Μια ανάλυση βασισμένη σε στοιχεία, μακριά από αφηγήματα – Η έρευνα των Αχιλλέα Μαντέ, Ph.D. και Κοσμά Μαρινάκη, Ph.D. φέρνει στο φως τις πραγματικές διαστάσεις της οικονομικής πορείας της χώρας

Την τελευταία δεκαπενταετία, η πορεία της ελληνικής οικονομίας έχει αποτελέσει αδιαμφισβήτητα το σημαντικότερο θέμα του δημόσιου διαλόγου. Δεν απασχολεί μονάχα τις ειδήσεις, τα πολιτικά πάνελ και τα οικονομικά δελτία – αγγίζει το ίδιο το άγχος της καθημερινότητας κάθε Έλληνα πολίτη.

Και όμως, όσο και αν η οικονομία καθορίζει την καθημερινότητα και το μέλλον μας, ο μέσος Έλληνας έχει ελάχιστη ή και λανθασμένη εικόνα για την πραγματική της κατάσταση. Η άγνοια αυτή δεν οφείλεται μόνο στον τρόπο που τα πολιτικά κόμματα παρουσιάζουν οικονομικά αφηγήματα, ούτε μόνο στην έλλειψη αναλυτικής κάλυψης από τα ΜΜΕ. Οφείλεται κυρίως στην απουσία ουσιαστικής, επιστημονικά τεκμηριωμένης και –το κυριότερο– απλής παρουσίασης των στοιχείων στον πολίτη.

Αυτό το κενό θέλησαν να καλύψουν ο Κοσμάς Μαρινάκης, Ph.D. και ο Αχιλλέας Μαντές, Ph.D., ερευνητής στον Οργανισμό Ανάπτυξης της Γαλλίας, μέσα από την πρώτη επιστημονική μελέτη που παρουσιάζει με απλό τρόπο την πραγματική κατάσταση της ελληνικής οικονομίας για το ευρύ κοινό.

Η μελέτη Μαντέ – Μαρινάκη βασίστηκε αποκλειστικά σε επίσημα στοιχεία της Eurostat, ενώ η επεξεργασία των δεδομένων διήρκησε πάνω από τέσσερις μήνες, ακολουθώντας όλα τα παγκόσμια επιστημονικά πρότυπα. Στην περιγραφή της παρουσίασης στο Greekonomics.gr διατίθεται δημόσια και ο κώδικας επεξεργασίας σε γλώσσα R, ώστε κάθε επιστήμονας να μπορεί να επαληθεύσει τα ευρήματα.

Το παρόν άρθρο συνοψίζει το πρώτο μέρος αυτής της έρευνας, το οποίο επικεντρώνεται σε κομβικά ζητήματα: ανταγωνιστικότητα, παραοικονομία, μείωση του χρέους και αναπτυξιακή δυναμική.

Το σφάλμα της σύγκρισης με τον μέσο όρο της Ε.Ε.

Ένα βασικό πρόβλημα που επισημαίνουν οι ερευνητές είναι ο τρόπος με τον οποίο γίνεται συνήθως η σύγκριση: σχεδόν όλες οι μελέτες αντιπαραβάλλουν την Ελλάδα με τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αν και αυτό είναι τεχνικά ορθό, είναι αποπροσανατολιστικό για τον πολίτη.

Όπως τονίζει ο Μαρινάκης:

«Το να συγκρίνεις την Ελλάδα με τη Γερμανία και την Ολλανδία είναι σαν να με συγκρίνεις με τον Ρονάλντο στο ποδόσφαιρο. Δεν έχει κανένα νόημα.»

Η Ελλάδα, σήμερα στη 17η θέση από πλευράς κατά κεφαλήν εισοδήματος στην Ε.Ε., δεν μπορεί να συγκριθεί ούτε με τις “μεσαίες” χώρες. Οι μόνες χώρες που βρίσκονται κοντά στα δικά μας μεγέθη είναι οι δέκα φτωχότερες.

Κατάρρευση συγκλίσεως: Απόκλιση σε όλα τα μέτωπα

Η έρευνα εξετάζει αν η Ελλάδα συγκλίνει ή αποκλίνει από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Από το 2013 και μετά (πλην της COVID περιόδου), το κατά κεφαλήν εθνικό εισόδημα αυξήθηκε. Ωστόσο, η αύξηση αυτή είναι σαφώς χαμηλότερη από αυτή του ευρωπαϊκού μέσου.

Την ίδια στιγμή, οι δέκα φτωχότερες χώρες της Ένωσης παρουσιάζουν ξεκάθαρη σύγκλιση προς τον μέσο όρο. Σε όρους αγοραστικής δύναμης, η κατάσταση είναι ακόμη πιο ανησυχητική: η Ελλάδα είναι ήδη φτωχότερη και από τις 9 από τις 10 φτωχότερες χώρες – με μοναδική εξαίρεση τη Βουλγαρία.

Η απόκλιση επιβεβαιώνεται και στο διαθέσιμο εισόδημα.
Από το 2008 ως το 2023:

• Η Ε.Ε. συνολικά αυξήθηκε κατά 11%

• Οι 10 φτωχότερες χώρες αυξήθηκαν κατά 38%

• Η Ελλάδα παρουσίασε μείωση -18%

Το μήνυμα είναι σαφές: όχι απλώς δεν συγκλίνουμε, αλλά αποκλίνουμε με ταχείς ρυθμούς.

Χρέος: Μείωση με τεχνικά μέσα, όχι με ανάπτυξη

Ένα άλλο καίριο ζήτημα είναι η διαχείριση του δημόσιου χρέους. Το ελληνικό χρέος έχει μειωθεί από το 2020 έως το 2024 κατά 56 ποσοστιαίες μονάδες, όμως:

• Οι 32 μονάδες της μείωσης οφείλονται στον πληθωρισμό (18,6% στο σωρευτικό ΑΕΠ)

• Μόνο 24 μονάδες οφείλονται σε πραγματική οικονομική πρόοδο ή αποπληρωμές

Η Ελλάδα διατηρεί ακόμη το διπλάσιο χρέος από τον ευρωπαϊκό μέσο (153% έναντι 76%). Αντίθετα, οι φτωχότερες χώρες της Ένωσης έχουν μέσο χρέος κάτω από 50%, άρα διαθέτουν περισσότερα περιθώρια για αναπτυξιακές πολιτικές.

Η παραοικονομία δεν μπορεί να σώσει την κατάσταση

Στο δημόσιο διάλογο έχει αρχίσει να κυκλοφορεί το αφήγημα ότι «η οικονομία είναι κακή στα χαρτιά, αλλά στην πράξη ο κόσμος ευημερεί λόγω παραοικονομίας».

Η έρευνα το αποδομεί πλήρως:
Με στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας έως το 2020:

• Παραοικονομία στην Ελλάδα: 26% – 30% του ΑΕΠ

• Στις 10 φτωχότερες χώρες: 24% – 27%

Η μέση διαφορά, δηλαδή, είναι μόλις 2,5% – ανεπαρκής για να εξηγηθεί η 22% χαμηλότερη αγοραστική δύναμη των Ελλήνων.

«Το μαύρο χρήμα δεν είναι κρυμμένο σε θησαυροφυλάκια. Επιστρέφει αργά ή γρήγορα στην κανονική οικονομία» τονίζει ο Μαρινάκης.

Υπάρχει δυναμική ανάκαμψης μέσα από επενδύσεις;

Το δεύτερο κρίσιμο ερώτημα της μελέτης: μπορεί η Ελλάδα να επανέλθει στην τροχιά των αναπτυσσόμενων χωρών της Ε.Ε. μέσω επενδύσεων;

Ο ευρωπαϊκός μέσος όρος επενδύσεων είναι 20-25% του ΑΕΠ. Οι φτωχότερες χώρες επενδύουν ακόμη περισσότερο – γιατί αναπτύσσονται ταχύτερα.

Η Ελλάδα, μετά το 2008, είδε τις επενδύσεις της να καταρρέουν. Από το 2019 υπάρχει ανάκαμψη, αλλά όχι τόσο ισχυρή ή ποιοτική όσο προβάλλεται.

Σε ποιους κλάδους πηγαίνουν οι επενδύσεις στην Ελλάδα;

Οι εφτά βασικοί κλάδοι:

• Οικοδομή

• Δημόσιες επενδύσεις

• Μεταποίηση

• Γεωργία

• Μεταφορές

• Τεχνολογία

• Εμπόριο

Η μεταποίηση είναι ο κλάδος με τη μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία. Στην Ελλάδα, ωστόσο, η εικόνα των επενδύσεων σε αυτούς τους τομείς είναι αποσπασματική, συχνά χωρίς στρατηγικό προσανατολισμό.

«Αυτό που εμένα και τον Αχιλλέα μας άφησε με το στόμα ανοιχτό…» λέει χαρακτηριστικά ο Μαρινάκης, «…ήταν η αδυναμία της χώρας να κατευθύνει τις επενδύσεις της σε παραγωγικούς και εξαγώγιμους τομείς.»