Η ανακατάληψη του Χαλεπιού από τις κυβερνητικές δυνάμεις πυροδότησε μια έντονη συζήτηση, με απογοητευτικά σχηματικές εκφράσεις. Θέλω να πω ούτε το σχήμα της «απελευθέρωσης του Χαλεπιού» αποτυπώνει την πραγματικότητα, ούτε το σχήμα «η αντεπανάσταση τσάκισε την επανάσταση».
Εξηγούμαι: ναι στον Αραβικό κόσμο (καθεαυτή μια υπερβολική γενίκευση) υπήρξε το 2011 ένα μεγάλο κύμα δημοκρατικών διεκδικήσεων, αυτό που συνηθίσαμε να λέμε «αραβική άνοιξη» (άλλη μια υπερβολική γενίκευση). Αυτό το ειλικρινές δημοκρατικό αίτημα εκφράστηκε και στην Τυνησία και στην Αίγυπτο, και στην Συρία. Ήταν μια αντίδραση στην διαφθορά και την καταπίεση.
Το αίτημα αυτό δεν συναντήθηκε με προτάγματα χειραφέτησης κατά βάση εξαιτίας της αποδιάρθρωσης της αραβικής αριστεράς, πολλά χρόνια πριν.
Συναντήθηκε με υπαρκτά ρεύματα και τα όριά τους. Κατά βάση, πάλι γενικεύοντας, με μια προσπάθεια επιστροφής της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στο προσκήνιο, αυτού του μεγάλου πολιτικού ρεύματος του Αραβικού κόσμου, που σε εκείνη τη βάση είχε γείωση στην Αίγυπτο, αλλά και στήριξη από το Κατάρ και την Τουρκία.
Σε αυτό το σημείο ανακατεύτηκαν και άλλα ρεύματα. Κύρια οι Σαουδάραβες είδαν με ανησυχία την επιστροφή της μουσουλμανικής αδελφοτητας και προσπάθησαν να σπρώξουν τη δική τους και βαθιά συντηρητική σαλαφική εκδοχή Ισλάμ. Παράλληλα, τόσο οι δυτικοί όσο και το Ισραήλ είδαν στην όλη διαδικασία τη δυνατότητα μιας διαδικασίας «αλλαγής καθεστώτος» ή /και – ειδικά το Ισραήλ ελεγχόμενης αποσταθεροποίησης.
Στην μεν Αίγυπτο, με την πιο μεγάλη παράδοση και βάθος ως προς την πολιτικοποίηση αυτό παίχτηκε με όρους και πραξικοπήματος και λαϊκής κινητοποίησης ενάντια στην κυβέρνηση της Αδελφότητας. Στη Λιβύη είχαμε μια αποδιάρθρωση πλήρη και στη Συρία ένα πέρασμα από μια δημοκρατική εξέγερση σε μια ένοπλη αντιπαράθεση με αντάρτικες ομάδες στις οποίες ηγετική δύναμη ήταν το τοπικό παρακλάδι της Αλ Κάιντα, μέσα από τους κυνικούς υπολογισμούς των ΗΠΑ, της Σ. Αραβίας, της Τουρκίας και του Ισραήλ ότι με αυτό τον τρόπο θα επέλθει αλλαγή καθεστώτος στη Συρία, πράγμα που θα ανέτρεπε συσχετισμούς στην περιοχή αλλά και θα πίεζε τη Ρωσία.
Κάπου εκεί η Αλ Κάιντ διασπάται και ορισμένοι οπλαρχηγοί φτιάχνουν το «Ισλαμικό Κράτος» που στηριζόμενο σε σουνιτικές δυνάμεις στο Ιράκ δοκιμάζει να δώσει εδαφική βάση στο αίτημα του χαλιφάτου και ξεκινά να στρατολογεί και στο εξωτερικό.
Ο Συριακός Εμφύλιος, πολύ νωρίς χάνει τις δημοκρατικές αναφορές του και γίνεται μια ατέλειωτη αιματηρή διαπάλη ανάμεσα σε ένα αυταρχικό, κυνικό και αντιδημοκρατικό καθεστώς και ένοπλες ομάδων τζιχαντιστών.
Και αυτό διαμορφώνει μία από τις χειρότερες εκδοχές πολέμου. Από τη μια οι κυβερνητικές δυνάμεις και οι Ρώσοι και από την άλλη τα παρακλάδια της Αλ Κάιντα και ένας τεράστιος μηχανισμός προπαγάνδας. Και οι φωνές που θα ήθελαν μια δημοκρατική εξέλιξη απομονωμένες και ηττημένες.
Με αυτά τα δεδομένα καμία υπηρεσία δεν προσφέρει η συλλήβδην αντιμετώπιση των τζιχαντιστών ως επαναστατών ούτε η θεώρηση του Άσσαντ ως «αντιιμπεριαλιστή» ισχύει. Εγκλήματα έγιναν και από τις δύο πλευρές και οι άμαχοι κι οι πρόσφυγες τα μεγάλα θύματα. Γι’ αυτό και χρειάζεται να απαντηθούν τα δυτικά ψέμματα και οι διαστρεβλώσεις αλλά χωρίς ωραιοποιήσεις της στάσης του Άσσαντ και της Ρωσίας. Δεν ηγούνται του αντιιμπεριαλιστικού αγώνα.
Ότι σήμερα απουσιάζει, στα περισσότερα σημεία του πλανήτη ο συνδυασμός ανάμεσα στη ρήξη με τον ιμπεριαλισμό, την δημοκρατία και την κοινωνική χειραφέτηση που ιστορικά συνδέθηκε με την Αριστερά, πρέπει να οδηγεί στην επίπονη εργασία για να υπάρξει ξανά αυτός ο συνδυασμός και όχι στη φαντασιακή απόδοση προοδευτικού ή επαναστατικού χαρακτήρα στη μία ή την άλλη πλευρά της συριακής τραγωδίας.
