Σπάνιες φωτογραφίες από την περίοδο που λειτούργησε το Χιονοδρομικό Κέντρο στον Ψηλορείτη που αναρτήθηκαν στη σελίδα Cretan Modernism
Στις εικόνες διακρίνονται σκιέρ που απολαμβάνουν το χιόνι με φόντο το κτήριο που λειτούργησε ως χιονοδρομικό κέντρο αλλά έμελλε τις επόμενες δεκαετίες να εγκαταλειφθεί και να μετατραπεί σε κτήριο… «φάντασμα»!
Το θέμα μάλιστα επανήρθε στην επικαιρότητα πριν από μερικές εβδομάδες με το βίντεο του Νίκου Σαράντου, που αποτυπώνει τη θλιβερή εικόνα στην οποία βρίσκεται σήμερα το κτήριο, ενώ σχέδια για το θέμα έχει η Δημοτική Αρχή των Ανωγείων.
Για την άγνωστη ιστορία του χιονοδρομικού μίλησε ο αρχιτέκτονας κ. Γιώργης Πετράκης.
Η προϊστορία
Στα τέλη της δεκαετίας του ’70 ο ΕΟΤ επιχειρεί να υλοποιήσει ένα σημαντικό πρόγραμμα ανάπτυξης υποδομών χειμερινού τουρισμού στην Ελλάδα. Στα πλαίσια αυτής της προσπάθειας κατασκευάζονται οι πρώτες υποδομές ενός μικρού χιονοδρομικού κέντρου δυτικότερα και σε μικρή απόσταση από την θέση του σημερινού «Χιονοδρομικού κέντρου» Ανωγείων.
Το «Κέντρο» αποτελείται από δύο μικρούς συρόμενους αναβατήρες (πιατάκια) για αρχάριους 150 και 70 μέτρων αντίστοιχα. Στην θέση του υφιστάμενου εγκαταλελειμμένου κτιρίου κατασκευάζονται τρεις βάσεις από μπετόν πάνω στις οποίες τοποθετούνται αντίστοιχα τρεις προκατασκευασμένοι οικίσκοι για την εξυπηρέτηση των επισκεπτών. Μία μεταλλική σκάλα – διάδρομος ενώνει το χώρο των οικίσκων με το χώρο αφετηρίας των αναβατήρων. Για την λειτουργία των στοιχειωδών υποδομών αυτών ο ΕΟΤ δεν έχει φροντίσει να δημιουργήσει και τους αντίστοιχους μηχανισμούς και δομές διαχείρισης , δεδομένου ότι διαπιστώνεται σύντομα η ακαταλληλότητα του χώρου που αναπτύσσονται οι πίστες.
Τα γεγονότα μετά
Το 1985, νέος αρχιτέκτων τότε, είχα την τιμή να μου αναθέσει ο δήμαρχος Ανωγείων Γιώργης Κλάδος την ευθύνη της υλοποίησης της «Προγραμματικής Σύμβασης ΕΟΤ – Δήμου Ανωγείων για την Τουριστική Ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής Ανωγείων». Στο πλαίσιο αυτής της ανάθεσης, εκτός των άλλων, υλοποιήθηκε η μελέτη και στην συνέχεια η συντήρηση – αποκατάσταση των μητάτων της περιοχής της Νίδας. Κατά την περίοδο υλοποίησης των εργασιών αποκατάστασης των μητάτων (1986-1987) με προσωπική μου πρωτοβουλία και κάτω από αντίξοες συνθήκες (μοναχικές εβδομαδιαίες αναβάσεις – επισκέψεις στο χώρο για όλο το χειμώνα του 1986-87) έκανα συστηματικές μετρήσεις των χιονοπτώσεων στην ευρύτερη περιοχή των εγκαταστάσεων του «χιονοδρομικού κέντρου» και με λεπτομερείς αναφορές ενημέρωσα το ειδικό τμήμα τεχνικής υπηρεσίας του ΕΟΤ που είχε και την ευθύνη για τον σχεδιασμό των Χιονοδρομικών.
Οι υπεύθυνοι του ΕΟΤ αποφάσισαν το 1988 την μεταφορά των υποδομών στην σημερινή θέση όπου οι μετρήσεις έδειχναν ικανοποιητικές ποσότητες (70-120 εκατοστά) με μεγάλη διάρκεια χιονιού (Δεκέμβριο – αρχές Μαρτίου) και μπορούσαν να αναπτυχτούν λειτουργικές πίστες μήκους περίπου 450 μέτρων.
Η τεχνική υπηρεσία του ΕΟΤ στην συνέχεια εκπόνησε την μελέτη για τις αναγκαίες υποδομές, εξοπλισμό και διαμορφώσεις και σε μένα ανατέθηκε η εκπόνηση της αρχιτεκτονικής μελέτης του κτιρίου πάνω στο κτιριολογικό πρόγραμμα που μου δόθηκε.
Στο σημείο αυτό πρέπει να τονίσω ότι όλοι γνωρίζαμε ότι το συγκεκριμένο «χιονοδρομικό κέντρο», θα είναι ουσιαστικά μια εκπαιδευτική υποδομή για αρχάριους , με τοπική εμβέλεια.
Η μελέτη παραδόθηκε και εγκρίθηκε το 1990 και τον ίδιο χρόνο υλοποιήθηκε το κτιριακό έργο από την κατασκευαστική εταιρεία του δήμου Ανωγείων.
Εκτός από το κεντρικό κτίριο κατασκευάστηκε το κτίριο για το ρατράκ καθώς και μικρότερο κτίριο για την αναγκαία γεννήτρια. Το κεντρικό κτίριο υποδοχής δεν εξοπλίστηκε και για άλλη μια φορά ο ΕΟΤ που διέθετε και την σχετική τεχνογνωσία, δεν φρόντισε να βοηθήσει το δήμο Ανωγείων να δημιουργήσει τις απαραίτητες δομές και μηχανισμούς λειτουργίας και διαχείρισης του έργου.
Παρόλα αυτά για τα επόμενα δύο τρία χρόνια με εθελοντική δουλειά και την πρωτοβουλία ιδιωτών (ο Γιάννης Κονταξάκης μπορεί να δώσει πολλές περισσότερες σχετικές πληροφορίες), το «κέντρο» φάνηκε να ζωντανεύει με την μερική λειτουργία των αναβατήρων (τύπου άγκυρας) και να φαίνεται ότι θα μπορούσε να αποκτήσει το δικό του κοινό.
Αντικειμενικά όμως χωρίς δυνατότητα συνεχούς απρόσκοπτης πρόσβασης και λειτουργικούς χώρους υποδοχής καταλήξαμε στην εγκατάλειψη και την εξαθλίωση των χώρων και των εγκαταστάσεων με τα γνωστά αποτελέσματα, της κλοπής μεγάλου μέρους του εξοπλισμού, την μετατροπή του κτιρίου σε στάβλο κλπ.
Το 2012 ο τότε δήμαρχος Ανωγείων, Σωκράτης Κεφαλλογιάννης, μου ανέθεσε να εκπονήσω μια μελέτη αποκατάστασης των κτιριακών εγκαταστάσεων και την προμήθεια του απαραίτητου εξοπλισμού με σκοπό την λειτουργία τους σαν ορεινό καταφύγιο το οποίο θα αποτελεί χώρο στάσης και ενημέρωσης επισκεπτών του ορεινού όγκου Ψηλορείτη θα παρέχει την δυνατότητα άσκησης ψυχαγωγικών φυσιολατρικών δραστηριοτήτων και την εφαρμογή προγραμμάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης σε συνδυασμό με άσκηση δραστηριοτήτων βουνού σε ομάδες μαθητών από όλη την Κρήτη ενταγμένες στο εκπαιδευτικό τους πρόγραμμα.
Η μελέτη ολοκληρώθηκε (με την συμμετοχή των συνεργατών μου Ανδρονίκης Ιωαννίδου, Εύης Δοριάκη, Άννας Νερατζούλη, Μαργαρίτας Χαιρέτη και Σοφίας Χατζηιωάννου) και παραδόθηκε αλλά δεν γνωρίζω τους λόγους για τους οποίους δεν υλοποιήθηκε τότε το έργο. Φαίνεται όμως ότι ο δήμος Ανωγείων προσπαθεί σήμερα να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για την αποκατάσταση και την λειτουργία των εγκαταστάσεων με καλλίτερες προοπτικές.
Ας ελπίσουμε ότι θα ευοδωθούν οι προσπάθειες ώστε και η «ντροπή» της σημερινής εικόνας των εγκαταστάσεων να εκλείψει και η Κρήτη να αποκτήσει μια υποδομή που μπορεί να προσφέρει πολλές συνέργειες στην ανάπτυξη και απόλαυση χειμερινών δραστηριοτήτων βουνού».
Η απάντηση από τον Δήμο Ανωγείων
Πράγματι το κτίριο του χιονοδρομικού κέντρου Ανωγείων είναι σε κακή κατάσταση και εγκαταλελειμμένο, κείμενο μεταξύ των πολλών πληγών του ιερού βουνού του Ψηλορείτη που χρειάζονται θεραπεία, μετά τα πρώτα χρόνια έστω και της μερικής-υποτυπώδους λειτουργίας του η οποία διήρκεσε μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1980.
Όμως είναι εντελώς λανθασμένη η πληροφορία ότι δεν υπάρχει σχεδιασμός από το Δήμο Ανωγείων για αυτό.
Σχετικά σας αναφέρουμε ότι η εγκατάλειψή του σαν χιονοδρομικού κέντρου δεν αποτελεί ευθύνη μόνο του Δήμου Ανωγείων αλλά και του ότι οι τότε Ελβετοί- σύμβουλοι οι οποίοι πρότειναν τη συγκεκριμένη θέση για τη δημιουργία του, έκαναν λάθος εκτίμηση με αποτέλεσμα είτε να υπάρχουν πολύ έντονα και ιδιαίτερα καιρικά φαινόμενα, όπως χιονοστιβάδες, τα οποία κατέστρεψαν ένα σημαντικό μέρος του εξοπλισμού του χιονοδρομικού κέντρου στο τέλος της δεκαετίας του 1980, είτε παντελής έλλειψη χιονιού στη συγκεκριμένη θέση της πίστας. Λόγοι λοιπόν ασφαλείας αλλά και περιοδικής ανυπαρξίας χιονιού οδήγησαν στην εγκατάλειψη της λειτουργίας του ως χιονοδρομικού κέντρου.
Με στόχο τη συνέχιση της χρήσης του κτηρίου και των εναπομεινασών εγκαταστάσεων ο Δήμος Ανωγείων εκπόνησε μια ολοκληρωμένη μελέτη για τη μετατροπή του σε ορεινό καταφύγιο και μικρό χιονοδρομικό κέντρο για εκπαιδευτικούς σκοπούς και ενέταξε προς χρηματοδότηση την υλοποίησή του στα ΟΣΑΠΥ από τα οποία απεντάχθηκε λόγω της εκτίμησης ότι δε θα προλάβαιναν οι σχετικές εργασίες να ολοκληρωθούν κατά τη διάρκεια υλοποίησης του προγράμματος, παρά την αντίθετη άποψη του Δήμου.
Ο πολιτικός σχεδιασμός για τη μετατροπή του σε ορεινό καταφύγιο και μικρό χιονοδρομικό κέντρο για εκπαιδευτικούς σκοπούς υπάρχει ακόμα δεδομένου ότι ο Δήμος Ανωγείων έχει πρόσφατα επικαιροποιήσει τη μελέτη σύμφωνα με την τρέχουσα νομοθεσία και διαδικασίες διαγωνισμών ανάθεσης και είναι ένα από τα έργα που θα προτείνει να μπει στις ΟΧΕ, μεταξύ άλλων επειδή είναι ώριμο αδειοδοτικά.
Άρα στην ουσία ο προγραμματισμός του Δήμου Ανωγείων για τις συγκεκριμένες εγκαταστάσεις υπάρχει και ευελπιστούμε ότι θα γίνει ένας από τους πόλους ανάπτυξης του εναλλακτικού τουρισμού στην περιοχή του Ψηλορείτη και θα αξιοποιηθεί κατάλληλα από όσους αγαπούν και προστρέχουν στο ιερό βουνό της Ίδης, λόγω και της γειτνίασής του με το Ιδαίον Άντρο.
neakriti.gr