Τα Χανιά, ένα από τα πιο γοητευτικά σημεία της Κρήτης, αποτελούν σήμερα σύμβολο της τουριστικής επιτυχίας της Ελλάδας. Ωστόσο, πίσω από τις φωτογενείς προσόψεις του Ενετικού Λιμανιού, κρύβεται μια σκληρή πραγματικότητα: η πόλη αντιμετωπίζει πρόβλημα υπερτουρισμού.

Η νέα πραγματικότητα: πλήθος χωρίς μέτρο

Κατά την περίοδο τουριστικής αιχμής, από Μάιο έως Οκτώβριο, εκατοντάδες χιλιάδες επισκέπτες κατακλύζουν καθημερινά την πόλη και τις παραλίες της.

Η αναλογία τουριστών προς κατοίκους στο κέντρο των Χανίων φτάνει ή και ξεπερνά τα 3–4 άτομα ανά ντόπιο.

Για τις επιχειρήσεις, αυτή η εικόνα ίσως μεταφράζεται σε οικονομική ευημερία — για την κοινωνία όμως, μεταφράζεται σε ασφυξία.

Τα νούμερα πίσω από το πρόβλημα

• Μόνιμος πληθυσμός Π.Ε. Χανίων: ~156.000

• Πληθυσμός πόλης Χανίων: ~55.000

• Αφίξεις στο αεροδρόμιο Χανίων (2023): >1,9 εκατομμύρια

• Συνολικοί επισκέπτες (με κρουαζιέρες, εσωτερικό τουρισμό, ημερήσιους): 2,5–2,8 εκατομμύρια

Αυτό σημαίνει 16–18 τουρίστες ανά κάτοικο ετησίως.

Στην υψηλή περίοδο, ο ημερήσιος λόγος τουριστών προς κατοίκους στο ιστορικό κέντρο υπερβαίνει το 3:1, ξεπερνώντας κατά πολύ το διεθνώς αποδεκτό όριο της «καλής εμπειρίας».

Τι είναι ο υπερτουρισμός;

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού (UNWTO) ορίζει ως υπερτουρισμό:

«Την υπέρμετρη αύξηση επισκεπτών που προκαλεί υπερσυγκέντρωση, με αποτέλεσμα οι κάτοικοι να βιώνουν αρνητικές συνέπειες και οι επισκέπτες υποβάθμιση της εμπειρίας τους.»

Και τα Χανιά πληρούν πλέον τα περισσότερα από τα διεθνώς αναγνωρισμένα κριτήρια:

• Αναλογία τουριστών >2:1 σε καθημερινή βάση

• Εκτόξευση των βραχυχρόνιων μισθώσεων (Airbnb), με άμεση συνέπεια τη δραματική αύξηση των ενοικίων

• Συστηματική περιβαλλοντική υποβάθμιση σε παραλίες, φαράγγια και μικρούς οικισμούς

• Πίεση σε βασικές υπηρεσίες

Όταν ο τόπος γίνεται απρόσιτος για τους ίδιους τους κατοίκους

Η άνοδος του τουρισμού απειλεί και την τοπική ταυτότητα. Οι γειτονιές χάνουν τους κατοίκους τους, τα ενοίκια εκτοξεύονται, τα σπίτια γίνονται επενδυτικά εργαλεία.

Πόσο εύκολα μπορεί ένας τόπος να διατηρήσει τον χαρακτήρα του όταν κάθε σπιθαμή του γίνεται προϊόν ενοικίασης και κάθε γωνιά του δημόσιου χώρου —από το λιμάνι μέχρι τα χωριά— μετατρέπεται σε σκηνικό για φωτογραφίες και stories.

Δεν είμαστε κατά του τουρισμού.

Αντιθέτως, ο τουρισμός είναι ζωτικής σημασίας για την τοπική οικονομία. Όμως η επιτυχία χωρίς όρια, χωρίς σχεδιασμό, χωρίς στρατηγική —δεν είναι πρόοδος. Είναι αυτοϋπονόμευση. Όταν οι κάτοικοι νιώθουν ξένοι στον τόπο τους, τότε το πρόβλημα είναι βαθύ και απαιτεί άμεσες λύσεις.

Τι πρέπει να γίνει

• Αποσυμφόρηση των πιο τουριστικών περιοχών και ανάδειξη νέων σημείων ενδιαφέροντος

• Ρυθμίσεις στις βραχυχρόνιες μισθώσεις, με όρια ανά περιοχή και φορολογικό έλεγχο

• Περιορισμοί στις αφίξεις κρουαζιερόπλοιων

• Ενίσχυση υποδομών — όχι μόνο για τουρίστες, αλλά κυρίως για τους ντόπιους

Αν δεν δράσουμε τώρα, τα Χανιά ίσως ακολουθήσουν τη μοίρα άλλων ευρωπαϊκών πόλεων που «πνίγηκαν» από την επιτυχία τους. Και τότε, δεν θα φταίνε οι τουρίστες, αλλά εμείς — ως τοπική κοινωνία και ως πολιτεία— που δεν τολμήσαμε να σχεδιάσουμε για το αύριο.

Για να μην γίνουμε εμείς οι «τουρίστες» στον τόπο μας, πρέπει να μιλήσουμε σοβαρά — και να πράξουμε ανάλογα. Τώρα.