Ο φετινός χειμώνας ετοιμάζεται να πει τις τελευταίες του λέξεις χωρίς να έχει προσφέρει τα αγαθά που περιμέναμε με ανυπομονησία στην Κρήτη: αρκετό νερό και χιόνι.
Καθώς κλείνει το καιρικό “παράθυρο” των βροχοπτώσεων που αποτελούν “ανάσα” για τους υδροφορείς μας, οι επιστήμονες προβληματίζονται για τον κίνδυνο λειψυδρίας που “αγγίζει” όχι μόνο το νησί μας, αλλά μεγάλο μέρος του πλανήτη, με τις παραξενιές του καιρού να αφήνουν ξανά… εποχή.
Τα ψαρόνια
Ένας επιπλέον δείκτης που συμπληρώνει την εικόνα είναι τα περίφημα ψαρόνια ή χειμώνια, όπως τα λέμε στην Κρήτη. Οι περισσότεροι θυμόμαστε τα μικροσκοπικά αυτά πουλιά με τη μοναδική χορογραφία στους ουρανούς κατά εκατομμύρια τη δεκαετία του ’90 και παλιότερα. Αλήθεια, πόσα χρόνια έχετε να δείτε τόσο μεγάλα σμήνη να μας μαγεύουν με τους σχηματισμούς τους; Πρόκειται για μια εικόνα που γίνεται χρόνο με το χρόνο πιο επικίνδυνη, αφού η σχέση των μεταναστευτικών αυτών πουλιών με την περιοχή μας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την αύξηση της θερμοκρασίας. Όταν δηλαδή τα πουλιά αυτά βρίσκουν ιδανικές συνθήκες στις χώρες απ’ όπου ξεκινούν το μεγάλο τους ταξίδι ως το Νότο, θερμοκρασίες που επιτρέπουν σε έντομα τα οποία αποτελούν το “μενού” τους να επιζήσουν και άρα να τα πιάσουν στον αέρα, δεν έχουν κανένα λόγο να κατέβουν ως την Κρήτη. Αντίθετα, όταν όλα είναι παγωμένα στην Ευρώπη και δε βρίσκουν φαγητό, υπακούουν στο ένστικτό τους και ταξιδεύουν στην προαιώνια ρότα τους στα πιο ζεστά χειμωνιάτικα μέρη.
Αντίστοιχη είναι η εικόνα που αφορά και σε άλλα μεταναστευτικά πουλιά, τα οποία είναι όλο και λιγότερα κάθε χρόνο στην Κρήτη. «Παλιά έβλεπες… κόσμο», μας είπε χαρακτηριστικά ο κ. Δρετάκης. «Πλέον δεν υπάρχει…».
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις μέχρι στιγμής, για την υδρολογική περίοδο από Σεπτέμβριο έως Ιανουάριο έχει ρίξει μόλις το 40-60% των φυσιολογικών για την εποχή τιμών νερού, με τις διακυμάνσεις σε επίπεδο Κρήτης να εξαρτώνται από τα μικροκλίματα του νησιού μας και άρα τις διαφορές που καταγράφονται από περιοχή σε περιοχή. «Οδεύουμε προς τις χειρότερες χρονιές» σε επίπεδο βροχοπτώσεων, εκτιμά χαρακτηριστικά ο επιστήμονας του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Μιχάλης Δρετάκης, παραπέμποντάς μας στο σχετικό χάρτη με τον υετό στην Ελλάδα κατά το Γενάρη.
Όταν ο μέσος όρος για το μήνα είναι 100-120 χιλιοστά στα πεδινά και 250-400 στα ορεινά, ο φετινός Ιανουάριος έδωσε μόλις 50 με 60 χιλιοστά στο μεγαλύτερο μέρος της Κρήτης και από 90 μέχρι 120 στα ορεινά. Στα νότια η κατάσταση είναι ακόμα πιο δραματική, ενώ η διαφοροποίηση που φαίνεται στη δυτική Κρήτη και εξηγείται από τις καταιγίδες που έπεσαν στην περιοχή δεν αλλάζουν τη γενική εικόνα, καθώς, λόγω της καταρρακτώδους μορφής τους, τα νερά οδηγήθηκαν στην πλειονότητά τους προς τη θάλασσα και όχι προς τις πηγές.
Το ανησυχητικό, σύμφωνα με τον κ. Δρετάκη, είναι ότι αντί να καταγράφεται η φυσιολογική τάση της διαφοροποίησης στον υετό μεταξύ πεδινών και ορεινών διαφαίνεται σύγκλιση, με ό,τι αυτό σημαίνει.
Το σκηνικό θρίλερ έχει πολλές ακόμα σοκαριστικές σκηνές, “δείκτες” που συμπληρώνουν την ανησυχητική εικόνα: Υδροστρόβιλους που γίνονται τα τελευταία χρόνια όλο και συχνότεροι πάνω από την περιοχή μας, γεγονός που δείχνει ότι οι θάλασσες γίνονται όλο και πιο ζεστές. Ποτάμια και ρέματα που τρέχουν με το σταγονόμετρο. Πηγές που ακόμα δεν έχουν “ανοίξει” σε πολλές περιοχές, ή τρέχουν “σαν τη ρακή”, όπως λέμε στην Κρήτη. Φράγματα όπως εκείνο του Αποσελέμη, της Φανερωμένης και των Μπραμιανών που δε γεμίζουν, αφού δεν έχει ρίξει το απαιτούμενο νερό. Και μην σας ξεγελάει το χιόνι που φαίνεται ότι έχει πέσει στον Ψηλορείτη και τα Λευκά Όρη. Η εικόνα είναι στην πραγματικότητα πλασματική…
Όπως μας εξήγησε ο κ. Δρετάκης, η κάλυψη από χιόνι είναι πολύ λεπτή και δεν αφορά στο σύνολο των βουνών, κάτι που σημαίνει ότι αυτό δε θα μπορέσει να αντέξει αν επιμείνουν οι νοτιάδες και οι λιακάδες. Με δεδομένη τη σημασία του χιονιού για τους υδροφορείς, αντιλαμβάνεται κανείς εύκολα το πόσο σημαντικό είναι το πρόβλημα.
Η χρονιά του ’17
Και αν ο αντίλογος σε όλα αυτά είναι οι μνήμες από την προηγούμενη χρονιά με τις σφοδρές κακοκαιρίες και κυρίως το χιονιά αμέσως μετά τις γιορτές, που το έστρωσε μέχρι και τα αστικά κέντρα, η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Ο χειμώνας του 2017 είχε πολλά χιόνια στα βουνά, αλλά αρκετές περιοχές της νότιας και της ανατολικής Κρήτης δεν είδαν το πολυπόθητο νερό να ξεδιψάει τη γη, κυρίως στη Μεσαρά, τον Άγιο Νικόλαο, τη Βιάννο κ.α. Αν και δεν ήταν κακή χρονιά, δεν ήταν απαραίτητα και καλή… απλώς καλύτερη από άλλες περισσότερο άνυδρες. Και αυτό αποκαλύπτεται φέτος που οι ελλείψεις είναι πολύ εμφανείς, όπως στο φράγμα των Μπραμιανών και της Φανερωμένης, όπου τα ποτάμια δεν τρέχουν.
Πολύτιμα τα χειμωνιάτικα νερά
Η εκτίμηση, πάντα σύμφωνα με τα δεδομένα που υπάρχουν, είναι, σύμφωνα με τον κ. Δρετάκη, ότι ο υετός φτάνει μόλις στο 40% στα νότια και στο 60% στα βόρεια του νησιού μας, σε σχέση με το μέσο όρο της υδρολογικής περιόδου. Με δεδομένο ότι τα χειμωνιάτικα νερά είναι εκείνα που θεωρούνται τα πλέον πολύτιμα για να μη διψάσουμε το καλοκαίρι, είναι εύκολο να συνειδητοποιήσουμε πόσο σοβαρή γίνεται η κατάσταση. Γιατί, αν ακόμα και τώρα ανοίξουν οι ουρανοί και αρχίσει να βρέχει όλο το Μάρτη ή και τον Απρίλη, ίσως δεν μπορεί να αντισταθμιστεί η απώλεια στο νερό.
Ο λόγος είναι, σύμφωνα με τον κ. Δρετάκη, ότι τα νερά του Μάρτη είναι συνήθως καταιγίδες, με τα νερά να εξατμίζονται γρήγορα μόλις βγει ο ήλιος, και άρα δεν μπορούν να αποτελέσουν μια αξιόλογη “σταθερά” για τους υδροφορείς, παρά μόνο μια “ανάσα” δροσιάς για τις καλλιέργειες. Εκτός και αν πέσει το διπλάσιο νερό από το σύνηθες… Αλλά ακόμα και έτσι, ίσως είναι πολύ αργά.
Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι τα μοντέλα για τις κλιματικές αλλαγές προσδιορίζουν για την περιοχή μας όχι απαραίτητα μείωση νερού αλλά αύξηση της ραγδαιότητας. Αυτό σημαίνει, σύμφωνα με τον ερευνητή του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Πέτρο Λυμπεράκη, συχνότερες καταιγίδες, πολύ δυνατές βροχές σε σύντομο χρόνο, με τις γνωστές συνέπειες που έχουμε δει σε πολλές εκδοχές σε άλλες περιοχές της χώρας και του κόσμου. Σύμφωνα με τον κ. Λυμπεράκη, ακόμα και αν το φετινό σκηνικό του καιρού με τις λίγες βροχές αποδοθεί σε εποχικότητα, κάποια στιγμή θα μετατραπεί σε μια σοβαρή κατάσταση, για την οποία το βασικό ερώτημα είναι: Πόσο έτοιμοι είμαστε να την αντιμετωπίσουμε;
neakriti.gr
