Κείμενο/φωτογραφία: Γιάννης Αγγελάκης | Ο Γιουσέφ (Ιωσήφ) φώναξε τα 4 παιδιά του. Όλα πήγαν στις θέσεις τους σα να ήξεραν από πριν πού θα έπρεπε να σταθούν.
Μία παρόμοια φωτογραφία θα μπορούσε να είχε παρθεί υπό πολύ διαφορετικές συνθήκες: ένα οικογενειακό πορτραίτο που θα κρεμόταν στον τοίχο του σπιτιού τους: τους καιρούς μίας ευτυχίας, τότε που ήταν καθημερινοί άνθρωποι με καθημερινά όνειρα, όχι πρόσφυγες πολέμου.
Τώρα, δεν υπάρχει κανένας τοίχος και δεν υπάρχει κανένα σπίτι. Αλλά υπάρχει ακόμα η «οικογένεια». Κι οπότε, όλοι κατευθύνονται προς το σημείο που θα σταθούν.
Σαν επειδή όλοι γνωρίζουν ποια είναι η θέση τους, ότι δηλαδή μπορούν να επαναλάβουν τις κινήσεις μιας ρουτίνας περασμένων ανέμελων εποχών, αυτό (το οικογενειακό πορτραίτο) μπορεί να επαναφέρει (αυτόματα) όλα – έστω μερικώς – πίσω στο «φυσιολογικό», τότε που όλα ήταν ασφαλή. Εκεί που στην πραγματικότητα δεν απόμεινε τίποτα από αυτό το παλιό φυσιολογικό και οι ζωές τους πλέον διατρέχουν πολλούς και πολύ σοβαρούς κινδύνους.
Το μόνο που γνωρίζει ο Γιουσέφ είναι ότι, τώρα περισσότερο από κάθε άλλοτε, η οικογένειά του πρέπει να μείνει ενωμένη.
Για να το πετύχει αυτό, είναι αναγκαία μία αίσθηση κανονικότητας. Είναι αυτό που συνήθιζε να είναι κομμάτι μίας καθημερινότητας και που τώρα στην απουσία της, αυτή η συνήθεια που πλέον σπανίζει, αποκτά την εξαιρετική σημασία της: τώρα είναι ζήτημα επιβίωσης. Μία υπόσχεση ότι όλα κάποια στιγμή θα επιστρέψουν στο «κανονικό». Το «κανονικό» είναι αυτό: το πορτραίτο μίας «ευτυχισμένης» οικογένειας.
Ο Γιουσέφ μου είπε: «Πάρε μας μια φωτογραφία». Το «κλικ» της φωτογραφικής μηχανής, αποτυπώνει την υπόσχεση. Ναι, όλα θα πάνε καλά.
Ο μεγάλος γιος κάθεται μπροστά του, στα χέρια του ο μικρός, η μεγάλη κόρη δίπλα του, στα δεξιά η πιο μικρή του. Δίνει την διαταγή: «Τώρα παιδιά, χαμογελάστε για την κάμερα». Τα παιδιά χαμογελούν. Ο Γιουσέφ όχι.
Ο Γιουσέφ ήταν γιατρός. Τώρα, είναι ένας από τους 154 πρόσφυγες από τη Συρία που μαζί με την οικογένειά του έφτασαν στα Χανιά όταν το σαπιοκάραβό τους κινδύνευσε να βυθιστεί στο Αιγαίο.
Η γυναίκα του ήταν φαρμακοποιός και μαζί με τα 4 παιδιά τους ζούσαν στην περιοχή της Χομς. Είχαν το δικό τους σπίτι, κάθε μέρα ξυπνούσαν για να πάνε στις δουλειές τους. Σε έναν τοίχο του σπιτιού τους μπορεί να είχαν κορνιζαρισμένο ένα όμορφο οικογενειακό πορτραίτο.
Αυτή ήταν η φυσιολογική, πολύ κανονική ζωή τους. Τα τελευταία 3 χρόνια, όλα έχουν αλλάξει.
Ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία έχει κοστίσει τις ζωές εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων και οδήγησε περισσότερους από 2.500.000 Σύριους να αναζητούν άσυλο σε άλλες χώρες. Ο Γιουσέφ και η οικογένειά του ήταν μέσα σε αυτούς.
Αρχικά κατευθυνθήκανε προς την Αίγυπτο ως μία προσωρινή λύση με την ελπίδα ότι η κατάσταση στη Συρία κάποια στιγμή θα ομαλοποιηθεί και θα μπορέσουν να γυρίσουν πίσω. Όμως, αντ’ αυτού, οι συνθήκες χειροτέρεψαν και η ζωή στην Αίγυπτο δεν ήταν καλύτερη. Μαζί με τη γυναίκα του αποφάσισαν να πουλήσουν ότι τους είχε απομείνει για μία ευκαιρία να φτάσουν στην Ιταλία.
Οι ελπίδες να δραπετεύσουν βούλιαξαν μαζί με το σαπιοκάραβο με το οποίο ταξίδευαν. «Το καράβι που ταξιδεύαμε» είπε, «μέσα σε αυτό το μικρό καράβι υπήρχαν 400 άνθρωποι. Αλλά το καράβι ήταν γέρικο και ο καπετάνιος δεν ήξερε πού πήγαινε». Και συνέχισε: «Οι άνθρωποί σας μας έσωσαν. Τώρα, όμως είμαστε εδώ χωρίς λεφτά. Η ζωή στην Ελλάδα, γνωρίζω, είναι δύσκολη. Έχω 4 παιδιά. Πρέπει να πάνε στο σχολείο, χρειάζονται ρούχα, χρειάζονται όλα αυτά που μπορώ να τους προσφέρω».
Ο προορισμός τους, ναι, ήταν η Ιταλία, όμως δε θα ήταν εκεί το τέλος του ταξιδιού: «Από την Ιταλία θα μπορούσαμε να κατευθυνθούμε προς τη Σουδία, τη Γερμανία ή τη Νορβηγία». Μου διευκρίνησε: «Στην πραγματικότητα, επιλέξαμε την Ιταλία, γιατί εκεί σου δίνουν έγγραφα για να συνεχίσεις το ταξίδι σου. Στην Ελλάδα δε σ’ αφήνουν. Εδώ, είμαστε παγιδευμένοι».
Τον ρώτησα: «πώς ήταν η ζωή στη Συρία πριν τον πόλεμο». Μου είπε: «ήταν όλη μου η ζωή». Ήταν όμως η ζωή καλή; Ο Γιουσέφ δεν μίλησε αμέσως, άφησε μερικά δευτερόλεπτα να περάσουν και μετά μου έδωσε την απάντησή του: «όταν η ζωή σου εξαρτάται από τις πράξεις ενός δικτάτορα, η ζωή ποτέ δεν είναι καλή».
Ο Γιουσέφ και η οικογένειά του έχουν χάσει τα πάντα. Ότι λεφτά είχαν τα έδωσαν στους διακινητές και δεν κατόρθωσαν να φτάσουν στον προορισμό τους: «Το μόνο που έχουμε τώρα, είναι ο ένας τον άλλο».
Από τα 2.500.000 Σύριων προσφύγων, μόλις 34.000 φτάνουν στην Ευρώπη, δηλαδή, λίγο παραπάνω από 1%. Ακόμα λιγότεροι καταφέρνουν να ολοκληρώσουν το ταξίδι τους προς τις πλούσιες χώρες του Βορρά.
Οι πιθανότητες του Γιουσέφ και της οικογένειάς του να φτάσουν στην Ευρώπη ήταν μόλις 1 στις 500.000. Το γεγονός ότι φθάσανε, είναι ένα μικρό θαύμα. Εκατομμύρια άλλοι παραμένουν εγκλωβισμένοι δίχως ελπίδα διαφυγής.
Σημείωση: Το πορτραίτο της οικογένειας του Γιουσέφ πάρθηκε έξω από το Αστυνομικό Μέγαρο Χανίων, στις 4 Απριλίου.