Σε μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα συνέντευξή του στοtruth-out, ο παγκόσμιου φήμης, γλωσσολόγος, φιλόσοφος και πολιτικός ακτιβιστής Νόαμ Τσόμσκι, μιλάει για την παγκοσμιοποίηση, την ανισότητα και την πολιτική αλλοτρίωση και στέλνει μήνυμα: «Σε ΗΠΑ και Ευρώπη, η αστική δημοκρατία καταλύεται».
James Resnick:Έχει αλλάξει ο τρόπος που αντιλαμβάνεστε τον κόσμο με την πάροδο του χρόνου και τι (ή ποιος) προκάλεσε αυτή την αλλαγή;
Noam Chomsky:Καλώς ή κακώς , ο τρόπος που βλέπω τον κόσμο έχει παραμείνει ο ίδιος σε όλη την διάρκεια της ζωής μου. Όταν ήμουν ακόμα παιδί, στο δημοτικό, έγραφα άρθρα στη σχολική εφημερίδα για την άνοδο του φασισμού στην Ευρώπη και την απειλή που ενέχει αυτή για τον κόσμο, υπό το βλέμμα ενός δεκάχρονου. Μέχρι και τα εφηβικά μου χρόνια ήμουν βαθιά εμπλεκόμενος σε ριζοσπαστικές πολιτικές όλων των ειδών. Σύχναζα σε αναρχικά βιβλιοπωλεία και γραφεία. Υπήρξε μεγάλο ενδιαφέρον και ανησυχία για ό, τι συνέβαινε κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου: Πίστευα ότι η επίθεση των Βρετανών στην Ελλάδα και η ατομική βόμβα ήταν γεγονότα συγκλονιστικά.
Θεωρώ ενθαρρυντικό να βλέπω ανθρώπους που αγωνίζονται: φτωχούς που υποφέρουν, με περιορισμένους πόρους, να παλεύουν για να πετύχουν οτιδήποτε καλύτερο για την καθημερινότητα τους. Μερικοί από αυτούς αποτελούν έμπνευση για εμένα. Για παράδειγμα, ένα απομακρυσμένο, φτωχό χωριό στη νότια Κολομβία, που οργανώνεται στην προσπάθεια του να αποτρέψει μια καναδική επιχείρηση εξόρυξης χρυσού από το να καταστρέψει τον υδροφόρο ορίζοντα και το περιβάλλον ενώ την ίδια στιγμή αντιμετωπίζει πάρα-στρατιωτική και στρατιωτική βία και ούτω καθεξής. Αυτού του είδους οι ενέργειες που μπορεί να δει κανείς να γίνονται σε όλο το κόσμο είναι πολύ ενθαρρυντικές.
James Resnick: Στο νέο σας ντοκιμαντέρ «Ρέκβιεμ για το Αμερικανικό Όνειρο», τονίζετε ότι η μείωση των φορολογικών συντελεστών και η αλλαγή στις σχέσεις εργασίας έχει επιδεινώσει την ανισότητα κατά τα τελευταία χρόνια. Και τα δύο αυτά φαινόμενα αναμφισβήτητα οφείλονται στις πιέσεις της παγκοσμιοποίησης, οπότε, είναι αυτή η περίοδος γενικά κακή για τους εργαζόμενους;
Noam Chomsky: Θα μπορούσε να θεωρηθεί ως υπαίτιος η παγκοσμιοποίηση, αλλά πιστεύω θα ήταν λάθος. Η παγκοσμιοποίηση μπορεί να έχει πολλές μορφές. Για παράδειγμα, εάν υπάρχει κανείς που πιστεύει στην ελεύθερη αγορά, θα μπορούσε να λάβει σοβαρά τον Adam Smith. Ο Adam Smith υπέδειξε ότι θεμελιώδες στοιχείο της ελεύθερης αγοράς είναι η ελεύθερη διακίνηση των εργαζομένων. Δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Έχουμε σαφής περιορισμούς σ’ αυτό: όχι μόνο ότι οι άνθρωποι που θέλουν να εργαστούν στις ΗΠΑ δεν μπορούν να έρθουν στην χώρα για να εργαστούν, αλλά και ότι οι προνομιούχοι επαγγελματίες, όπως είναι οι δικηγόροι ή οι διευθύνοντες σύμβουλοι, μπορούν και δημιουργούν προστατευτικά φράγματα για να αποτρέψουν τον ανταγωνισμό από το εξωτερικό. Πάρα πολλοί δικηγόροι και γιατροί από το εξωτερικό με υψηλή ειδίκευση , ανταποκρίνονται άριστα στα επαγγελματικά κριτήρια των ΗΠΑ, αλλά φυσικά δεν τους επιτρέπεται η εργασία στη χώρα, γιατί οι εδώ επαγγελματίες μπορούν και προστατεύσουν τον εαυτό τους.
Η παγκοσμιοποίηση θα μπορούσε να σχεδιαστεί έτσι ώστε να είναι επωφελής για το γενικό πληθυσμό ή θα μπορούσε να σχεδιαστεί έτσι ώστε να λειτουργεί κατά το πρότυπο των διεθνών εμπορικών συμφωνιών, συμπεριλαμβανομένης της Uruguay Round, τη συμφωνία του ΠΟΕ, NAFTA, τις τρέχουσες Atlantic and Pacific, οι οποίες έχουν όλες ειδικά σχεδιαστεί ως συμφωνίες για τα δικαιώματα των επενδυτών, ούτε καν ως εμπορικές συμφωνίες.
Παρέχεται πολύ υψηλή προστασία για τις μεγάλες επιχειρήσεις, για τις μεγάλες φαρμακευτικές βιομηχανίες, ομίλους μέσων ενημέρωσης, και ούτω καθεξής, και θέτοντας πολύ υψηλά εμπόδια μέσω των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας. Ρυθμίσεις που επιτρέπουν στις επιχειρήσεις, αλλά φυσικά όχι στους ανθρώπους, να μηνύσουν κυβερνήσεις που με τις ενέργειες τους θα που θα μπορούσαν να βλάψουν τα κέρδη τους. Αυτή είναι μια ιδιαίτερη μορφή της παγκοσμιοποίησης και έχει σχεδιαστεί για το συμφέρον των σχεδιαστών της. Οι σχεδιαστές αυτοί είναι μια συγκέντρωση της ιδιωτικής εξουσίας, η οποία συνδέεται στενά με την κρατική εξουσία, οπότε αυτό το σύστημα, αυτό αποτελεί συνέπεια της παγκοσμιοποίησης.
James Resnick: Αναφέρεστε στην επίδραση της Χάρτας των δικαιωμάτων και πως το 1950 η ανώτατη εκπαίδευση ήταν σε μεγάλο βαθμό ελεύθερη και θεωρούνταν δημόσιο αγαθό. Στη δεκαετία του 1980 απειλήθηκαν τα θεμέλια αυτών των θεσμών που είχαν συσταθεί με το New Deal. Πώς και γιατί οι θεσμοί αυτοί δέχτηκαν επίθεση;
Noam Chomsky: Οι δεκατιές του 50 και του 60 είχαν πολύ υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, δεν υπήρξε οικονομική κρίση λόγω των νέων κανονισμών του New Deal που είχαν τεθεί σε εφαρμογή και λειτουργούσαν ακόμα, και η ανάπτυξη ήταν ισότιμη σχετικά. Ήταν αυτό που λέμε χρυσή εποχή. Τελείωσε με την κατάρρευση του μεταπολεμικού συστήματος του Bretton Woods όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες υπό τη προεδρία Νίξον μπλόκαραν τη μετατροπή του δολαρίου σε χρυσό οδηγώντας σε κατάρρευση ολόκληρο το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα, με κάθε είδος συνεπεία.
Μια απ’ αυτές ήταν η γρήγορη αύξηση στη ροή των κεφαλαίων και η ταχεία αύξηση της κερδοσκοπίας έναντι των σοβαρών επενδύσεων και αυτό έφερε την «χρηματιστηριοποίηση» της οικονομίας, τεράστιο φαινόμενο τα τελευταία χρόνια. Πολλά από αυτά είχαν να κάνουν με τη μείωση του ποσοστού κέρδους για την κατασκευές η οποία έπεισε τους ιδιοκτήτες του κεφαλαίου ότι θα ήταν πιο κερδοφόρο να στραφούν προς την οικονομική χειραγώγηση παρά προς την πραγματική παραγωγή.
Μαζί με αυτό έρχονται και οι επιλογές, που ήταν οι προεκτάσεις μιας μακράς διαδικασίας που ξεκινά πολύ πίσω στο χρόνο, να προσπαθήσουν να μεταφέρουν την παραγωγή σε μέρη όπου οι μισθοί είναι πολύ χαμηλότεροι, όπου δεν χρειάζεται να ανησυχούν για τα περιβαλλοντικά πρότυπα. Δεν είναι απλώς ότι οι επιχειρήσεις άρχισαν να προσπαθούν να αντιστρέψουν πολιτικές. Ήθελαν να γυρίσουν πίσω στα τέλη της δεκαετίας του 1930. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1930, η επιχειρηματική κοινότητα δήλωνε τον αποτροπιασμό της για τα κέρδη των απλών εργαζομένων και του γενικού πληθυσμού. Μπορείτε να διαβάσετε τον επιχειρηματικό τύπο στα τέλη της δεκαετίας του ’30 που μιλά για την απειλή αυτού που αποκαλούσαν ως η αυξανόμενη πολιτική δύναμη των μαζών η οποία θα απειλήσει τις ανάγκες της αμερικανικής επιχείρησης.
Οι επιχειρήσεις πάντα εμπλέκονται σε έναν ταξικό πόλεμο. Μερικές φορές μπορούν να τα πάνε καλά σ’ αυτόν, μερικές φορές μπορεί τα πράγματα να πάνε άσχημα, αλλά αμέσως μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ξεκίνησε μια μεγάλη επίθεση στα εργασιακά και στα μέτρα που είχαν ληφθεί στο New Deal. Πήρε λίγο να εξελιχθεί, αλλά με την κατάρρευση του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος στις αρχές της δεκαετίας του ’70, οι ευκαιρίες που προέκυψαν για έναν ταξικό πόλεμο αυξήθηκαν. Μπορείτε να το δείτε αυτό ήδη από τα τέλη της προεδρίας Κάρτερ ενώ πολύ έντονα φάνηκε κατά τη διάρκεια της περιόδου Ρίγκαν / Θάτσερ όπου νεοφιλελεύθερες πολιτικές εδραιώθηκαν με καταστροφικές συνέπειες για τις πιο αδύναμες κοινωνίες, συμπεριλαμβανομένου του τρίτου κόσμου. Στις πλουσιότερες κοινωνίες, τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη, είχε ως αποτέλεσμα την επιβολή σχετικής στασιμότητας για τη μεγάλη πλειοψηφία του πληθυσμού, ενώ για ένα μικρό μέρος της κοινωνίας έφερε μια τεράστια αύξηση του πλούτου, αλλά όλα αυτά είναι μόνο οι πτυχές ενός σταθερού ταξικού πολέμου που ακόμα διεξάγεται. Εάν δεν υπάρχει αντίδραση σε αυτό εκ μέρους των δημόσιων οργανισμών, τότε ο ταξικός πόλεμος πετυχαίνει.
Σημαντικοί δημόσιοι οργανισμοί βρέθηκαν υπό πολιορκία και (ιδιωτικοποιήθηκαν), το εργατικό κίνημα δέχθηκε σοβαρή επίθεση. Μια πτυχή της συγκέντρωσης πλούτου σε ιδιώτες είναι ότι πυροδοτεί έναν φαύλο κύκλο. Ο ιδιωτικός πλούτος συγκεντροποιείται και αποκτά πολιτική εξουσία. Η πολιτική εξουσία χρησιμοποιείται για να εισαγάγει νομοθεσίες που αυξάνουν τον ιδιωτικό πλούτο και έτσι ο φαύλος κύκλος συνεχίζεται.
Δεν είναι ένας νόμος της φύσης, ή ένας νόμος της οικονομίας. Αυτά είναι θέματα που σχετίζονται με τις σχέσεις ισχύος των διαφόρων κατηγοριών των ανθρώπων και τις συνεχιζόμενες συγκρούσεις σε ότι αφορά τον κοινωνικό και πολιτικό χαρακτήρα του συστήματος. Πολλοί πιστεύουν ότι τώρα να βρισκόμαστε σε μια περίοδο υποχώρησης. Έχει συμβεί και άλλες φορές στο παρελθόν και έχει ξεπεραστεί.
Το βλέπεις να συμβαίνει με πολλούς τρόπους. Μια ένδειξη είναι είναι η κατάλυση της δημοκρατίας, που είναι πολύ ορατή τόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και στην Ευρώπη και έχει οδηγήσει στη σημαντική υποχώρηση των περισσότερο ή λιγότερο κεντρώων κόμματων. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι Δημοκρατικοί και οι Ρεπουμπλικάνοι δέχονται σοβαρή επίθεση από δυνάμεις με λαϊκή βάση και με ηγέτες όπως Trump και Sanders. Οι άνθρωποι που έχουν πάνω – κάτω τα ίδια ενδιαφέροντα και μοιράζονται τις ίδιες ανησυχίες αν θα μπορούσε να συνεργαστούν για τα θέματα αυτά θα αποτελούσαν μια μεγάλη λαϊκή δύναμη. Στην Ευρώπη, θα δείτε το ίδιο πράγμα. Πρόσφατα, στις αυστριακές εκλογές, τα δύο παραδοσιακά κόμματα που κυβερνούσαν την χώρα χάσανε τις εκλογές. Η επιλογή αφορούσε σε ένα νέο-φασιστικό κόμμα και το κόμμα των Πρασίνων.
James Resnick: Σε μια μελέτη του ο Martin Gilens διαπιστώνει ότι περίπου το 70% των πολιτών δεν μπορεί να επηρεάσει την κυβερνητική πολιτική σε οποιαδήποτε μορφή. Πώς αυτή η αποξένωση των ανίσχυρων μεταφράζεται στη διάρκεια των προκριματικών εκλογών του 2016;
Noam Chomsky: Πολύ άμεσα. Είναι από τις αιτίες της υποστήριξης προς τον Τραμπ και τον Σάντερς. Από πολλές απόψεις, πρόκειται για παρόμοιες αντιδράσεις. Υπάρχει στενή σχέση ανάμεσα στην αφαίρεση του εκλογικού δικαιώματος και την την απλή αποχή, η οποία έχει μελετηθεί για χρόνια. Ο Walter Dean Burnham μελέτησε πριν μερικά χρόνια τα κοινωνικά και οικονομικά χαρακτηριστικά όσων δεν ψηφίζουν στις ΗΠΑ και βρήκε ότι ήταν σχεδόν ίδια με αυτούς που ψήφιζαν Σοσιαλδημοκρατικά και Εργατικά κόμματα στην Ευρώπη. Επειδή δεν υπάρχουν στις ΗΠΑ, απλώς δε ψήφιζαν. Συμβαίνει για καιρό, αλλά μεγεθύνεται τώρα καθώς μεγάλα τμήματα πληθυσμού περιθωριοποιούνται λόγω των νεοφιλελεύθερων πολιτικών. Είτε θα οργανωθούν και θα γίνουν αποτελεσματικά, όπως έγινε την δεκαετία του 30 με το εργατικό κίνημα ή θα παραμείνουν εξοργισμένοι ή απογοητευμένοι στη κατεύθυνση της ξενοφοβίας, του ρατσισμού κλπ
James Resnick: Η ανισότητα σε όλες τις μορφές της, συνεχίζει να απειλεί τη δημοκρατία στις Ηνωμένες Πολιτείες. Βλέπετε ενδείξεις ότι θα προκύψει μια θετική αλλαγή για αντιστροφή των τάσεων, υπάρχει χώρος για αισιοδοξία;
Noam Chomsky: Μπορούμε να είμαστε πολύ αισιόδοξοι. Τέτοιου είδους καταστάσεις έχουν υπάρξει και στο παρελθόν και έχουν ξεπεραστεί. Το 1920 ήταν μια περίοδος πάνω κάτω όπως αυτή που διανύουμε τώρα, αλλά στη δεκατεία του 1930 επήλθε μια σημαντική ανάκαμψη, τα πράγματα άλλαξαν και υπάρχουν δυνάμεις που μπορείτε να αναγνωρίσετε εύκολα. Η μεγάλη υποστήριξη που υπάρχει στο πρόσωπο του Sanders είναι πολλά υποσχόμενη και μπορεί να αποβεί πολύ ελπιδοφόρα, αλλά αυτό εξαρτάται από το θα αναπτυχθεί. Το ίδιο με τον Corbyn στην Αγγλία και τους Podemos στην Ισπανία. Υπάρχει αντίδραση σε προβλήματα που δεν είναι εύκολο να ξεπεραστούν, αλλά νομίζω ότι υπάρχουν πολλές δυνατότητες.