Το νερό είναι ένας ζωτικός αλλά ολοένα και πιο σπάνιος πόρος. Σχεδόν τα δύο τρίτα των Ευρωπαίων πολιτών θεωρούν ότι η ποιότητα ή/και η ποσότητα του νερού στη χώρα τους αποτελεί σοβαρό πρόβλημα. Η κλιματική αλλαγή θα επηρεάσει περαιτέρω τη διαθεσιμότητα, την ποιότητα και την ποσότητα του νερού. Χωρίς δράση, η λειψυδρία και η φτώχεια θα μπορούσαν να αφορούν όλο και μεγαλύτερα τμήματα των κοινωνιών των πολιτών σε όλο τον κόσμο, με εκτεταμένες επιπτώσεις στην επισιτιστική ασφάλεια, το περιβάλλον, την ανθρώπινη υγεία, καθώς και την οικονομική, κοινωνική και πολιτική σταθερότητα.
Η ΕΕ έχει προβλέψει σε κάποιο βαθμό αυτές τις προκλήσεις, δημιουργώντας νομικά πλαίσια για την προστασία και τη διαχείριση των γλυκών και θαλάσσιων υδάτινων πόρων μας. Ωστόσο, πολλοί από αυτούς τους στόχους δεν έχουν επιτευχθεί κυρίως λόγω της ανεπαρκούς χρηματοδότησης, της αργής εφαρμογής και της ανεπαρκούς ενσωμάτωσης των περιβαλλοντικών στόχων στις τομεακές πολιτικές. Τα υφιστάμενα εργαλεία παραμένουν κατακερματισμένα και οι στόχοι που σχετίζονται με τα ύδατα δεν έχουν ενσωματωθεί επαρκώς σε όλες τις πολιτικές της ΕΕ. Λαμβάνοντας υπόψη τις προκλήσεις που διακυβεύονται, το ισχύον πλαίσιο πολιτικής της ΕΕ δεν είναι κατάλληλο για το σκοπό του. Απαιτείται αλλαγή κλίμακας.
Από το Green στο Blue Deal
Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ εργάζεται για το νερό ως οριζόντιο θέμα το 2023. Με στόχο την οικοδόμηση μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης των ευρωπαϊκών πολιτικών για τα ύδατα, η ΕΟΚΕ θα υιοθετήσει μια σειρά γνωμοδοτήσεων, εξετάζοντας το θέμα από τομεακές προοπτικές και διατυπώνοντας συγκεκριμένες προτάσεις.
Σε μια διάσκεψη υψηλού επιπέδου με θέμα «Πρόσκληση για μια γαλάζια συμφωνία της ΕΕ» τον Οκτώβριο του 2023, η ΕΟΚΕ θα ανακοινώσει τις προτάσεις της και θα καλέσει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αρχίσει να αντιμετωπίζει το νερό ως προτεραιότητα σε ευρωπαϊκή κλίμακα.
Οι βασικοί άξονες των προτάσεων της ΕΟΚΕ είναι:
Πρόσβαση στο νερό και γεωπολιτική του νερού: με έμφαση στη διασφάλιση καθαρών και επαρκών υδάτινων πόρων και την επιτάχυνση των εργασιών για την πρόσβαση στο νερό σε παγκόσμιο επίπεδο. Όπως η άνιση πρόσβαση σε καθαρό και οικονομικά προσιτό νερό επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την κοινωνική αστάθεια και ως εκ τούτου αναδιαμορφώνει την παγκόσμια γεωπολιτική, θα δοθεί προσοχή στην πρόβλεψη και τον μετριασμό των πιθανών αρνητικών επιπτώσεων της αυξημένης μετανάστευσης και των διεθνών συγκρούσεων που προκαλούνται από ζητήματα που σχετίζονται με το νερό.
- Αειφόρος διαχείριση των υδάτων: η έμφαση θα δοθεί στον τρόπο μείωσης των υδάτινων πόρων στην κατανάλωση και την καλύτερη διαχείριση του νερού και των λυμάτων που χρησιμοποιούνται και παράγονται από τα νοικοκυριά, τη δημόσια διοίκηση, τη γεωργία και τις βιομηχανίες, ιδίως τις υδροβόρες. Οι τεχνολογίες αποδοτικής χρήσης του νερού και τα δίκτυα διανομής νερού της ΕΕ θα αναλυθούν από την τριπλή προοπτική της αποδοτικότητας, της βιωσιμότητας και της ανθεκτικότητας.
- Οικονομικά της Γαλάζιας Συμφωνίας για την ΕΕ: θα δοθεί έμφαση στις επενδυτικές ανάγκες για μια
βιώσιμη, ανταγωνιστική και δίκαιη «γαλάζια μετάβαση» στην Ευρώπη και πώς να αντιμετωπιστεί η υδατική
φτώχεια που προκύπτει από την αύξηση των τιμών λόγω της έλλειψης πόρων.
Aνεπαρκές το πλαίσιο της ΕΕ
Καθώς η λειψυδρία και η ρύπανση εξακολουθούν να αποτελούν παγκόσμιες προκλήσεις, το ισχύον πλαίσιο πολιτικής της ΕΕ φαίνεται ανεπαρκές. Για να αντιμετωπιστεί αυτό, εμπειρογνώμονες υψηλού επιπέδου σε θέματα υδάτων συγκεντρώθηκαν στις 27 Φεβρουαρίου στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) για να εντοπίσουν πιθανές λύσεις.
Το καλοκαίρι του 2022, αναφέρθηκαν ξηρασίες, δασικές πυρκαγιές και πλημμύρες σε όλη την ήπειρο, με τη χρονιά αυτή να είναι η πιο σοβαρή ξηρασία στην Ευρώπη τα τελευταία 500 χρόνια. Ενώ η Πράσινη Συμφωνία της ΕΕ έχει μια σειρά προτάσεων που αντιμετωπίζουν τομεακά ζητήματα σχετικά με το νερό, οι στόχοι αυτοί δεν είναι καλά ενσωματωμένοι σε όλες τις πολιτικές της ΕΕ. Λαμβάνοντας υπόψη τις προκλήσεις που διακυβεύονται, απαιτείται αλλαγή κλίμακας για να αποφευχθούν τα λάθη του παρελθόντος που έγιναν με τις ενεργειακές πολιτικές, όπως θεωρεί η ΕΟΚΕ.
Στην υψηλού επιπέδου συνάντηση η πρόεδρος της ΕΟΚΕ Christa Schweng επεσήμανε ότι «η ΕΕ έχει την ευκαιρία να τοποθετηθεί ως πρωτοπόρος στον τομέα των υδάτων. Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι η διάσταση των υδάτων ενσωματώνεται πραγματικά σε κάθε τομέα πολιτικής. Ο δρόμος προς τα εμπρός μπορεί να είναι μόνο από κοινού, με κοινές και συντονισμένες δράσεις σε περιφερειακό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο».
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζήτησε επίσης πρόσφατα τη χάραξη στρατηγικής της ΕΕ για τα ύδατα. Η Pernille Weiss, μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και πρόεδρος της Ομάδας Νερού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, τόνισε την επείγουσα ανάγκη για στενή συνεργασία μεταξύ της ΕΟΚΕ και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο θέμα αυτό: «Πρέπει να συνεργαστούμε για μια πραγματικά καινοτόμο Γαλάζια Συμφωνία στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τόσο οι Ηνωμένες Πολιτείες όσο και η Κίνα έχουν στρατηγικές για το νερό. Η ελπίδα μου είναι ότι η Ευρώπη θα βγει μπροστά και θα γίνει πρότυπο για το πώς να φροντίζουμε τους υδάτινους πόρους».
Ο Pietro Francesco De Lotto, πρόεδρος της Συμβουλευτικής Επιτροπής για τη Βιομηχανική Αλλαγή (CCMI), υπογράμμισε τη βιομηχανική διάσταση του νερού: «Το νερό είναι ένας δημόσιος πόρος που είναι ταυτόχρονα σπάνιος και στρατηγικός. Πολλοί βιομηχανικοί τομείς, όπως η κλωστοϋφαντουργία, η χημική βιομηχανία, η χαλυβουργία και η παραγωγή ενέργειας, απλά δεν μπορούν να λειτουργήσουν χωρίς νερό. Οι τεχνολογίες αποδοτικής χρήσης του νερού αποτελούν σημαντικό μέρος της λύσης που χρειαζόμαστε, όχι μόνο για τη βιομηχανία, αλλά για ολόκληρη την κοινωνία».
Η ΕΟΚΕ θα πιέσει για μια ολοκληρωμένη στρατηγική της ΕΕ για τα ύδατα με μια σειρά γνωμοδοτήσεων πρωτοβουλίας που θα περιλαμβάνουν προτάσεις σχετικά με τη διασφάλιση των καθαρών υδάτινων πόρων, την ορθή αποτίμηση του νερού προς όφελος των πολιτών, της βιομηχανίας και της κοινωνίας στο σύνολό της, την πρόβλεψη και τον μετριασμό των πιθανών αρνητικών επιπτώσεων των διεθνών συγκρούσεων που προκαλούνται από ζητήματα που σχετίζονται με το νερό και τη βιώσιμη διαχείριση των υδάτων.
Η Salla Saastamoinen, αναπληρώτρια γενική διευθύντρια του Κοινού Κέντρου Ερευνών (JRC), δήλωσε ότι » η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συμμετέχει στη διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το νερό το 2023,» η οποία όμως κατέληξε σε ευχολόγια και ένα εθελοντικό σχέδιο δράσης το οποίο δεν αρκεί, όπως προειδοποιούν επιστήμονες και ακτιβιστές
Ο Oliver Röpke, πρόεδρος της Ομάδας Εργαζομένων της ΕΟΚΕ, τόνισε τη σημασία του νερού ως ανθρώπινου δικαιώματος: «Η αλληλεγγύη και η βιωσιμότητα πρέπει να βρίσκονται στο επίκεντρο των λύσεών μας. Η ΕΟΚΕ δεσμεύεται να διασφαλίσει ότι η ΕΕ θα επιτύχει αποτελέσματα σε αυτό το θέμα, το οποίο είναι τόσο σημαντικό για τους πολίτες μας και για το κοινό μας μέλλον.»