Κείμενο: cretanbeaches.com
Φωτογραφίες: Γιάννης Αγγελάκης
Το φαράγγι Αυλάκι βρίσκεται στο Ακρωτήρι κοντά στη μονή Γουβερνέτου, 16χλμ ανατολικά των Χανίων. Είναι από τα σημαντικότερα φαράγγια της Κρήτης με ιδιαίτερη θρησκευτική αξία, καθώς στις τριγύρω σπηλιές του έβρισκαν καταφύγιο πολλοί μοναχοί και ασκητές.
Μέσα στο μικρό αυτό φαράγγι υπάρχει η εγκαταλελειμμένη μονή Καθολικού, ίσως το αρχαιότερο μοναστήρι της Κρήτης, και γι’ αυτό θα το ακούσετε κι ως φαράγγι Καθολικού.
Η πιο συνηθισμένη πορεία γίνεται από το καλντερίμι που ξεκινάει από τη μονή Γουβερνέτου. Είναι εύκολη πεζοπορία αλλά έντονα κατηφορική, με αποτέλεσμα η επιστροφή να είναι κουραστική.
Το σπήλαιο της Παναγίας Αρκουδιώτισσας
Μετά από 10’ πορείας, συναντάμε την σπηλιά της Παναγίας Αρκουδιώτισσας με το αρχαίο ιερό της Αρτέμιδος.
Το σπήλαιο αποτελεί αρχαία κοίτη ποταμού που σήμερα έχει παύσει να υφίσταται και αποτελείται από μια μεγάλη αίθουσα αρχικά με αρκετό αλλά ταλαιπωρημένο διάκοσμο και οροφή μαυρισμένη από φωτιές. Υπάρχει ένας μικρότερος δεύτερος θάλαμος από όπου εισχωρεί κάποιος μέσα από ένα πολύ στενό πέρασμα. Μετά τον θάλαμο αυτό υπάρχει και άλλη συνέχεια στο σπήλαιο αλλά το στένωμα είναι πολύ μικρό σε πλάτος και δεν μπορεί να εισχωρήσει ανθρώπινο σώμα.
Το όνομα της σπηλιάς προέρχεται από το σταλαγμίτη, ο οποιος θυμίζει αρκούδα που ετοιμάζεται να πιει νερό και βρίσκεται κοντά στην είσοδο της σπηλιάς. Μπροστά από την «αρκούδα» υπάρχει μια μικρή λιμνούλα με νερό. Σύμφωνα με τον μύθο, η Παναγία πέτρωσε την αρκούδα που έκλεβε το δυσεύρετο στην περιοχή νερό από τους μοναχούς του σπηλαίου, οι οποίοι υπέφεραν από τη δίψα.
Στην σπηλιά έχουν βρεθεί ανάγλυφες επιγραφές με τον Απόλλωνα και την Άρτεμη. Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, στην αρχαιότητα η σπηλιά ήταν ιερό αφιερωμένο στην θεά Άρτεμη, η οποία είχε μεταμορφωθεί σε αρκούδα. Σήμερα, ένα παρεκκλήσι που είναι μέσα στη σπηλιά είναι αφιερωμένο στην Παναγία την Αρκουδιώτισσα. Το εκκλησάκι γιορτάζει στις 2 Φεβρουαρίου (της Υπαπαντής του Χριστού), με πολλούς ντόπιους να συρρέουν στην σπηλιά και να διανυκτερεύουν ανάβοντας φωτιές.
Η Μονή του Καθολικού
Από εκεί το μονοπάτι γίνεται έντονα κατηφορικό και το τοπίο ακόμη πιο άγριο. Μετά από άλλα 10’ καταλήγουμε στην εγκαταλελειμμένη Μονή του Καθολικού με τον σπηλαιώδη ναό του Αγίου Ιωάννη του Ερημίτη.
Η σπηλιά είναι πολύ βαθιά (150μ) και όποιος θέλει να περπατήσει μέχρι το τέρμα πρέπει να έχει φωτισμό.
Το μοναστικό συγκρότημα ιδρύθηκε στο σημείο όπου βρίσκεται το σπήλαιο που κοιμήθηκε ο Άγιος Ιωάννης ο Ερημίτης ή Ξένος κατά τον 11ο αιώνα. Μετά το θάνατο του Αγίου Ιωάννη του Ξένου, η ευρύτερη δύσβατη αυτή περιοχή που είναι γνωστή ως Αρκουδοβούνια μετατράπηκε σε ένα από τα σπουδαιότερα κέντρα ασκητισμού στην Κρήτη. Η σπηλιά που κοιμήθηκε μετατράπηκε σε ναό (εορτάζει 20 Σεπτεμβρίου) και οι τριγύρω κοιλότητες αποτέλεσαν αρχικά καταφύγιο για τους ερημίτες, ενώ αργότερα κτίστηκαν και μερικά κελιά.
Τον 17ο αιώνα μπροστά από το σπήλαιο έγινε μια εκτεταμένη οικοδόμηση κτισμάτων υπό την επίβλεψη του Ιερεμία Τζαγκαρόλου και με αρχιτεκτονικά σχέδια από τα έργα του Sebastiano Serlio, κι έτσι απέκτησε τη σημερινή εντυπωσιακή μορφή το μοναστικό συγκρότημα. Μπορείτε να δείτε ακόμη τα ερειπωμένα κελιά των ασκητών, το καμπαναριό και την εντυπωσιακή γέφυρα που διασχίζει τον ποταμό του φαραγγιού, δημιουργώντας μια μεγάλη πλατεία που ενώνει τις δύο πλευρές. Στα ποδαρικά της γέφυρας υπάρχουν μεγάλοι θολωτοί αποθηκευτικοί χώροι, ενώ στις δύο πλευρές της κτίστηκαν διώροφο κτίσμα και μια μικρή πτέρυγα από θολωτούς χώρους για τη στέγαση των προσκυνητών.
Η λατρεία του Αγίου Ιωάννη διαδόθηκε τόσο πολύ στην ευρύτερη περιοχή των Χανίων, που κατά την απογραφή του 1637 τα έσοδα από τους προσκυνητές ήταν από τα μεγαλύτερα. Αυτό το γεγονός είναι πολύ σημαντικό, ειδικά αν αναλογιστεί κανείς την κοπιαστική πορεία που έπρεπε να διανύσουν οι πιστοί τότε για να προσεγγίσουν το απόμερο Καθολικό.
Όταν οι ακτές της Κρήτης αποτέλεσαν στόχο των πειρατών της Μεσογείου, ο φόβος κυριάρχησε, το μοναστήρι ερήμωσε και οι μοναχοί αναγκάστηκαν να μεταφερθούν σε πιο απόμερο μέρος κι έτσι αποσύρθηκαν στη μονή Γουβερνέτου. Στην έξοδο του φαραγγιού στη θάλασσα υπάρχει κι ένας μεγάλος βράχος με μορφή που θυμίζει καράβι και, σύμφωνα με το θρύλο, είναι πειρατικό καράβι που πέτρωσε μετά από τις κατάρες του ηγούμενου του Καθολικού.
Από το μοναστήρι μπορεί κάποιος να περπατήσει παράλληλα με την κοίτη του ποταμού, και σε 15-25’ να καταλήξει στην έξοδο του φαραγγιού στη θάλασσα, αφού πρώτα δει τις πολλές σπηλιές που ζούσαν οι ασκητές στο παρελθόν. Στην ακτή δημιουργείται ένα στενό και πετρώδες φιόρδ, με καταγάλανα νερά.
Εκεί βρίσκεται ένα μικρό πηγάδι, ένα μικρό λιμάνι που φύλαγαν οι μοναχοί τις βάρκες τους και το νταμάρι πιθανώς για τα οικοδομικά υλικά της μονής. Επίσης, εδώ υπάρχει ένας βράχος με σχήμα καραβιού, ο οποίος λέγεται ότι είναι ένα πειρατικό καράβι που πέτρωσε από τις κατάρες του ηγούμενου της μονής.
