Γράφει ο Ειρηναίος Μαράκης
Όχι μόνο το πρόβλημα της στέγασης των άστεγων συμπολιτών μας, Ελλήνων και μεταναστών, δεν λύνεται αλλά έχουμε το συγκεκριμένο πρόβλημα να αναδεικνύεται τελευταία σαν βασικό και κεντρικό ζήτημα των Χανίων (και όχι μόνο) καθώς η προσφορά κατοικίας για ενοικίαση είναι πλέον πολύ μικρότερη από τις ανάγκες των κατοίκων της πόλης (οικογενειών και φοιτητών), με τη μίσθωση κατοικιών να έχει φτάσει σε δυσθεώρητα ύψη. Παράλληλα οι εξώσεις αυξάνονται ενώ κι οι μετανάστες (μαζί με τα κατοικίδια ζώα) έχουν να αντιμετωπίσουν τις ρατσιστικές λογικές της πλειοψηφίας των ιδιοκτητών που τους αποκλείσουν από την διαδικασία της ενοικίασης – κι αυτό είναι μια τακτική που ακολουθείται για πολλά χρόνια, πριν από την ύφεση του 2008 και που έχει δημιουργήσει μια συγκεκριμένη αντίληψη που περιλαμβάνει κι άλλες παραμέτρους, με βασικότερη την οικονομική.
Είναι από τη μία η τουριστική (εισοδηματική) κουλτούρα που καλλιεργείται στην πόλη και η οποία αναζητά σε αυτό το προϊόν την οικονομική της επιβίωση (ως ένα βαθμό αυτό είναι ακόμα και θεμιτό) κι από την άλλη είναι η οικονομική δυσχέρεια λόγω μνημονίων που οδηγεί σε τέτοιες πράξεις (προτιμάει ο άλλος ένα καλό εισόδημα μέσα στην τουριστική σεζόν που θα καλύπτει τις ανάγκες του αντί για μια οικογένεια που σήμερα έχει να πληρώσει το νοίκι αλλά αύριο δεν έχει ούτε για να φάει). Αυτή η διαδικασία όμως, οδηγεί, έστω και ασυναίσθητα, σε μια λογική κοινωνικού αυτοματισμού: «ο θάνατος σου, η ζωή μου – το σπίτι μου, δεν με νοιάζει κι αν πεθάνεις στην ψάθα».
Κι αν μπορούμε (που δεν μπορούμε) να δεχτούμε τα επιχειρήματα που οδηγούν στην μετατροπή των σπιτιών σε μικρές πανσιόν, ουδέποτε μπορούμε να συγχωρήσουμε την απαγόρευση σε μετανάστες και πρόσφυγες να νοικιάσουν μια κατοικία πάνω στην ανάπτυξη φυλετικών διακρίσεων που δημιουργούν αρνητικό δεδικασμένο. Το αντιφασιστικό κίνημα και κάθε προοδευτικός πολίτης έχει να αντιμετωπίσει κι αυτό το πρόβλημα κι όχι να αδιαφορήσει.
Η πόλη ως ένα τεράστιο ξενοδοχείο
Πίσω από όλα αυτά όμως κρύβεται, η λογική της μετατροπής της πόλης σε ένα τεράστιο ξενοδοχείο και η εξαφάνιση κάθε δυνατότητας αντίδρασης στο όνομα της… επιβίωσης μέσα στους δύσκολους καιρούς. Η επιχειρούμενη “αξιοποίηση” του κτιρίου της παλιάς Μεραρχίας από τον ιδιοκτήτη του, το Πολυτεχνείο Κρήτης κι όπου στεγάζεται η κατάληψη Ρόζα Νέρα, για τη δημιουργία ξενοδοχείου εκφράζει ακριβώς αυτή την αντίληψη. Το κρίσιμο επίδικο όμως είναι ότι μέσα σε μια πόλη – ξενοδοχείο που θα λειτουργεί με τους νόμους της (τουριστικής) αγοράς υπάρχει ο κίνδυνος να επικρατήσει στο παιγνίδι του ανταγωνισμού ο καλύτερα δικτυωμένος επιχειρηματίας. Ο αντίλογος βέβαια μπορεί να υποστηρίξει πως θα υπάρχει η δυνατότητα να εξυπηρετηθούν με αυτό τον τρόπο οι τουρίστες με υψηλή και χαμηλή εισοδηματική ικανότητα. Μπορούμε όμως να είμαστε ικανοποιημένοι με μια τέτοια προοπτική;
Υπάρχει λύση στο πρόβλημα στέγασης
Και τι θα γίνει με τις οικογένειες και τους φοιτητές που έχουν ανάγκη από στέγαση, τους ήδη άστεγους συμπολίτες μας, στα Χανιά αλλά και οπουδήποτε αλλού στη χώρα; Να ένα ερώτημα που πολλοί βάζουν αλλά λίγοι απαντούν. Βασικό στοιχείο στην απάντηση που θα δοθεί πρέπει να είναι η αναγνώριση πως η στέγαση αποτελεί κοινωνικό δικαίωμα κι όχι εμπόρευμα. Όπως κοινωνικά δικαιώματα είναι η υγεία, το νερό, το φως, οι ελεύθεροι χώροι που βρίσκονται στο στόχαστρο των νεοφιλελεύθερων πολιτικών κοινωνικής αποδόμησης που εφαρμόζουν κυβερνήσεις και διάφορα επιχειρηματικά κέντρα.
Σύμφωνα με μελέτη του Παρατηρητήριου Οικονομικών και Κοινωνικών Εξελίξεων του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ μεταξύ 2011 και 2013 οι άστεγοι στον δρόμο έφτασαν τους 2.360 από 630 (αύξηση 274,6%). Είναι κατανοητό πως από το 2013 μέχρι σήμερα οι αριθμοί έχουν προφανώς μεγαλώσει ακόμα περισσότερο. Η πιο διευρυμένη πληθυσμιακά ομάδα είναι τα άτομα που διαβιούν σε επισφαλή κατοικία. Ακόμα και οι πιο συντηρητικές καταμετρήσεις παραδέχονται πως οι άνθρωποι που ζουν στο δρόμο, σε εγκαταλελειμμένα ή σε κατοικίες χωρίς ρεύμα, νερό, κλπ φτάνουν ίσως και ξεπερνάνε τις 10.000 στην Αθήνα και τις 15.000 στο λεκανοπέδιο. Πανελλαδικά σε αυτή την κατάσταση ζουν πάνω από 40.000 άνθρωποι. Άλλες 10.000 κατοικίες χρειάζονται για την άμεση κάλυψη αυτών των αναγκών. Μπορούν, λοιπόν να βρεθούν 20.000 κατοικίες για να καλυφθούν οι άμεσες ανάγκες στέγασης; Ποιος μπορεί να υλοποιήσει ένα τέτοιο πρόγραμμα στέγασης προσφύγων, αστέγων, απόρων και φτωχών;
Η επανενεργοποίηση του Οργανισμού Εργατικής Κατοικίας (ΟΕΚ), που έκλεισε η κυβέρνηση Σαμαρά – Βενιζέλου, με το έμπειρο προσωπικό που έχει αποσπαστεί σε άλλες υπηρεσίες, είναι σε αυτή την περίπτωση, η λύση στο πρόβλημα. Μέχρι το 2012 που καταργήθηκε, ο ΟΕΚ κάλυπτε το 96% των δημόσιων κατασκευαστικών επενδύσεων στέγης. Ο ΟΕΚ αποτέλεσε τον μεγαλύτερο κατασκευαστικό φορέα κατοικίας και ταυτόχρονα κύριο όργανο κοινωνικής στεγαστικής πολιτικής της χώρας. Στα 59 χρόνια συνολικής λειτουργίας του, έχει παραχωρήσει πάνω από 700.000 ιδιόκτητες κατοικίες. Οι πόροι για αυτή την τεράστια παραγωγή κοινωνικής κατοικίας δεν προέρχονταν από τον κρατικό προϋπολογισμό αλλά από μισθολογικές και εργοδοτικές εισφορές. Όλοι οι εγγεγραμμένοι στο ΙΚΑ και στα υπόλοιπα εργατοϋπαλληλικά ταμεία εισέφεραν το 1% των μισθολογικών τους εσόδων προς τον ΟΕΚ και τον ΟΕΕ (Οργανισμός Εργατικής Εστίας) ενώ οι εργοδότες ήταν υποχρεωμένοι να εισφέρουν 0,75% των μισθολογικών δαπανών για κάθε εργαζόμενο. Αυτό δημιούργησε ένα τεράστιο αποθεματικό που ακόμα και σήμερα, μετά τα κουρέματα, βρίσκεται δεσμευμένο στην Τράπεζα της Ελλάδας και ξεπερνάει τα 200 εκατομμύρια ευρώ.
Κι όπως αναφέρει σε συνέντευξη του στην εφημερίδα Εργατική Αλληλεγγύη, όπου και τα στοιχεία που παραθέτουμε, ο πρόεδρος του Πανελλήνιου Συλλόγου Υπαλλήλων ΟΑΕΔ – τ.ΟΕΕ – τ.ΟΕΚ Κωνσταντίνος Λιβέρης επισημαίνει πως «Η πιο γρήγορη λύση είναι η επισκευή κλειστών κτηρίων τα οποία τα έχει καταγεγραμμένα το κράτος. Κάποια ανήκουν στην Πρόνοια. Σαν ΟΕΚ έχουμε ανεκμετάλλευτα οικόπεδα σε όλη την Ελλάδα που μπορούν να χτιστούν αξιοπρεπείς, έστω πρόχειροι οικίσκοι, ώστε να φύγουν από τις σκηνές οι άνθρωποι που ζουν σε απαράδεκτες συνθήκες αλλά και να μεταφερθεί κόσμος που ζει στους δρόμους. Ο ΟΕΚ έχει και τους πόρους και τους χώρους και την τεχνογνωσία και οι εργαζόμενοί του είναι ακόμα παρόντες».
Η λύση στο πρόβλημα της στέγασης, που είναι πανεθνικό και όχι απλά τοπικό, μας επιτρέπει να δούμε με μια συνολικότερη ματιά και τον κίνδυνο της κοινωνικής εξαθλίωσης, δεν περιορίζεται μόνο σε αυτό το πεδίο. Η πραγματικότητα είναι πως υπάρχουν οι δυνατότητες κάλυψης των στεγαστικών αναγκών των χαμηλόμισθων, των φοιτητών, προσφύγων, των αστέγων, των απόρων, των φτωχών γενικότερα. Χιλιάδες κληροδοτήματα, η εκκλησιαστική περιουσία, η περιουσία ιδρυμάτων, τα Ολυμπιακά Ακίνητα, η περιουσία του δημόσιου και των δήμων (κι ο δήμος Χανίων έχει αρκετά ακίνητα που μπορούν να αξιοποιηθούν σε αυτή την κατεύθυνση). Κι αυτό μπορεί να γίνει, αντί να μπαίνουν στο σφυρί του υπερταμείου, της Ελληνικά Ακίνητα Α.Ε. και εκάστου άλλου φορέα που χρησιμοποιεί την ελλειπή κρατική χρηματοδότηση για να δικαιολογεί το ξεπούλημα των ελεύθερων χώρων θα μπορούσαν να απαλλοτριωθούν και να καλύψουν άμεσα τις ανάγκες στέγασης. Είναι επιλογή των κυβερνήσεων και των εκπρόσωπών της στην Τοπική Αυτοδιοίκηση που με τις οδηγίες της ΕΕ θυσιάζονται οι κοινωνικές ανάγκες στο βωμό του κέρδους.
Οτιδήποτε άλλο προκρίνεται ως λύση είναι είτε ανεδαφικό, χωρίς δηλαδή δυνατότητα εφαρμογής, είτε απλά κοροϊδεύει όσους έχουν ανάγκη στέγασης και μόνιμης κατοικίας. Άλλη λύση λοιπόν, δεν υπάρχει, και είναι η μόνη που μπορεί να δώσει σπίτια στους ανθρώπους της δουλειάς, δημόσιες και δωρεάν εστίες σε φοιτητές και δομές στέγασης για πρόσφυγες που δεν θα ισχύουν κοινωνικά κριτήρια, που δεν θα φοβάται ο καθένας πως αύριο θα βρεθεί στον δρόμο και που θα χτυπήσει τον κοινωνικό αυτοματισμό και τις κοινωνικές αντιθέσεις στη ρίζα τους, εκεί που γίνεται η διάκριση στους (έστω και μερικά, έχοντες) και στους πλήρως εξαρτημένους από τη διάθεση των άλλων.
Από αυτή την άποψη η συζήτηση κι ο συντονισμός που διοργανώνεται από το Κοινωνικό Στέκι – Στέκι Μεταναστών για την Τρίτη 9/5 με θέμα «Στέγαση, δικαίωμα ή πολυτέλεια», τα οποία αποτέλεσαν και την αφορμή για αυτή την τοποθέτηση, είναι κάτι παραπάνω από χρήσιμη, είναι απαραίτητη.