Του Γιάννη Αγγελάκη
Είναι 8 το πρωί και έπρεπε να είχα σηκωθεί εδώ και μία ώρα. Το αμάξι έχει χαλάσει και πρέπει να πάρω το λεωφορείο.
Έξω βρέχει. Σέρνω τα πόδια μου μέχρι τη στάση. Στο λεωφορείο ο οδηγός μαλώνει με έναν επιβάτη επειδή του έλειπαν 10 λεπτά από το εισιτήριο. Προσφέρομαι να δώσω το ποσό που λείπει. Ο συνεπιβάτης με ευχαριστεί, ο οδηγός όμως σα κάτι να σιγουρμουρίζει απογοητευμένος από την κατάληξη της διαμάχης…
Κάθομαι στο γραφείο μου. Δεν είναι κάτι το ιδιαίτερο. Είναι μεταλλικό, φθαρμένο στις γωνίες, με έναν υπολογιστή 15ετίας και σκόρπια χαρτιά εδώ κι εκεί. Ουδείς έχει όρεξη για πολλές κουβέντες. Πιάνω ασυναίσθητα το κινητό μου και ανοίγω το instagram.
Στη φωτογραφία που εμφανίζεται μπροστά μου μια όμορφη κοπέλα με το μπικίνι της απολαμβάνει τον γαλάζιο ουρανό κάτω από μία ξύλινη ομπρέλα σε μία εξωτική παραλία. Στα πόδια της έχει ένα λάπτοπ, και δίπλα της βρίσκεται ένα μικρό τραπεζάκι με μια καρύδα την οποία πίνει με ένα βιοδιασπώμενο καλαμάκι. Το ξέρω ότι είναι βιοδιασπώμενο γιατί έχει βάλει tag που παραπέμπει στην εταιρεία κατασκευής του. Στην επόμενη φωτογραφία, η ίδια κοπέλα κάνει γιόγκα ψηλά από ένα λόφο με θέα τον ήλιο που δύει μέσα στη θάλασσα.
Το κείμενο που συνοδεύει τη φωτογραφία με βάζει στο mood:
«Όσο πιο ήσυχος γίνεσαι, τόσο παραπάνω μπορείς να ακούσεις».
Πιάνω τον φραπέ δίπλα μου προσπαθώντας να επεξεργαστώ αυτό που διάβασα. Βλέπω μέσα στο ποτήρι… Τα παγάκια έχουν λιώσει και ο αφρός έχει κάτσει. Παίρνω μια ρουφηξιά από το σπασμένο πλαστικό καλαμάκι. Κρατάω την αναπνοή μου σε μια προσπάθεια να μείνω ήσυχος. Ακούω καθαρά τα χαλασμένα γρανάζια του εκτυπωτή και τη Μαρία που έριξε μια κλωτσιά στον υπολογιστή της που κράσαρε και τώρα βρίζει σα φορτηγατζής που του τρύπησαν τα λάστιχα.
Ανοίγω τα μάτια και κοιτάζω γύρω μου. Τα μάτια μου εστιάζουν στον Μάκη που τρώει λαίμαργα μια τυρόπιτα ενώ με το άλλο χέρι κουνά νευρικά πέρα δώθε το ποντίκι του υπολογιστή και πατάει με τα χοντρά δάκτυλά του το κουμπί λες και θέλει να το σκοτώσει. Τα ψίλουλά πετάγονται από εδώ κι από εκεί μα κυρίως καθονται πάνω στο ζεβλωμένο από την κοιλιά καφέ πουλόβερ του.
«Διάολε», σκέφθηκα, «είναι οπωσδήποτε Δευτέρα!» και λές κι επειδή είχε τέτοια ένταση αυτή η σκέψη μου αυτομάτως ακολούθησε μια νέα σκεψη, ότι με κάποιον τρόπο θα πρέπει να έχει ακουστεί.
Ο Μάκης λες και για να επαληθεύσει τον φόβο μου γυρνά και με κοιτάζει:
«Τι έπαθες ρε μαλάκα;»…
***
Η μεταμόρφωση της κοινωνίας
Οι νέες τεχνολογίες μεταμορφώνουν τις κοινωνίες.
Από την εποχή που ο πρώτος άνθρωπος φύτεψε έναν σπόρο στο έδαφος για να τον δει να μεγαλώνει και να παράγει καρπούς και την αγροτική επανάσταση, ήταν ξεκάθαρο ότι οι νέες τεχνολογίες επανακαθορίζουν τη ζωή του ανθρώπου και μεταμορφώνουν τις κοινωνίες όπου ζει με απρόβλεπτους τρόπους.
Και η βιομηχανική επανάσταση επέφερε τεράστιες κοινωνικές αλλαγές.
Η δυνατότητα μετακινήσεων βελτιώθηκε ραγδαία. Ο άνθρωπος πλέον μπορούσε πολύ πιο εύκολα να μετακινείται από τη μία τοποθεσία στην άλλη. Απελευθερώθηκε από την αναγκαστικότητα μιας ζωής σε πολύ περιορισμένα χωρικά όρια.
Οι νέες ανάγκες που δημιούργησαν οι νέες τεχνολογίες ώθησαν ένα τεράστιο τμήμα του πληθυσμού να μετακινηθεί από τα χωριά προς τις πόλεις. Οι ζωές τους οργανώθηκαν στα αστικά κέντρα γύρω από νέες μορφές εργασίας αξιοποιώντας τις δυνατότητες που έδινε η τεχνολογία για μαζική παραγωγή προϊόντων.
Εξίσου βελτιώθηκε και η δυνατότητα μετακίνησης προϊόντων μεταμορφώνοντας τις εμπορικές σχέσεις.
Η νέα εποχή γέννησε νέες τάξεις και νέες διεκδικήσεις.
O χρόνος διαχωρίστηκε σε χρόνο εργασίας και σε ελεύθερο χρόνο.
Γύρω από τις νέες μορφές παραγωγής δημιουργήθηκαν ταχυδρομεία, πολυκαταστήματα, μέσα μαζικής μεταφοράς αλλά και νέοι χώροι διασκέδασης και αναψυχής.
Τη θέση της διευρυμένης οικογένειας πήρε η πυρηνική.
Για τη λειτουργία αυτού του συστήματος δημιουργήθηκε ένα εκπαιδευτικό σύστημα σε αντιστοιχία με τις ανάγκες μιας βιομηχανίας για παραγωγή μαζικών προϊόντων για μαζικούς καταναλωτές.
Μέσα μαζικής ενημέρωσης, όπως η εφημεριδα και αργότερα το ραδιόφωνο και η τηλεόραση, ανέλαβαν το ρόλο της ανάπτυξης ενός κοινού πλαισίου αντίληψης της πραγματικότητας για όλους τους πολίτες.
Το κοινό μαζικό αφήγημα μπορούσε να γίνει αποδεκτό ή να αμφισβητηθεί.
Η αυξημένη οικονομική δυνατότητα νέων κοινωνικών στρωμάτων – αναγκαία για μία κοινωνία βασισμένη στην κατανάλωση προϊόντων που παράγονται μαζικά – η μεγαλύτερη ευκολία στις μετακινήσεις και η ύπαρξη ελεύθερου χρόνου αποτέλεσαν προϋποθέσεις για την ανάπτυξη της βιομηχανίας του τουρισμού. Γύρω από τις ανάγκες του τουρίστα δημιουργήθηκε μία νέα οικονομία.
Όλα αυτά που διαμόρφωναν το πλαίσιο πάνω στο οποίο εξελίσσονται οι ζωές μας, είναι παράγωγα μιας τεχνολογικής επανάστασης, αυτής που ονομάστηκε βιομηχανική.
Σήμερα τίθενται εν αμφιβόλω, επανακαθορίζονται από την επέλαση μιας νέας τεχνολογικής επανάστασης, των ψηφιακών τεχνολογιών, της τεχνητής νοημοσύνης και των αλγόριθμων, της αποθήκευσης δεδομένων στο «σύννεφο» και της επεξεργασίας τους που συνοδεύεται από ένα νέο κύμα αυτοματισμού.
Όπως και στη βιομηχανική επανάσταση, στον πυρήνα των όποιων αλλαγών βρίσκεται και αυτή τη φορά η εργασία, που για ένα σημαντικό μερίδιο του πληθυσμού αλλάζει μορφή, «απελευθερώνεται» από τον φυσικό χώρο, γίνεται «ευέλικτη», το έργο μπορεί να παραχθεί «από απόσταση».
Οι «ψηφιακοί νομάδες» είναι μία κυρίαρχη έκφανση αυτής της νέας πραγματικότητας που ως κυρίαρχη εμπεριέχει μέσα της και ένα ουτοπικό μήνυμα για το μέλλον. Στον πυρήνα του μηνύματος βρίσκεται το άτομο που με την ελεύθερή του κίνησή οδηγεί στην κατάργηση διαχωρισμών και στην απελευθέρωσή του από τους περιορισμούς που συνεπάγονται:
Προκειται για μία «απελευθέρωση» από συμβατικούς κανόνες, πολλοί από τους οποίους ταυτίζονται με την περίοδο της βιομηχανικής επανάστασης, όπως η κατάργηση της ανάγκης η εργασία να πραγματοποιείται σε συγκεκριμένους περιορισμένους χώρους που η λειτουργία τους καθορίζεται από ανελαστικές ιεραρχικές δομές, η κατάργηση της ανάγκης η ζωή να οργανώνεται στα όρια της πυρηνικής οικογένειας, στα όρια του έθνους κράτους, στη βάση του διαχωρισμού της ημέρας σε χρόνο εργασίας και σε ελεύθερο χρόνο.
Η απελευθέρωση από μια ζωή που οργανώνεται στα πλαίσια μίας κοινωνίας που βασίζεται στη μαζική παραγωγή αγαθών και στη μαζική κατανάλωσή.
H κατάκτηση μιας ζωής όπου στο επίκεντρό της δε θα βρίσκεται πλέον η εργασία αλλά ο ελεύθερος χρόνος, στον οποία θα κάνεις αυτό που αγαπάς…
Από την επιστημονική φαντασία στην πραγματικότητα
Το 1974, ο συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας Arthur C. Clarke μίλησε για το ποια μορφή θα μπορούσε να έχει το ψηφιακό μας μέλλον το έτος 2001. Οι προβλέψεις του σε μια σειρά ζητήματα ήταν εξαιρετικά ακριβής.
Προφήτεψε την ανακάλυψη του ίντερνετ και των μηχανών αναζήτησης, αλλά και συσκευών όπως τα έξυπνα τηλέφωνα και τα έξυπνα ρολόγια καθώς και συστημάτων επικοινωνίας όπως το email και το Skype. Επίσης, υπήρξε ο πρώτος που οραματίστηκε ένα μέλλον στο οποίο ο άνθρωπος θα είναι ανεξάρτητος από την ανάγκη διαρκούς παραμονής του σε μια τοποθεσία.
Είχε πει:
«Θα είναι εφικτο να ζούμε όπου επιθυμούμε και μας αρέσει. Ο οποιοσδήποτε επιχειρηματίας, το οποιοδήποτε στέλεχος θα μπορεί να ζει οπουδήποτε στον πλανήτη και να εργάζεται από εκει μέσω της χρήσης υπολογιστών»
Ο Άρθουρ Κλαρκ ήταν αρκετά ευφυής για να καταλάβει ότι αυτή η πραγματικότητα δε θα μπορούσε να αφορά το σύνολο της κοινωνίας, παρά μόνο ένα συγκεκριμένο τμήμα της, δημιουργώντας έτσι ένα ιδιόμορφο δίπολο, αυτών που είναι ελεύθεροι να μετακινούνται και των άλλων που δε μπορούν. Όμως πίστευε επίσης ότι οι συγκεκριμένες τεχνολογίες θα αλλάξουν ριζικά τη μορφή των πόλεων, αφού ο παραδοσιακός τους ρόλος δεν θα είχε πλεον κανένα νόημα.
Ένα φαινόμενο που ξεκίνησε στη Silicon Valley
Το 1983, λίγα μόλις χρόνια μετά τις προβλέψεις του Arthur C. Clarke, όταν «Το Τρίτο Κύμα» του φουτουρολόγου Άλβιν Τόφλερ ήταν ακόμα ένα καινούργιο βιβλίο για τις αλλαγές που θα επιφέρουν οι νέες τεχνολογίες στη λειτουργία των κοινωνιών, 2.000 εργαζόμενοι της ΙΒΜ στη Silicon Valley, στην καρδιά του τεχνοκαπιταλισμού, εργάζονταν από απόσταση.
Σύντομα η πολυεθνική κατάλαβε ότι θα μπορούσε να γλιτώσει εκατομμύρια δολάρια καθιερώνοντας την εργασία από απόσταση σε ένα ευρύτερο φασμα εργασιών.
Ο αριθμός συνέχισε να αυξάνει.
Το 2009, σύμφωνα με μία έκθεση της εταιρείας:
«…το 40% του εργατικού δυναμικού, περίπου 360.000 εργαζόμενοι σε 173 χώρες δεν έχουν καθόλου γραφείο».
Η εταιρεία εξοικονόμησε ένα ποσό περίπου 2 δισεκατομμυρίων δολλαρίων από τα κόστη συντήρησης και λειτουργίας εγκαταστάσεων εκατομμυρίων τετραγωνικών μέτρων. Αυτό το πέτυχε, αυξάνοντας ταυτόχρονα την παραγωγικότητα των εργαζόμενών της. [1, 2]
Με την οικονομική κρίση που κτύπησε τις ΗΠΑ το 2009, το μοντέλο ΙΒΜ εφαρμόστηκε σε πολύ ευρύτερη κλίμακα. Και άλλες εταιρείες πήραν την απόφαση να περικόψουν κόστη περιορίζοντας τη χρήση χώρων για γραφεια. Έτσι, άρχισαν να επιτρέπουν όλο και παραπάνω, ακόμα και να ενθαρρύνουν τους εργαζόμενους τους να εργάζονται από το σπίτι τους.
Αυτό όμως που εφαρμόστηκε κατ’ ανάγκη παρέμεινε και επεκτάθηκε κι όταν η οικονομία ανέκαμψε. [3, 4, 5]
Είχε γίνει ξεκάθαρο ότι:
- Η εργασία από απόσταση αυξάνει την παραγωγικότητα. Σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ όσοι εργάζονται από απόσταση είναι πολύ πιο παραγωγικοί, αυξάνοντας την παραγωγικότητά τους κατά 13% σε σχέση με συνάδελφούς τους που εργαζόταν σε γραφεία εταιρειών.
- Όσοι εργάζονται από απόσταση είναι λιγότερο πιθανό να φύγουν από την εταιρεία που εργάζονται
- Οι ημέρες όπου οι εργαζόμενοι δηλώνουν ότι είναι άρρωστοι μειώνονται κατακόρυφα.
- Επίσης, οι εργαζόμενοι από απόσταση εργάζονται αυτοβούλως περισσότερες ώρες απ’ όσες θα εργάζονταν αν βρισκόταν σε κάποιο γραφείο. Σύμφωνα με έρευνες των U.S. News & World Report οι εργαζόμενοι από απόσταση εργάζονται τουλάχιστον 6-7 ώρες επιπλέον δίχως οι εταιρείες να πληρώνουν για το επιπλέον κόστος των υπερωριών.
- Το 77% των εργαζόμενων από απόσταση είναι πιο παραγωγικοί.
- Το 30% των εργαζόμενων από απόσταση στις ΗΠΑ δηλώνουν ότι εξοικονομούν ετησίως περίπου 5.000 δολάρια
- Αντιστοίχως, η εξοικονόμηση για εταιρείες στις ΗΠΑ φτάνει τα 11.000 δολάρια κατά μέσο όρο ετησίως ανά μερικής απασχόλησης εργαζόμενο από απόσταση.
Όπως συμπυκνώνει ο Kate Lister, πρόεδρος της Global Workplace Analytics, εξαιτίας όλων αυτών των προτερημάτων για πολλές εταιρείες «η εργασία από απόσταση από τακτικό ελιγμό μετατράπηκε σε στρατηγικό στόχο».
Υπάρχει όμως κι ένας επιπλέον πολύ σημαντικός λόγος για τον οποίο οι εταιρείες επιλέγουν την εργασία από απόσταση. Οι δυνατότητες που δίνει εύρεσης εργαζόμενων υψηλής εξειδίκευσης σε χαμηλότερο κόστος. [6, 7, 8, 9]
Ο «εκδημοκρατιστής» κ. Wullenweg και η πανδημία ως επιταχυντής των εξελίξεων
Ο Matt Mullenweg είναι ο συνιδρυτής της WordPress και ο Διευθύνων Σύμβουλος της εταιρείας Automattic. Δηλώνει εκδημοκρατιστής.
Το σλόγκαν της εταιρείας του είναι:
“Δεν φτιάχνουμε προγράμματα τσάμπα (for free), τα φτιάχνουμε για την «ελευθερία» (for freedom)”. (We don’t make software for free, we make it for freedom)
Σε προσφατη ομιλία του στο Ted Talks μίλησε για τα οφέλη της εργασίας από απόσταση για τις εταιρείες.
Σύμφωνα με τον Mullenweg όλες οι μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες στη Σίλικον Βάλεϊ είναι αναγκασμένες να «ψαρεύουν από την ίδια μικρή λίμνη». Μία εταιρεία όμως που το μοντέλο λειτουργίας της βασίζεται στην εργασία από απόσταση «μπορεί να ψαρεύει από όλο τον ωκεανό».
Όπως είπε:
«Το ταλέντο και η νοημοσύνη είναι ισομερώς διανεμημένα σε ολόκληρο τον κόσμο. Οι ευκαιρίες δεν είναι».
Η εταιρεία με το να επιλέγει το συγκεκριμένο μοντέλο δίνει ευκαιρίες, ακόμα και σε ανθρώπους από χώρες όπου οι ευκαιρίες που έχουν είναι ελάχιστες.
Το αποτέλεσμα είναι πολλαπλά ωφέλιμο. Οι ανθρώποι αυτοί πέρα από το ταλέντο τους, εμπλουτίζουν και την εταιρική κουλτούρα αφού «κουβαλούν μαζί τους μία διαφορετική κατανόηση για τον πολιτισμό, μεταφέρουν μια διαφορετική «εμπειρία ζωής»».
Στον πυρήνα της απόφασης για μετάβαση σε ένα μοντέλο εργασίας από απόσταση βρίσκεται η «απελευθέρωση», η «επιθυμία» της εταιρείας να δώσει στους ανθρώπους «ευκαιρίες» ώστε να έχουν «την αυτονομία στο να αποφασίζουν ελεύθερα για το πώς θα εργάζονται»:
«Μπορείς να κάνεις το δικό σου πρόγραμμα, να αποφασίσεις πώς θες να εργάζεσαι. Όλοι μπορούν να έχουν ένα γραφείο στη γωνιά με το δικό τους παράθυρο. Μπορούν να τρώνε ότι επιθυμούν κι όποτε το επιθυμούν, μπορούν να επιλέξουν πότε θα ακούνε μουσική και πότε θα υπάρχει ησυχία… μπορούν να επιλέξουν σε τι θερμοκρασία θα είναι το δωμάτιο όπου εργάζονται».
Το κέρδος της εταιρείας ως ανθρωπιστικό καθήκον
Ουσιαστικά, η εταιρεία δίνει την ευκαιρία στον εργαζόμενο να αποφασίσει ελεύθερα πώς θα είνα πιο αποδοτικός για την εταιρεία.
Έτσι, ο κ. Wullenweg δε διασφαλίζει απλά την υψηλή κερδοφορία της εταιρείας αλλά ταυτόχρονα εκδημοκρατίζει και δίνει ευκαιρίες. Πλέον δεν εκμεταλλεύεται, αλλά απελευθερώνει. Δε διακρίνει τους ανθρώπους με βάση την καταγωγή τους, αλλά με αξιοκρατικά κριτήρια, στη βάση του ταλέντου τους που δεν περιορίζεται χωρικά ή πολιτισμικά.
Υπό ένα τέτοιο πρίσμα, και οι διαφορετικές κουλτούρες δεν είναι πρόβλημα, εμπλουτίζουν.
Είναι πραγματικά μία win-win κατάσταση, η πραγμάτωση ενός νεοφιλελεύθερου όνειρου. [10]
Ο κ. Wullenweg πηγαίνει όμως ένα βήμα παραπέρα. Εφόσον δίνει ευκαιρίες σε ανθρώπους απ’ όλο τον κόσμο δηλώνει και «πολίτης του κόσμου» και «ανθρωπιστής» ενώ δε διστάζει να κατακεραυνώσει αυτούς τους ανθρώπους στον κόσμο μας «που δε σέβονται τους κανόνες και προσπαθούν να εκμεταλλευτούν τον τρόπο που λειτουργούν τα πράγματα»…
Κατ’ ένα τρόπο, σύμφωνα με το αφήγημα που προβάλλει, η επιχειρηματικότητα όπως την πραγματώνει αυτός, γίνεται συνώνυμο του ανθρωπισμού.
Το κέρδος στο οποίο αποσκοπεί είναι ανθρωπιστικό καθήκον, μια δύναμη που απελευθερώνει την κοινωνία από τους περιορισμούς της.
Στην πραγματικότητα, μέσω των συγκεκριμένων πρακτικών η εταιρεία του – όπως και άλλες εταιρείες – βρίσκουν εργαζόμενους υψηλής εξειδίκευσης σε χαμηλότερο κόστος εξοικονομώντας ταυτόχρονα και μεγάλα ποσά από υποδομές που κοστίζουν ακριβά όταν βρίσκονται σε λειτουργία.
Το κυριότερο όμως είναι ότι μέσω των αλλαγών στο εργασιακό περιβάλλον, η ευθύνη για την αποδοτικότητα του εργαζόμενου μετακυλύεται όλο και παραπάνω στον ίδιο τον εργαζόμενο που πλέον καλείται αυτός να επιλέξει ελεύθερα πώς θα αποδόσει πιο αποδοτικά για την εταιρεία.
Είναι ατομικά υπεύθυνος για την όποια επιτυχία ή αποτυχία στην επίτευξη των στόχων της εταιρείας για παραγωγικότητα. Η ατομική ελευθερία σημαίνει ότι καλείται να αναλάβει το κόστος της ευθύνης γι’ αυτή την ελευθερία του και το κόστος της όποιας αποτυχίας.
Κατ’ ένα τρόπο είναι πλέον λιγότερο εργαζόμενος και μετατρέπεται περισσότερο σε επιχειρηματικό συνέταιρο όπου οι στόχοι της εταιρείας για υψηλή παραγωγικότητα συμβαδίζουν με τους δικούς του. [11, 12, 13]
Χαρακτηριστικά είναι και τα παρακάτω στοιχεία:
Το 2018 οι εταιρείες από τις ΗΠΑ που επέλεξαν να εφαρμόσουν το μοντέλο της εργασίας από απόσταση, πέραν της συρρίκνωσης του κόστους έργασίας, εξοικονόμησαν επιπλέον πάνω από 5 δις δολλάρια από κόστη για την αγορά ή ενοικίαση, λειτουργία και συντήρηση χώρων και εγκαταστάσεων, αλλά και για ασφαλιστικά δικαιώματα. Πλέον, όλο και πιο συχνά, τα κόστη αυτά καλούνται να τα αναλαμβάνουν οι ίδιοι οι εργαζόμενοι.
Χαρακτηριστικό είναι επίσης ότι πολλοί εργαζόμενοι αντί για κάποια αύξηση στον μισθό τους, ζητούν να τους δίνετε η δυνατότητα να εργάζονται από το σπίτι τους.
Σύμφωνα με σχετική έρευνα οι εργαζόμενοι δέχονται να πληρώνονται έως και 10% λιγότερο αν κι εφόσον τους δίνεται η δυνατότητα εργασίας από απόσταση. [14, 15]
Η τάση αναμένεται να ισχυροποιηθεί τα επόμενα χρόνια αφού πέραν της πανδημίας που γιγάντωσε το φαινόμενο της εργασίας από απόσταση οι νεότερες γενιές είναι απόλυτα εγκληματισμένες με τη χρήση τεχνολογιών για μια αυξανόμενη γκάμα δραστηριοτήτων που ως πρόσφατα μπορούσαν να γίνουν μόνο με την παρουσία σε κάποιο φυσικό χώρο.
Κάνουν τις τραπεζικές συναλλαγές τους από απόσταση, αγοράζουν εισιτήρια για πτήσεις από απόσταση, δημιουργούν ψηφιακές κοινότητες – κοινότητες που δεν βασίζονται στη συνύπαρξη σε κάποιο φυσικό χώρο – επιζητούν την ευελιξία στις ώρες που εργάζονται – εφόσον η επιλογή των ωρών είναι δική τους – και την αυτονομία.
Ως εκ τούτου, το πέρασμα σε ένα μοντέλο εργασίας που βασίζεται στην εργασία από απόσταση μοιάζει όλο και παραπάνω φυσικό επακόλουθο και μετατρέπεται σε ζητούμενο. [16]
«Για τις επιχειρήσεις που θέλουν να μεγαλώσουν και να πετύχουν στο μέλλον, το να προσφέρουν τη δυνατότητα της εργασίας από απόσταση θα είναι κομβικό για την επιτυχία τους. Ακόμα και αν προσφέρουν τη συγκεκριμένη δυνατότητα μία ημέρα την εβδομάδα θα συντελέσει στην κατακόρυφη αύξηση του ηθικού και της παραγωγικότητας», λέει ο Eduardo Cocozza, Αντιπρόεδρος Μάρκετινγκ και Επικοινωνίας της εταιρείας LogMeIn. [17]
Η πανδημία ως επιταχυντής των εξελίξεων
Το 2015, ο entrepreneur Pieter Levels και ιδρυτής της σελίδας nomad list (nomadlist.com) έκανε μια άλλη πρόβλεψη. Είπε ότι μέχρι το 2035, το 60% του παγκόσμιου πληθυσμού θα εργάζεται με συμβάσεις έργου ως ελεύθεροι επαγγελματίες κι ότι συνεπακόλουθα ο αριθμός των ψηφιακών νομάδων, θα έχει φτάσει το ένα δισεκατομμύριο.
Ο αριθμός αυτός, παρά τις προόδους στην τεχνολογία, έμοιαζε μη ρεαλιστικός.
Λαμβάνοντας όμως υπόψη ότι η εργασία με συμβάσεις ολοκλήρωσης έργου στις ΗΠΑ μεγάλωσε από 7% το 2013 στο 35% το 2018 ενώ μέχρι το 2027 η πλειοψηφία των εργαζόμενων θα είναι freelancers, μια τέτοια εξέλιξη δε μοιάζει εξωφρενική. [18, 19]
Η έλευση της πανδημίας έκανε την πρόβλεψη να μοιάζει ακόμα πιο πιθανή.
Επιχειρήσεις επανακαθόρισαν τον τρόπο λειτουργίας τους στα πλαίσια της έκτακτης ανάγκης και από τη μια μέρα στην άλλη, εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον πλανήτη αναγκάστηκαν να εργαστούν από απόσταση.
Όπως αποτυπώνεται στα στοιχεία της Eurofound, περίπου το 40% του πληθυσμού που εργάζεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση άρχισε να εργάζεται από απόσταση σε μόνιμη βάση λόγω της πανδημίας. Πριν την πανδημία μόλις το 15% των εργαζόμενων στην Ε.Ε. είχε εργαστεί έστω για μια μικρή περίοδο του εργασιακού βίου τους από απόσταση.
Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες το 99% των εργαζόμενων που εργάστηκαν από απόσταση εν μέσω πανδημίας, θα ήθελαν να συνεχίσουν να εργάζονται με αυτή τη μορφή, αν όχι σε καθημερινή βάση, τουλάχιστον για κάποιες ημέρες της βδομάδας.
Συμφωνα με έρευνα της McKinsey, μετά την πανδημία το μοντέλο εργασίας που θα κυριαρχήσει σε συγκεκριμένους τομείς θα είναι πιο ευέλικτο και υβριδικό εντάσσοντας την εργασία από απόσταση στην καθημερινή λειτουργία των επιχειρήσεων.
Όπως αναφέρεται, 20% – 25% του εργατικού δυναμικού στις ανεπτυγμένες οικονομίες του κόσμου θα μπορούσε να εργάζεται από το σπίτι του 3 με 5 φορές τη βδομάδα.
Οι συγκεκριμένοι αριθμοί είναι 5 φορές μεγαλύτεροι από αυτούς που υπολογίζονταν πριν την πανδημία και σηματοδοτούν μια τεράστια αλλαγή στη γεωγραφία της εργασίας.
Πάραυτα, η εργασία από απόσταση δεν κατανέμεται ισομερώς σε όλα τα επαγγέλματα. Τα ποσοστά είναι πολύ υψηλά σε επαγγέλματα που βασίζονται στη γνώση και στις υψηλές τεχνολογίες και πολύ χαμηλά σε άλλες κατηγορίες.
Η εργασία από απόσταση και πριν την πανδημία είχε ταξικά χαρακτηριστικά αφού το 25% των εργαζόμενων υψηλής εξειδίκευσης και υψηλών εισοδημάτων εργάζονταν από απόσταση σε σχέση με το μόλις 10% με χαμηλά εισοδήματα.
Επίσης, αφορούσε κυρίως τις πλούσιες χώρες του βορρά αφού το ποσοστό των εργαζόμενων από απόσταση σε χώρες όπως η Σουηδία, η Φινλανδία και η Ολλανδία, αλλά και το Βέλγιο ήταν άνω του 30% τη στιγμή όπου ο μέσος όρος στην Ε.Ε. βρισκόταν μόλις στο 10%.
Η εργασία από απόσταση αφορά κυρίως τις χώρες της Δύσης αφού περίπου το 60% του παγκόσμιου πληθυσμού δεν έχει καν υπολογιστή ή πρόσβαση στο ίντερνετ.
Σε οποιαδήποτε περίπτωση, σύμφωνα με στοιχεία που παρουσίασε η Statista, το 42% των εργαζόμενων στους οποίους δίνεται η δυνατότητα της εργασίας από απόσταση επιθυμούν να εργάζονται περισσότερο από απόσταση τα επόμενα 5 χρόνια ενώ το 74% των εταιρειών σχεδιάζουν κάποιες από τις θέσεις εργασίας τους να τις μετατρέψουν επί μονίμου βάσεως σε θέσεις εργασίας από απόσταση. [20, 21, 22, 23]
Αυτό που γίνεται ξεκάθαρο είναι ότι η εργασία από απόσταση δεν είναι μια τάση με ημερομηνία λήξης, είναι εδώ για να μείνει και μετά την πανδημία. Και αν και δεν κατανέμεται ισομερώς σε όλα τα επαγγέλματα, ούτε σε όλες τις χώρες αποτυπώνοντας έτσι και τις οικονομικές ανισότητες, δε θα αφορά απλά μια μικρή μερίδα προνομιούχων αλλά ένα σημαντικά μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων που θα εργάζονται από απόσταση σε μια όλο και πιο ευρύτερη γκάμα επαγγελμάτων που βασίζονται λιγότερο ή περισσότερο στη χρήση νέων τεχνολογιών. [24]
Μέσα στο πλαίσιο αυτό, και με τους εμβολιασμούς να έχουν προχωρήσει σε σημαντικό βαθμό σε μια σειρά από χώρες του Βορρά, ένας αυξανόμενος αριθμός από αυτούς τους ανθρώπους που εργάστηκαν για πρώτη φορά εν μέσω πανδημίας από απόσταση, άρχισαν πλέον να φαντάζονται την πιθανότητα μιας ζωής και ως ψηφιακοί νομάδες. [25]
Το ενδιαφέρον για τους ψηφιακούς νομάδες εν μέσω της πανδημίας αποτυπώνεται και στα εξής στοιχεία.
Οι αναζητήσεις στη μηχανή αναζήτησης της Google με τον όρο «ψηφιακός νομάς» έφτασε στα υψηλότερα επίπεδα που έχουν καταγραφεί πέρα από τις ΗΠΑ ακόμα και σε χώρες όπως η Γαλλία ενώ παρόμοιες είναι οι τάσεις σε χώρες όπως η Ισπανία και η Γερμανία.
Τον Σεπτέμβρη του 2020 έγιναν 5.700.000 αναζητήσεις με τον όρο «ψηφιακός νομάς» τη στιγμή όπου τον Γενάρη του 2019 είχαν γίνει μόλις 1.300.000. [26]
Το ένα τρίτο των Γάλλων και των Γερμανών εργαζόμενων εργάζεται από απόσταση μέσα στο 2022 λέει η εταιρεία Gartner, τη στιγμή όπου το 2019 τα ποσοστά βρισκόταν στο 22% και στο 27% αντιστοίχως.
Σε μία πιο πρόσφατη έρευνα που αποτυπώνει μια πιθανή εκρηξη του φαινομένου των ψηφιακών νομαδων, το 80% των εργαζόμενων είπαν ότι η δυνατότητα να ζουν κάπου αλλού ενώ εργάζονται είναι πολύ σημαντική γι’ αυτούς. [27]
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
1. Σημειώνουμε πάντως, ότι τα τελευταία χρόνια πριν την πανδημία η ΙΒΜ προχώρησε σε μερική αναδίπλωση διατάσσοντας την επιστροφή χιλιάδων εργαζόμενων στα γραφεία αφού κριθηκε πως δεν είναι εξίσου αποδοτική η εργασία από απόσταση για όλους τους εργαζόμενους.
2. Working outside the box: The growing momentum of teleworking, Institute for Electronic Government, IBM Corporation http://online.fliphtml5.com
3. When working from home doesn’t work, https://www.theatlantic.com/
4. Maddie Shephers, 28 Surprising Working From Home Statistics, https://www.fundera.com
5. Jill Cornfield, Remote jobs are exploding, and many pay over $100,000, https://www.cnbc.com
6. Sara Sutton, Office, Schmoffice: How 3 Big-Name Companies Succeed With Remote Working, https://www.entrepreneur.com
7. Rani Molla, How remote work is quietly remaking our lives, https://www.vox.com
8. Remote Work Statistics Of 2020 need-to-know, https://softline.com.mm
9. Robin Gray, 74 statistics on remote working during COVID-19 lockdown, https://www.wandera.com
10. Lucian Graves, Anand Giridharadas on elite do-gooding: ‘Many of my friends are drunk on dangerous BS’, https://www.theguardian.com
11. Anand Giridharadas , The Win-Win fallacy, https://www.theatlantic.com
12. Tim Feriss, The Tim Ferriss Show Transcripts: Matt Mullenweg on Characteristics and Practices of Successful Entrepreneurs, https://tim.blog/
13. Matt Wullenweg, Why working from home is good for business, https://www.ted.com
14. 10 Remote Work Stats for 2021, https://remote.co
15. Irma Hunkeler, 8 benefits of allowing employees to work remotely, https://recruitloop.com
16. Finley Middleton,Would you be happier if you worked remotely?, https://www.telegraph.co.uk
17. Ben Renner, Out Of The Office: Survey Finds 1 In 5 Employees Work Remotely, https://www.studyfinds.org
18. New 5th Annual “Freelancing in America” Study Finds That the U.S. Freelance Workforce, Now 56.7 Million People, Grew 3.7 Million Since 2014, https://www.businesswire.com
19. Varun Omprakash, Freelance Market Statistics & Trends – 2020, https://flexiple.com
20. The future of work after COVID-19, https://www.mckinsey.com
21. Remote Work Statistics Of 2020 need-to-know
22. 74 statistics on remote working during COVID-19 lockdown, https://www.wandera.com
23. Coronavirus: How can society thrive post-pandemic?, https://www.bbc.com
24. Edward Glaeser and David Cutler, You may get more work done at home. But you’d have better ideas at the office, https://www.washingtonpost.com
25. Amy Borett, Digital nomads are capitalising on the rise in remote work, https://techmonitor.ai
26. Inge Hermannand Cody Morris Paris, Digital Nomadism: the nexus of remote working and travel mobility, https://www.ncbi.nlm.nih.gov
27. Why Europe is a great place for digital nomads, https://www.economist.com
Φωτογραφίες: depositphotos.com