«Φρένο» στις επιδιώξεις του Μεγάρου Μαξίμου για ανοίγματα προς τον σοσιαλδημοκρατικό χώρο επιχειρούν να βάλουν τρία μέλη της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ που προέρχονται από τους 53+.
Σε κείμενό τους στην εφημερίδα «Εποχή» με τίτλο «3η Σεπτέμβρη: Εμείς πάντως δεν γιορτάσαμε…» που αναδημοσίευθηκε στην ιστοσελίδα commonality.gr – που απηχεί τις θέσεις της συνιστώσας του ΣΥΡΙΖΑ – τρία μέλη της και μέλη της Πολιτικής Γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ (Κατερίνα Κνήτου, Πάνος Λάμπρου, Μιχάλης Υδραίος), τονίζουν πως «Όσο και αν ορισμένοι υποστηρίζουν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ σταδιακά ή και βίαια μετατρέπεται σε νέο ΠΑΣΟΚ, αυτό δεν συμβαίνει ούτε πρόκειται να συμβεί».
Το κείμενο των 53+ του ΣΥΡΙΖΑ
(Άγγελος Ελεφάντης)
Φαίνεται πως κάτι μας ξέφυγε τις προηγούμενες ημέρες… Ίσως να οφείλεται στις τρέχουσες πολιτικές εξελίξεις, αλλά πράγματι, δεν πήραμε χαμπάρι ότι… όλη η δημοκρατική Ελλάδα γιόρτασε την επέτειο της 3ης Σεπτέμβρη, της ιδρυτικής διακήρυξης του ΠΑΣΟΚ δηλαδή. Λάθος μεγάλο και κάνουμε την αυτοκριτική μας. Μας το υπενθύμισε στέλεχος της κυβέρνησης, που έσπευσε να πάρει μέρος στους… γενικευμένους πανηγυρισμούς ανά τη χώρα.
Εντούτοις, η συζήτηση για τη σχέση της αριστεράς με την ίδρυση του ΠΑΣΟΚ και τη μετέπειτα πορεία του διατηρεί μέχρι και σήμερα την αξία της. Πόσο περισσότερο, που από διάφορες πλευρές —ακόμα και από το χώρο της αριστεράς— διατυπώνεται μια ασαφής προσέγγιση για δήθεν πλατιά, μεγάλη δημοκρατική παράταξη. Ενδεχομένως, η άποψη αυτή, που ενίοτε επανέρχεται με χοντροκομμένο τρόπο αιφνιδιάζοντας τον κόσμο της αριστεράς, προκύπτει από το μεταπολιτευτικό παρελθόν. Τότε, δηλαδή, που τμήματα της αριστεράς, φλέρταραν με την ιδέα ενός δημόσιου, πολιτικού κοινού χώρου, καθώς αδυνατούσαν ή δεν ήθελαν να δουν τις βαθιές διαφορές, ιδεολογικές και πολιτικές, με το εγχείρημα του Α. Παπανδρέου.
Ασφαλώς και δεν μπορούμε να αγνοήσουμε ότι η εφόρμηση και η ταχύτατη άνοδος της πολιτικής επιρροής του παπανδρεϊκού ΠΑΣΟΚ σχετίστηκε με προσδοκίες και ανάγκες της κοινωνίας και ειδικότερα των πληβειακών στρωμάτων της. Ήταν θα λέγαμε μια απάντηση σε υπαρκτές διαχωριστικές γραμμές, αντιθέσεις και κοινωνικές διακρίσεις. Η εκτροπή των Ιουλιανών, η στρατιωτική δικτατορία, η εξέλιξη της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο, γεγονότα που σε μεγάλο βαθμό συνδέονται και με την ισχυρή ιμπεριαλιστική εξάρτηση από τις ΗΠΑ, όπως επίσης, η ανάγκη δικαίωσης, ένα είδος ρεβάνς των ηττημένων του εμφυλίου απέναντι στο κράτος των εθνικοφρόνων, δημιούργησαν ένα πολιτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο ο Α. Παπανδρέου, αξιοποιώντας και τα λάθη της αριστεράς, κατάφερε να πρωταγωνιστήσει στην πολιτική ζωή του τόπου.
Υπό αυτή την έννοια η υπόθεση ΠΑΣΟΚ και η άνοδός του δεν μπορεί να μας αφήνει αδιάφορους\ες. Αλλά από το σημείο αυτό μέχρι τις γιορτές και τα πανηγύρια υπάρχει τεράστια απόσταση, τέτοια που να μας υποχρεώνει σε μερικές υπενθυμίσεις.
Ένα κόμμα, ένας απόλυτος άρχοντας
Σημειώνουμε τον έντονο αρχηγισμό και την προσωπολατρία, που επί ΠΑΣΟΚ έγινε θεσμός, βασική αρχή και μέθοδος άσκησης πολιτικής. Ο πρόεδρος, που έχει «προεξάρχοντα ρόλο», δήθεν σωτήρας και λυτρωτής του έθνους, αντικαθιστά το κόμμα, το οποίο περιορίζεται σε ρόλο απλής ντουντούκας. Όπως, επίσης, την αντιδημοκρατική του λειτουργία, με κορυφαίο παράδειγμα την πραγματοποίηση του πρώτου συνεδρίου του δέκα χρόνια μετά την ίδρυσή του! Πώς γίνεται τότε, αυτά τα στοιχεία να αγνοούνται από στελέχη της αριστεράς, που έσπευσαν να πάρουν μέρος στο… πανηγύρι για την 3η Σεπτέμβρη; Μήπως γιατί αντιμετωπίζουν τα κόμματα της αριστεράς με τον ίδιο τρόπο, που αντιμετώπιζε ο Παπανδρέου το ΠΑΣΟΚ; Κάτι σαν ιδιοκτησία, που τα μέλη, στην ουσία υπάλληλοί του, εκτελούν τις αποφάσεις του ενός ή των πολύ λίγων;
Λαϊκισμός
Η οργανωτική δομή, η περιφρόνηση του μέλους, ο αρχηγισμός, συνοδεύεται εκείνη την περίοδο με έναν άκρατο λαϊκισμό, που στα ζητήματα της εξωτερικής πολιτικής μεταλλάσσεται συχνά σε ανεύθυνο εθνικισμό. Ποιος δεν θυμάται το ακραίο «βυθίσατε το Χόρα» ή δεν μπορεί να αντιληφθεί την κόκκινη γραμμή που συνδέει το συγκεκριμένο απόφθεγμα με το εμπάργκο στην ΠΓΔΜ; Η διατύπωση του ακραίου λαϊκιστικού λόγου, που στην αρχική περίοδο συμπυκνώθηκε στο ανιστόρητο «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο». Η υιοθέτηση μιας λογικής εθνικής περιχαράκωσης, με ενισχυμένα στοιχεία τριτοκοσμικής αντίληψης, ήταν σε απόλυτη αντίθεση με τις αναλύσεις της ανανεωτικής αριστεράς που από τότε θεωρούσε το ευρωπαϊκό πεδίο, ως το προνομιακό πεδίο των σύγχρονων κοινωνικών και ταξικών αγώνων.
Συνεπώς, δεν ήταν καθόλου τυχαίος ο πολιτικός εναγκαλισμός με τη εφημερίδα «Αυριανή» και η ισοπεδωτική κυριαρχία του λαϊκισμού με όλες τις εκφάνσεις του: ισοπεδωτική κριτική, χυδαιότητα και λασπολογία, κοινωνικός ρατσισμός και σεξισμός. Ταυτόχρονα, ο Αντρέας Παπανδρέου, ως… υπερβατικός αρχηγός προχωρά στη θεωρητική υπέρβαση των τάξεων και των κοινωνικών στρωμάτων, εκπονώντας τη γραμμή της Εθνικής Λαϊκής Ενότητας, σε αντιπαράθεση με τους προνομιούχους. Οι τάξεις «συγχωνεύονται», μετατρέπονται σε… πολυσυλλεκτικό και αταξικό λαό που αναζητά την απελευθέρωσή του.
Από τη σκοπιά του σοσιαλισμού…
Κάπως έτσι, ο πασοκικός σοσιαλισμός, από μία φάση και μετά, και παρά τις υπαρκτές δυνάμεις που κρατούσαν κριτική στάση εντός του ΠΑΣΟΚ, μετατρέπεται σε σημαία ευκαιρίας, γεγονός που αποτυπώθηκε στο προεκλογικό σύνθημα του 1981 «στις 18 σοσιαλισμός». Για να φθάσουμε τελικά μέσω του εκμαυλισμού συνειδήσεων, των σκανδάλων και της λογικής της αρπαχτής και «των ημετέρων» στη νεοφιλελεύθερη μετάλλαξη, γεγονός που αφορά το σύνολο σχεδόν της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας, στα μνημόνια και την ισοπέδωση της κοινωνίας και στον όρο «pasokification», ως ορισμό της πολιτικής απαξίωσης και στην τελική μετατροπή του ΠΑΣΟΚ σε συμπληρωματική δύναμη της νεοφιλελεύθερης ΝΔ. Πράγματι, είχε δίκιο ο Άγγελος Ελεφάντης, όταν έλεγε ότι «από τη σκοπιά του σοσιαλισμού το ΠΑΣΟΚ μας αφήνει παγερά αδιάφορους».
Αλλά αν όλα αυτά ίσχυαν στο παρελθόν γιατί κάποιοι, έστω και λίγοι από την ιστορική αριστερά, διεκδικούν μέρος της κληρονομιάς του ΠΑΣΟΚ; Τι σχέση μπορεί να έχει η σύγχρονη ανανεωτική και ριζοσπαστική αριστερά με τον αρχηγικό αυταρχισμό, την έλλειψη δημοκρατικών διαδικασιών, τη αταξική προσέγγιση και τον «αυριανισμό» ως μέθοδο άσκησης πολιτικής;
Όσο και αν ορισμένοι υποστηρίζουν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ σταδιακά ή και βίαια μετατρέπεται σε νέο ΠΑΣΟΚ, αυτό δεν συμβαίνει ούτε πρόκειται να συμβεί. Όχι μόνο γιατί είναι ανιστόρητο, όχι μόνο γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ έχει τις δικές του κληρονομιές και τη δική του κινηματική διαδρομή, αλλά και γιατί η συγκρότησή του, η δυναμική που ανέπτυξε, προέκυψε από νέα κοινωνικά και πολιτικά δεδομένα. Συνεπώς, η διεκδίκηση της πασοκικής κληρονομιάς, δεν είναι τίποτα άλλο, από κάλπικη ματιά στο παλιό και φθαρμένο σύστημα, που μόνο σύγχυση μπορεί να προκαλέσει στον κόσμο της αριστεράς, ερωτήματα και αποστασιοποίηση από νέες κοινωνικές δυνάμεις, που αναζητούν, έστω και θολά, ένα νέο αριστερό ριζοσπαστισμό. Άλλωστε, ο κόσμος που ανέδειξε τον ΣΥΡΙΖΑ πρώτο κόμμα, έχει διαρρήξει οριστικά τη σχέση του με το παλιό πολιτικό σύστημα, επομένως καμία ανάγκη δεν υπάρχει για κακόγουστες και ατελέσφορες μιμήσεις.
Επιστροφή στην κανονικότητά μας
Αφήνουμε, λοιπόν, τις γιορτές και τα πανηγύρια στους φυσικούς κληρονόμους της ιδρυτικής διακήρυξης του ΠΑΣΟΚ, καθώς η δική μας έγνοια στη συγκεκριμένη συγκυρία και με δεδομένη την έξοδο από το μνημονιακό πρόγραμμα και τη στενή εποπτεία επικεντρώνεται στις μεγάλες πολιτικές και κοινωνικές συμμαχίες προγραμματικού χαρακτήρα για την αποκατάσταση των αδικιών, που προέκυψαν τη μνημονιακή περίοδο, την υποστήριξη των δυνάμεων της εργασίας —τα πρώτα δείγματα είναι πράγματι ενθαρρυντικά—, την εμβάθυνση της δημοκρατίας, τη διεύρυνση των κοινωνικών-πολιτικών δικαιωμάτων. Με δύο λόγια στην επιστροφή στην προ μνημονίου αριστερή κανονικότητα. Στην προγραμματική, ιδεολογική, πολιτική, κινηματική και οργανωτική κανονικότητα του ΣΥΡΙΖΑ.
Κατερίνα Κνήτου, Πάνος Λάμπρου, Μιχάλης Υδραίος
μέλη της Πολιτικής Γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ