Του Αριστομένη Ι. Συγγελάκη *
«Ήρωας είναι εκείνος που κάνει αυτό που μπορεί. Οι άλλοι δεν το κάνουν…».
Ζιλμπέρ Σινουέ για τη Φλόρενς Ναϊτινγκέιλ [1]
Στο άκουσμα της είδησης ότι δέκα νοσηλεύτριες από την Κρήτη, εξειδικευμένες στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας, έσπευσαν να ταξιδέψουν στη χειμαζόμενη από την πανδημία Θεσσαλονίκη για να στηρίξουν το ΕΣΥ και να σώσουν συνανθρώπους μας που τις έχουν ανάγκη[2] ένιωσα μεγάλη χαρά, συγκίνηση και υπερηφάνεια γι’ αυτή την σπουδαία πράξη αλτρουισμού. Γιατί δεν είναι μόνο ότι αφήνουν πίσω τις οικογένειές τους – ποιος ξέρει για πόσο – και την ιδιαίτερη πατρίδα τους αλλά και ότι πρόθυμα αναλαμβάνουν το ρίσκο να εργαστούν σε συνθήκες εξαιρετικά αυξημένου κινδύνου – κυριολεκτικά στην πρώτη γραμμή του μετώπου εναντίον του αόρατου, ύπουλου και φονικού εχθρού της εποχής μας – όταν όλοι γνωρίζουμε ότι οι υγειονομικοί είναι από τα πρώτα θύματα της μάστιγας της εποχής μας.
Το μυαλό μου πήγε στη Φλόρενς Ναϊτινγκέιλ, την πρωτοπόρο της Νοσηλευτικής, τη γυναίκα που συνέτριψε τα στερεότυπα της εποχής της επιλέγοντας, αν και μορφωμένη και από ανώτερη εισοδηματικά και κοινωνικά τάξη, να γίνει νοσηλεύτρια, ένα επάγγελμα, τότε, χαμηλού κύρους. Με την εργώδη προσπάθειά της αλλά και το καινοτόμο πνεύμα της κατόρθωσε να αναπτύξει και να λαμπρύνει το νοσηλευτικό λειτούργημα συντελώντας στην θεμελίωση και αναγνώρισή του ως πυλώνα της υγειονομικής περίθαλψης. Πριν ακόμη ενσκήψει η πανδημία του νέου κορωνοϊού, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ανακήρυξε το 2020 σε Διεθνές Έτος Νοσηλεύτριας/νοσηλευτή και Μαίας/μαιευτή για να τιμήσει τη Φλόρενς Ναϊτινγκέιλ, καθώς συμπληρώνονται φέτος διακόσια χρόνια από τη γέννησή της, αναγνωρίζοντας παράλληλα το έργο των νοσηλευτριών/νοσηλευτών και μαιών/μαιευτών στο Σύστημα Υγείας και την κοινωνική ασφάλεια και ευημερία[3].
Η Φλόρενς Ναϊτινγκέιλ γόνος βρετανικής οικογένειας της Φλωρεντίας (στην οποία και οφείλει και το μικρό της όνομα), το 1854 πήρε την πρωτοβουλία να συνοδέψει μια ομάδα εθελοντριών νοσοκόμων στα πεδία της μάχης του Κριμαϊκού Πολέμου. Εργάστηκε σε στρατώνα στο Σκούταρι της Κωνσταντινούπολης όπου ήρθε αντιμέτωπη με άθλιες συνθήκες στις οποίες διαβιούσαν οι τραυματίες: μεγάλος αριθμός ασθενών και τραυματιών σε μικρό χώρο, χωρίς αερισμό των χώρων, με πρωτόγονες εγκαταστάσεις και έλλειψη φαρμάκων, παντελή έλλειψη υγιεινής, ελάχιστο νοσηλευτικό προσωπικό, καμία οργάνωση της φροντίδας. Μοιραία, ο τύφος, η χολέρα και άλλα μεταδιδόμενα νοσήματα σάρωναν.
Αξιοποιώντας τις μαθηματικές της γνώσεις οργάνωσε την καταγραφή της θνησιμότητας στο νοσοκομείο. Η κατάσταση ήταν περισσότερο και από δραματική: το 60% των στρατιωτών πέθαιναν όχι λόγω των τραυμάτων τους αλλά λόγω μεταδοτικών μολυσματικών ασθενειών στο νοσοκομείο! Η Φλόρενς Ναϊτινγκέιλ εργάστηκε με ζήλο, αυταπάρνηση, μεθοδικότητα, πρότεινε απλές αλλά καίριες λύσεις και κατάφερε ν’ αλλάξει τα πράγματα. Επέβαλλε το πλύσιμο των χεριών και την καθαριότητα των χώρων. Φρόντισε για τον εφοδιασμό του νοσοκομείου με ιατρικό εξοπλισμό, καθαρό νερό και φρούτα. Οργάνωσε καλύτερα την παρεχόμενη νοσηλευτική φροντίδα. Και έδειξε αφοσίωση στο λειτούργημά της. Είναι χαρακτηριστικό ότι κάθε βράδυ γυρνούσε από θάλαμο σε θάλαμο, από κρεβάτι σε κρεβάτι κρατώντας μία λάμπα για να βλέπει την κατάσταση των αρρώστων και να τους εμψυχώνει. Γι’ αυτό και έμεινε γνωστή ως «η κυρία με τη λάμπα», ενώ οι στρατιώτες στο πρόσωπό της έβλεπαν τη μητέρα τους[4].
Οι παρεμβάσεις της ήταν απλές αλλά τα αποτελέσματα εντυπωσιακά: το ποσοστό των θανάτων στο νοσοκομείο μειώθηκε από 60% σε 42% και στη συνέχεια κατρακύλησε στο 2,2%! Το σπουδαίο έργο της προσέλκυσε την υποστήριξη της βασίλισσας Βικτώριας, του πρίγκιπα Αλβέρτου και του πρωθυπουργού Λόρδου Πάλμερστον. Το 1860 η Φλόρενς Ναϊτινγκέιλ ίδρυσε στο Λονδίνο την πρώτη σχολή Νοσηλευτικής. Και έμεινε στην Ιστορία ως η Μητέρα της Νοσηλευτικής, ένα διαχρονικό παράδειγμα θάρρους, ουμανισμού και κοινωνικής προσφοράς.
Όπως και δεν μπορώ να μην αναφέρω το παράδειγμα των Κουβανών γιατρών και νοσηλευτών, που αψηφούν κάθε κίνδυνο και βρίσκονται πάντα στην πρώτη γραμμή, σε όποια χώρα έχει ανάγκη και τους καλέσει, για να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στους συνανθρώπους μας που δοκιμάζονται από φοβερές επιδημίες και άλλες υγειονομικές κρίσεις.
Το παράδειγμα των νοσηλευτριών από την Κρήτη – αλλά και των άλλων υγειονομικών που ακολούθησαν και θα ακολουθήσουν στο μέλλον το παράδειγμά τους – είναι ένα φως ελπίδας στο πιο βαθύ σκοτάδι. Ας το αντιληφθούμε όλοι: ο δημόσιος τομέας υγείας και οι άξιοι λειτουργοί του δεν σώζουν απλά ζωές αλλά και την αξιοπρέπεια της κοινωνίας μας. Τους οφείλουμε την ευγνωμοσύνη μας! Αλλά και την έμπρακτη κρατική στήριξη, πέρα από ιδεοληψίες, στο θαυμαστό έργο τους!
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] «Φλόρενς Ναϊτινγκέιλ. Η νοσοκόμα της καρδιάς μας», εκδόσεις Ψυχογιός, Αθήνα 2010.
[2] Οι νοσηλεύτριες ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα της Διοικήτριας της 7ης Υγειονομικής Περιφέρειας κας Λένας Μπορμπουδάκη κατόπιν αιτήματος του Διοικητή της 4ης ΥΠΕ κ. Δημήτρη Τσαλικάκη.
[3] https://www.who.int/campaigns/year-of-the-nurse-and-the-midwife-2020
[4] Karimi H. & Masoudi N. Florence Nightingale: The Mother of Nursing. Nurs Midwifery Stud. 2015 Jun; 4(2): e29475.
* Οδοντίατρος – Πολιτικός Επιστήμων, Διδάκτωρ Κοινωνικής Οδοντιατρικής ΕΚΠΑ