Γράφει ο Αρχιμανδρίτης Ιγνάτιος Θ. Χατζηνικολάου
Με τη χάρη και το Έλεος του φαράνθρωπου Θεού εισήλθαμε στην λυτρωτική περίοδο του Τριωδίου, πρώτο σκαλοπάτι της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής με κατάληξη το Άγιον Πάσχα.
Απαρχή του Τριωδίου, οδεύοντας στην Μ. Τεσσαρακοστή, η λεγομένη Κυριακή του Τελώνου και φαρισαίου, όπου αναγινώσκεται η γνωστή Ευαγγελική περικοπή (Λουκ. 18, 10-14). Δι’ αυτής, η Εκκλησία μας οδηγεί προς αληθινή και λυτρωτική άσκηση και μας εισάγει στο «Στάδιο των αρετών. Κυρίαρχο δε στοιχείο είναι η εν ταπεινώσει και ασκήσει προσευχή, που ξεκινά από τα έγκατα του εαυτού μας, με την αυτογνωσία και την αυτομεμψία και φθάνει στον θρόνο του Θεού.
Στη παραπάνω ευαγγελική περικοπή έχομε τον θετικό και τον αρνητικό τύπο του Χριστιανού: ο φαρισαίος, η αιώνια υποκρισία και αυτοπροβολή, και ο Τελώνης, ο άνθρωπος με την επίγνωση του εαυτού του και της αναφοράς του στον παντογνώστη και παντεπίσκοπον Θεόν.
Ο φαρισαίος, ο πλεονάζων σήμερα στην κοινωνία και στην Εκκλησία, με την περιαυτολογία και εν πολλοίς την βδελυρά και δαιμονική ταπεινολογία (!), που εξαπατά ως Δούρειος ίππος του αφελείς και προσωπολάτρες. Εκείνος, ο φαρισαίος, που θριαμβολογεί για τον εαυτό του, ως άλλος Δον Κιχώτης, και βλέπει τους άλλους κατώτερούς του, μεγάλους όμως στα μάτια του Θεού. Φαρισαίος, ο «άνθρωπος» που διαστρεβλώνει την έννοια της προσφοράς από τα αγαθά του, ενώ αυτή ήταν υποχρέωσις και καθήκον, ως εκδήλωσις, επιτέλους, αγάπης και ευγνωμοσύνης προς τον Θεόν. Που, κι αν έκανε κανένα καλό, έναντι μάλιστα των χιλιάδων κακών που διέπραττε κάτω από τον μανδύα του φαρισαϊσμού, όπως πράττουν πλείστοι εξ ημών, ήταν ελάχιστο και μάλιστα οφειλόμενο προς τον πλησίον. Μάλιστα, ο Χριστός μας λέγει να μην καυχόμαστε, αν κάνομε κάποιο καλό και μάλιστα να λέμε ότι είμαστε αχρείοι δούλοι: «Όταν ποιήσητε πάντα τα διατχθέντα υμίν, λέγετε ότι δούλοι αχρείοι εσμέν, ότι ο οφείλομεν ποιήσαι πεποιήκαμεν» (Λουκ. 17,10).
Ο φαρισαίος ακόμα, και κάθε φαρισαίος όποιας εποχής και σε όποια θέση, διαστρεβλώνει την έννοια της νηστείας, η οποία δεν είναι μόνο στις τροφές αλλά και «νι των κακών αλλοτρίωσις» (Μ. Βασίλειος). Κάτι που δεν συμφέρει τους φαρισαίους «Χριστιανούς», οι οποίοι δεν τρώνε κρέας, αλλά κατεσθίουν τις σάρκες των συνανθρώπων τους!
Ο Τελώνης, η άγια μορφή της αληθινής μετανοίας, της θεόδρομης αυτογνωσίας και αληθινής συντριβής. Ο Τελώνης που δεν εμπιστεύεται στον εαυτόν του, παρά μόνο στον Θεόν: «εαυτούς και αλλήλους και πάσαν την ζωήν ημών Χριστώ τω Θεώ παραθώμεθα», όπως δέεται, και μας προτρέπει, η Εκκλησία μας. Αφήνεται εξολοκλήρου, σαν το νήπιο, στην σπλαχνική αγκαλιά του Θεού. Γι’ αυτό ο Θεός δέχεται την ενταπείνωσει αφοσίωσή του. Είναι ο μόνος τύπος ανθρώπου που δικαιώνεται στα μάτια του Θεού, και σώζεται «εν των νυν και εν τω μέλλοντι αιώνι», όπως ο ίδιος ο Χριστός διαβεβαιώνει: «Κατέβη ούτος (ο Τελώνης) δεδικαιωμένος εις τον οίκον του…» (Λουκ. 18,14).
Όταν ο άνθρωπος, όπως ο εκάστοτε και κάθε φαρισαίος, χάσει την επαφή του με την ουσία της πνευματικότητας. Όταν η ευσέβεια καταντήσει φαρισαϊσμός. Όταν η ταπείνωσις ενδυθεί το ένδυμα της ματαιοδοξίας και της λαμπράς εμφανίσεως, τότε χάνομε την δικαίωσή μας από τον Θεόν, δηλαδή την σωτηρία μας, κι ας φαντάζομε ως «άγιοι» στα μάτια των αφελών και μη κατ’ επίγνωση χριστιανών, τους οποίους και εξαπατάμε κι ας μας χειροκροτούν.
Αγαπητοί μου αναγνώστες: Η είσοδός μας στο Τριώδιο είναι μια ευλογημένη ευκαιρία, και ευλογία Θεού, να αποβάλομε τον «παλαιόν άνθρωποι τον φθειρόμενον κατά τας επιθυμίας της απάτης» και να ενδυθούμε «τον καινόν άνθρωπον τον κατά Θεόν κτισθέντα» (Εφες. 4, 23-24).
Καλό και ευλογημένο Τριώδιο και σωτήρια Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή.