Δύο δεκαετίες πριν εκδώσει το «1984» και τη «Φάρμα των ζώων», ο μεγάλος συγγραφέας κατέγραψε τις εμπειρίες του από μια ζωή στο περιθώριο στο βιβλίο «Οι Αθλιοι του Παρισιού και του Λονδίνου»
Ενας διαρρήκτης στερεί από τον νεαρό Ερικ Μπλερ τις τελευταίες οικονομίες που φυλάει στο δωμάτιο μιας άθλιας πανσιόν στο Καρτιέ Λατέν. Ετσι ο φέρελπις συγγραφέας αναγκάζεται να εγκαταλείψει το σχέδιό του να ζει από τα γραπτά του στη μεθυστική ατμόσφαιρα του Παρισιού του Μεσοπολέμου. Και αρχίζει να καταγράφει την αργή του πορεία προς την εξαχρείωση και τη βασανιστική πείνα.
«Οι Αθλιοι του Παρισιού και του Λονδίνου» (Εκδόσεις «Ασβός», μετάφραση Αλέξης Καλοφωλιάς) μοιάζουν περισσότερο με ένα μείγμα ημερολογίου και κοινωνικού ρεπορτάζ παρά με λογοτεχνικό έργο. Γιατί εδώ ο εικοσιτετράχρονος Ερικ Μπλερ, ο άγγλος συγγραφέας που θα γίνει γνωστός με το ψευδώνυμο Τζορτζ Οργουελ, διηγείται τις προσωπικές του περιπέτειες στις παρυφές της απόλυτης φτώχειας. Μια σειρά από εμπειρίες που θα ξαναεμφανιστούν στο «1984» ως η καθημερινότητα στη σκιά του Μεγάλου Αδερφού.
Πριν όμως το αριστούργημά του, ο Μπλερ είναι ο νεαρός Αγγλος που φτάνει στο Παρίσι έπειτα από πέντε χρόνια θητεία ως αστυνομικός στη Βιρμανία, τη σημερινή Μιανμάρ, για να ζήσει την ατμόσφαιρα που περιέγραφαν ο Χέμινγουεϊ και ο Φιτζέραλντ. Η γαλλική πρωτεύουσα του τέλους της δεκαετίας του 1920 είναι το κέντρο της μποέμ ηδονοθηρίας. Μια πόλη όπου οι πλούσιοι αμερικανοί τουρίστες συναντούν τους εξόριστους ρώσους πρώην αριστοκράτες.
Πεινασμένος, εξαντλημένος…
Ο Μπλερ στην πανσιόν του δίνει μαθήματα αγγλικών και σημειώνει τις παράξενες ιστορίες των μεθυσμένων στα μπιστρό της Αριστερής Οχθης. Οταν όμως του κλέβουν τα τελευταία του χρήματα, αρχίζει να κρατάει διαφορετικές σημειώσεις που διηγούνται την κατάδυσή του σε έναν ανελέητο κόσμο. «Η πρώτη σου επαφή με την φτώχεια είναι κάτι πολύ παράξενο» εξομολογείται. «Πίστευες ότι θα ήταν τρομερό, είναι απλώς βρόμικο και ανιαρό». Ο Μπλερ δεν είναι κάποιος γόνος της αριστοκρατίας της Αγγλίας. Εχει σπουδάσει βέβαια στο περιβόητο Ιτον, αλλά από την άλλη είναι ο σκληροτράχηλος αστυνομικός της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Η φτώχεια όμως τον εξαντλεί. Δίνει όλα του τα ρούχα στο ενεχυροδανειστήριο και παίζει σκάκι με -τον σύντροφό του στην πείνα- τον Μπορίς, έναν ρώσο πρώην λοχαγό, χωρίς σκακιέρα, αλλά σημειώνοντας τις κινήσεις στο χαρτί.
Ομως είναι διαρκώς πεινασμένοι και καθώς η πείνα «σε υποβιβάζει σε μια απόλυτα υποτακτική και ανεγκέφαλη κατάσταση», οι δυο τους αναλαμβάνουν δράση στα σοκάκια του Παρισιού, που στα μάτια του νεαρού Μπλερ δεν είναι πια τόσο μαγικό. Για να βρούνε μια χούφτα φράγκα, κλέβουν φαγητό από κουζίνες εστιατορίων, ώσπου καταλήγουν να δουλεύουν λαντζέρηδες. Ο Μπλερ θα κάνει τη θητεία του ως σύγχρονος σκλάβος σε μια κουζίνα και παράλληλα σκιαγραφεί τον τύπο του ανθρώπου που δουλεύει δεκατέσσερις ώρες, μεθοκοπάει στη λήξη της βάρδιας και ονειρεύεται μόνο τον πολυπόθητο ύπνο.
Με δάσκαλο τον δρόμο
Αφού εγκαταλείπει τις κουζίνες του Παρισιού θα καταλήξει να αλητεύει άστεγος στο Πορτομπέλο και να τρώει σούπα σε φιλανθρωπικά ιδρύματα του Λονδίνου. Ο Μπλερ θα λυτρωθεί γρήγορα από τον εφιάλτη. Στο κάτω κάτω μόνος του επιθυμούσε να ζήσει κάτω από τέτοιες συνθήκες, αφού θα μπορούσε να αποφύγει τις κακουχίες με ένα δάνειο από τους γονείς του, όπως παραδέχεται. Η μαθητεία του όμως στους δρόμους είναι ανεκτίμητη για έναν μελλοντικό συγγραφέα. Σε αυτό το βιβλίο ο τυχοδιώκτης φοιτητής που έγινε αστυνομικός για να ζήσει τη μαγεία της Ανατολής, μεταμορφώνεται. Αυτοβιογραφείται και ταυτόχρονα διηγείται συναρπαστικά συμβάντα με ρώσους κομμουνιστές που αποδεικνύονται επιτήδειοι απατεώνες, και λουφατζήδες σερβιτόρους που διεκδικούν το «δικαίωμα στην τεμπελιά».
Αλλα στόχος του συγγραφέα δεν είναι μόνο να περιγράψει τους παρακμιακούς αλήτες και τους σκλάβους των καιρών του. Περιγράφει ταυτόχρονα με άφθονο σαρκασμό τους φιλελεύθερους αστούς που, παρά το γεγονός ότι εξυμνούν την εργατική τάξη, δεν έχουν ιδέα τι σημαίνει η καθημερινή ζωη ενός προλετάριου. «Οι έξυπνοι καλλιεργημένοι άνθρωποι προσβλέπουν σε μια καταθλιπτική μαρξιανη ουτοπία ως εναλλακτική λύση και προτιμούν να παραμένουν τα πράγματα όπως είναι. Οι φιλελεύθεροι άνθρωποι δεν συναναστρέφονται τους φτωχούς».
Αυτή η διαπίστωση θα τον οδηγήσει λίγα χρόνια μετά στην επαναστατημένη Ισπανία, όπου θα πολεμήσει ως εθελοντής τις στρατιές του Φράνκο και θα γνωρίσει την προδοσία των σταλινικών. Και θα τον κάνει να γράψει τα συγκλονιστικά του μυθιστορήματα. Ο Οργουελ μπορούσε να γράψει για «της Γης τους κολασμένους», αφού έζησε ως ένας από αυτούς. *