επιστεγάστηκε από την άδολη και υπέρμετρη αγάπη για την Κρήτη και ιδίως για τα Χανιά, αναλαμβάνοντας αυτόκλητα το ρόλο ενός άτυπου πρεσβευτή της, διαλαλώντας τις φυσικές ομορφιές και εξαίροντας την ποιότητα των ανθρώπων της, με το φοιτητικό σπίτι του, στην Καισαριανή ν’αποτελεί απαράμιλλο σημείο μάζωξης του κρητικού(και όχι μόνο) φοιτητικού στοιχείου της Αθήνας, με την κεραμιανή τσικουδιά και μαρουβά (παραγωγής του πατέρα του Φανούρη) και τα πλούσια κρητικά εδέσματα (της μητέρας του Όλγας), να μην ξελείπουν από τα αυθόρμητα παρεάκια μας.
Η καθημερινότητα του, μου προκάλεσε έντονο θαυμασμό και υπερηφάνια σαν Κρητικό, καθώς ήταν σε θέση να δικπεραιώσει αυτόνομα τις βασικές καθημερινές εργασίες, από το διάρμισμα του σπιτιού, το πλύσιμο του σπιτιού, το πλυντήριο μέχρι και το μαγείρεμα.
Η εμπειρία της Αθήνας ήταν πρωτόγνωρη για εμένα και έτσι σε πολλές περιπτώσεις ο Μανόλης(έχοντας παρακολουθήσει μαθήματα κινητικότητας) αποτέλεσε τον οδηγό τόσο για εμένα, όσο και για το φίλο μας, τον Κωστή τον Καψανάκη που είχε προστεθεί εν τω μεταξύ στην παρέα μας, έχοντας αξιοθαύμαστη αίσθηση του προσανατολισμού, βάζοντας σημάδια και μνημονικό ακόμη και για τις πιο μικρές λεπτομέρειες.
Με τον Μανόλη αντιλήφθηκα για πρώτη φορά την πρακτική σημασία των οδηγών τυφλών στα πεζοδρόμια, της ηχητικής ειδοποίησης στα φανάρια και της ύπαρξης γραφής Braille στα κομβία των ανελκυστήρων. Η αντιμετώπιση στην Αθήνα των φρενηρών ρυθμών ήταν σε μεγάλο βαθμό αναμενόμενη στο βαθμό της αδιαφορίας και απάθειας, με την όποια αντίδραση να περιορίζεται σε μία φευγαλέα ματιά, με την ύπαρξη μαθές φωτεινών εξαιρέσεων που έσπευδαν να μας ρωτήσουν αν χρειαζόμασταν συνδρομή.
Σε πολλές περιπτώσεις κινδυνεύσαμε να ποδοπατηθούμε κατά τη διάρκεια επιβίβασης/αποβίβασης στα μέσα μεταφοράς από το σπεύδον για τις δουλειές του πλήθος, με την ιαχή «που πας ρε τυφλέ» να αντηχεί πολύ συχνά στους αττικούς δρόμους από ασυνείδητους οδηγούς. Ωστόσο, η συμπεριφορά άλλαζε στο λεωφορείο της γραμμής 224 για την Καισαριανή που χρησιμοποιούσαμε και πιο συχνά, όπου τόσο ο οδηγός μας χαιρετούσε και ήξερε ονομαστικά τον Μανόλη αλλά και οι επιβάτες ήταν πιο εξοικειωμένοι με την εικόνα ενός ανθρώπου με λευκό μπαστούνι και προσέφεραν πάντα τη θέση τους, με τον Μανόλη πάντα να τους ευχαριστεί εγκάρδια, αρνούμενος ευγενικά να καθίσει.
Μολαταύτα, οι όποιες δυσκολίες δεν μας έκαμψαν αλλά αντίθετα αντιγριτσώσαμε κάνοντας την παρουσία μας όσο το δυνατόν αισθητή κυκλοφορώντας συμμετέχοντας σε δράσεις φοιτητικών κρητικών συλλόγων σε όλη την Ελλάδα, με τον Μανόλη αρκετές να σέρνει πρώτος τα ζάλα του χορού.
Σε ακαδημαϊκό επίπεδο, με την ψηφιακή εποχή να μην έχει προχωρήσει στο σημερινό επίπεδο, οι στράτες μας προς το Κ.Ε.Α.Τ.[1] στην Καλλιθέα ήταν απαραίτητες προκειμένου τα συγγράμματα της σχολής να αναγνωστούν και να εγγραφούν σε κασέτες. Ωστόσο, ο Μανόλης θέλοντας να διευρύνει το φάσμα των γνώσεων του, αγόραζε βιβλία τόσο άλλων καθηγητών με διαφορετικές προσεγγίσεις αλλά και γενικότερου λογοτεχνικού ενδιαφέροντος, επενδύοντας χιλιάδες ευρώ από τα εμβάσματα που έπεμπαν οι βιοπαλαιστές γονείς του, στην αγορά και πολύ περισσότερο στην ψηφιοποίηση τους από τα βιβλιοπωλεία, προκειμένου να μπορούν να αναγνωστούν από την κατάλληλη εφαρμογή. Περαιτέρω, θυμάμαι ακόμη το υπέρογκο κόστος για την αγορά και εγκατάσταση τόσο υπολογιστή αλλά και κινητού που να μπορεί να είναι συμβατό με το πρόγραμμα dolphin.
Εμφορούμενοι από τον ιδεαλισμό και την εξειδανίκευση του ξενιτεμένου κρητικού, πορίζαμε στην Κρήτη με την ακόμη τότε εταιρεία λαϊκής βάσεως ΑΝΕΚ, που συνδράμαμε με όλες μας τις δυνάμεις στα χρόνια του ανταγωνισμού με τις «αθηναϊκές» όπως λέγαμε εταιρείες. Μολαταύτα, πολλές φορές κάποιοι υπάλληλοι αρνούνταν να χορηγήσουν την κατοχυρωμένη νομοθετικά έκπτωση σε συνοδό τυφλού, ενώ από την άλλη μέλη του πληρώματος δείχνοντας το ανθρωπιστικό πρόσωπο της εταιρείας, μας εξασφάλιζαν καμπίνα.
Φτάνοντας στα Χανιά που βρίσκονταν πολύ πίσω από άποψη υποδομών για Α.Μ.Ε.Α. σε σύγκριση με το γειτονικό Ρέθυμνο, κρούσαμε τις θύρες της τότε δημοτικής αρχής, χωρίς ανταπόκριση, με τον τότε Δήμαρχο να μη δέχεται καν να μας συναντήσει, ενώ ο Μανόλης τόνιζε και σε δημόσιες παρεμβάσεις του, ότι οι οδηγοί τυφλών είναι επιδοτούμενοι. Σεργιανίζοντας στην πόλη των Χανιών η αντίδραση ήταν σαφώς πιο ανθρώπινη και αλληλέγγυα στο επίπεδο έστω της επικοινωνίας, ωστόσο στα περισσότερα πεζοδρόμια συναντούσαμε εμπόδια όπως κάδους απορριμμάτων, ατροφικά καλλωπιστικά δενδρύλλια και στην περιοχή πέριξ του Παλιού Λιμανιού, του Κουμ Καπί και της Σπλάντζιας τραπεζοκαθίσματα που είχαν καταλάβει όλο το χώρο, μη επιτρέποντας σε κανένα πεζό να διέλθει, ενώ σε ορισμένα σημεία δεν υπήρχε καν πεζοδρόμιο με αποτέλεσμα να αναγκαζόμαστε να κινούμαστε επί του οδοστρώματος με όλους τους πιθανούς κινδύνους.
Περαιτέρω, το μοναδικό φανάρι με ηχητική ειδοποίηση έξω από την Αγορά έσβηνε για τους πεζούς τόσο γρήγορα που έπρεπε να είσαι δρομέας για να προλάβεις Σε πρώτη φάση καταφέραμε την εξοικείωση των Χανιωτών με το λευκό μπαστούνι, με τον Μανόλη ως άοκνο εργάτη να προσπαθεί για τη βελτίωση των συνθηκών εν γένει σε ένα περιβάλλον που πρώτη φορά ακούγονταν αυτά τα αιτήματα.
Μετά την πάροδο είκοσι σχεδόν ετών, από την τότε πρωτοβουλία του Μανόλη οι υποδομές της πόλης έχουν βελτιωθεί, με τη διαπλάτυνση των πεζοδρομίων και την τοποθέτηση των οδηγών τυφλών, ωστόσο η ακραία «τουριστικοποίηση» σε συνδυασμό με την έλλειψη χώρων στάθμευσης έχει οδηγήσει σε αυθαίρετη κατάληψη των πεζοδρομίων είτε για εμπορική εκμετάλλευση είτε για στάθμευση.
Τα ανωτέρω καταδεικνύουν ότι πέρα από τις παρεμβάσεις της εκάστοτε αρχής, απαιτείται και η ύπαρξη παιδείας και η ενσυναίσθηση «Αγάπα τον άνθρωπο, γιατί είσαι εσύ» όπως έλεγε ο Καζαντζάκης. Η πρόσφατη κάθοδος του Μανόλη την τελευταία στιγμή στις βουλευτικές εκλογές, χωρίς κομματική στήριξη και χωρίς οικονομικούς πόρους, έχαιρε της αποδοχής χιλιάδων συμπολιτών μας, αναγνωρίζοντας πως ένα άτομο με τυφλότητα, διεκδίκησε και κατάκτησε βασικά απαιτούμενα για τους συνανθρώπους του. Πλέον, ως υποψήφιος διδάκτωρ της Νομικής και συμμετέχων στα κοινά, μπορεί να ευελπιστεί σε ένα καλύτερο και ισότιμο μέλλον για όλους, γνωρίζοντας ότι οι κόποι του δεν πήγαν χαμένοι.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ:
[1] Κέντρο Εκπαίδευσης και Αποκατάστασης Τυφλών