Κεντρική εκδήλωση στο Ίδρυμα «Ιουλιανός Τσιράκης» στο Σκηνέ
Του Πολυχρόνη Πολυχρονίδη, γεωπόνου τέως δημάρχου Κολυμβαρίου
Πολύ μεγάλη επιτυχία σημείωσε η καθιερωμένη κάθε χρόνο κεντρική εκδήλωση στο Ίδρυμα «Ιουλιανός Τσιράκης» στο Σκηνέ στην υπερπλήρη αίθουσα του ιδρύματος στις 9-6-2013.Κεντρικός ομιλητής ήτανε ο τέως Δήμαρχος Κολυμβαρίου κ. Πολυχρόνης Πολυχρονίδης.
Παράλληλα έγιναν τα επίσημα εγκαίνια της έκθεσης με εκθέματα από τον πολιτισμό της Βραζιλίας, με σημαντικό αριθμό έργων λαϊκής τέχνης και πολύτιμων πετρωμάτων της Βραζιλίας.
Στο περίοπτο κτίριο του ιδρύματος, λειτουργεί και η μόνιμη έκθεση φωτογραφιών από τον Νομό Χανίων της περιόδου 1941-45, η οποία εγκαινιάστηκε το 2012.
Όλα αυτά, δωρεές των ιδρυτών του κοινωφελούς Ιδρύματος Πολιτιστικό Κέντρου Σκηνέ «Ιουλιανός Τσιράκης» και ευεργετών του τόπου μας, Εμμανουήλ και Ζοράιντε Τσιράκη.
Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε σε συνδιοργάνωση με την Περιφερειακή Ενότητα Χανίων και τον Δήμο Πλατανιά. Στην αρχή της εκδήλωσης έγινε τρισάγιο στην μνήμη του Ιουλιανού Τσιράκη από τον Μητροπολίτη Κυδωνίας και Αποκορώνου κ. Δαμασκηνό. Την εκδήλωση χαιρέτησαν εκ μέρους των ιδρυτών ο κ. Εμμμανουήλ Τσιράκης, ο Πρόεδρος του Ιδρύματος κ. Καστανάκης, ο Αντιπεριφερειάρχης κ. Απόστολος Βουλγαράκης και ο Δήμαρχος Πλατανιά κ. Μαλανδράκης, ενώ τον συντονισμό της εκδήλωση τον είχε η κ. Πηνελόπη Ντουντουλάκη.
Στην εκδήλωση αυτή έγινε και μεταξύ των άλλων και βράβευση από την Π.Ε. Χανίων, του κεντρικού ομιλητή κ. Πολυχρόνη Πολυχρονίδη «Για την πολύτιμη προσφορά του στην ανάδειξη του περιβαλλοντικού και πολιτιστικού πλούτου του τόπου μας», καθώς και του κ. Σωτήρη Αρετουλάκη για την πολύτιμη προσφορά του εις το Ίδρυμα όπως και των καλύτερων μαθητών των Δημοτικών, Γυμνασίου και Λυκείου της περιοχής.
Ο κ. Πολυχρονίδης ευχαρίστησε τους ιδρυτές του ιδρύματος και το Διοικητικό του Συμβούλιο καθώς και τους συνδριοργανωτές την Π.Ε. Χανίων και τον Δήμο Πλατανιά, για την μεγάλη τιμή όπως είπε, που του έκαμαν να τον ορίσουν κεντρικό ομιλητή της εκδήλωσης.
Για την βράβευσή του είπε, ότι θεωρεί ότι βραβεύεται μέσω αυτής, ο αγώνας και η προσφορά της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, η οποία ενώ είναι πολύ μεγάλη και πραγματοποιείται μέσα από πολύ σκληρούς αγώνες, πολλές φορές υποβαθμίζεται και μάλιστα κατάφορα όχι μόνο από την Πολιτεία, αλλά ακόμη και από τους ωφελούμενους.
Την αφιέρωσε στην οικογένειά του, η οποία όπως είπε υφίσταται και αυτή το μεγαλύτερο κόστος αυτού του αγώνα και εβοήθησε αποτελεσματικά στην διάσωση του πολύτιμου αρχείου του.
Για τους ευεργέτες είπε, ότι με την προσφορά τους , την αγάπη τους για τον τόπο τους, αλλά και τη σοφία που τους διακρίνει, τα ανεξάντλητα αποθέματα της ψυχής τους, δίδουν μια ηθική και πολιτισμική υπεραξία στη ζωή μας, και ανοίγουν ένα παράθυρο αισιοδοξίας στη δύσκολη εποχή που διανύουμε, που μας βοηθά να συνεχίσουμε να ονειρευόμαστε, να οραματιζόμαστε και να προγραμματίζομε ένα καλύτερο μέλλον του τόπου μας για τις σημερινές μα και για τις επόμενες γενιές.
Αποτελεί παράδειγμα αναφοράς που αξίζει ιδιαίτερης προσπάθειας μίμησης. Ακόμη είναι ιδιαίτερα σημαντική και σοφή η προσπάθεια που καταβάλλουν οι ιδρυτές, της σύνδεσης του μακρινού αλλά πολύ σπουδαίου πολιτισμού χιλιετιών, των αρχαίων φυλών της μακρινής Βραζιλίας, με το μεγάλο πολιτισμό της Κρήτης, κάτι που μαρτυρείται ευχάριστα από την έκθεση που θα εγκαινιαστεί.
Αξίζουν ιδιαίτερο έπαινο και οι κάτοικοι του Σκηνέ και όλων των πορτοκαλοχορίων για την κατανόηση των σκοπών του ιδρύματος και την στήριξή του, κάτι που ενώ φαίνεται αυτονόητο, δυστυχώς η πείρα διδάσκει ότι δεν είναι πάντοτε δεδομένο.
Προσωπικά, αισθάνομαι ιδιαίτερα ευχάριστα σήμερα γιατί βρίσκομαι σε μια περιοχή που με συνδέουν ισχυρές αναμνήσεις με αυτήν και με τους ανθρώπους της, από την εποχή που επί πολλά χρόνια πριν σαν αρμόδιος γεωπόνος της Αγροτικής Τράπεζας, συνεργάστηκα αρμονικά μαζί τους, περπατήσαμε μαζί στα χωράφια τους, προγραμματίσαμε για το μέλλον αλλά και απολαύσαμε μαζί την ομορφιά του τοπίου και ζήσαμε την ζεστασιά της κρητικής φιλοξενίας.
Την εκδήλωση παρακολούθησαν ο Μητροπολίτης Κυδωνίας και Αποκορώνου κ. Δαμασκηνός, ο Αντιπεριφερειάρχης κ. Απόστολος Βουλγαράκης, ο Δήμαρχος Πλατανιά κ. Ιωάννης Μαλανδράκης, ο πρώην Νομάρχης και Δήμαρχος Χανίων κ. Γιώργος Κατσανεβάκης, οι τέως Δήμαρχοι Σούδας κ. Περράκης, Πλατανιά κ. Τζαγκαράκης, Βουκολιών κ. Μπομπολάκης, ο Διευθυντής του Ιδρύματος «Ελευθέριος Βενιζέλος» κ. Παπαδάκης, ο Διευθυντής Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Νομού Χανίων, ο Αντιδήμαρχος Χανίων κ. Λειψάκης, ο Περιφερειακός Σύμβουλος κ. Κονταξάκης Γεώργιος, ο κ. Σωτήρης Αρετουλάκης, ο Επικεφαλής της Μείζονος Πλειοψηφίας Δήμου Πλατανιά κ. Κασελάκης, ο Πρόεδρος του Συλλόγους «Γραμβούσας» κ. Αθανάσιος Δεικτάκης, ο Πρόεδρος της Κοινοφελούς Επιχείρησης Πλατανιά κ. Αντώνιος Καπνισάκης, πολλά άλλα στελέχη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης διαφόρων φορέων και πλήθος κόσμου.
Παρακάτω δημοσιεύουμε την ομιλία του κ. Πολυχρονίδη, λόγω του σημαντικού ενδιαφέροντος και της πρωτοτυπίας της, η οποία φορά τη «ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΜΕ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΜΕΣΩ ΤΩΝ ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΔΕΥΜΑΤΩΝ».
Εισαγωγή
Το παραπάνω θέμα είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον αλλά όμως και πολύ μεγάλο. Απαιτεί αρκετά μεγάλο χρόνο. Εμείς σήμερα θα προσπαθήσουμε σε πολύ συντομία να το διαβούμε γενικά. Το πρακτικό μέρος όμως «Εφαρμογής των εμβολιασμών και κλαδευμάτων» χρειάζεται μια ολόκληρη ημερίδα ίσως και διημερίδα.
Σύμφωνα με τον Ζήνωνα και τους άλλους αρχαίους Έλληνες Φιλοσόφους «αρετή εστί το κατά φύσιν ζειν. Το δε κατά φύσιν ζειν εστί μάλλον το διά της γεωργίας ζειν».
Ο δε Κικέρωνας μεγάλος Λατίνος συγγραφέας, έγραψε την περίφημη φράση «Αν ήξεραν οι γεωργοί μας πόσο ευτυχείς είναι…» .
Ο μακαριστός Οικουμενικός μας Πατριάρχης Δημήτριος είχε διακηρύξει ερμηνεύοντας την σχετική παράγραφο του Ευαγγελίου, «αυξάνεσθε και πληθύνεστε και κατακυριεύσατε της Γης», ότι δεν αφορά τον άνθρωπο σαν κατακτητή του πλανήτη, αλλά απλά και μόνο σαν κορυφαίο λειτουργό του. Είναι επίσης γνωστές οι τεράστιες προσπάθειες τις οποίες καταβάλλει για τη διατήρηση του περιβάλλοντος, ο σοφός οικουμενικός μας Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος. Θεώρησε ότι το μήνυμα του για το περιβάλλον, την ειρήνη, την γαλήνη και τις άλλες μεγάλες πανανθρώπινες αξίες, θα μπορούσε να φτάσει στα πέρατα του πλανήτη, πιο κατανοητό, πιο δυνατό και με μεγαλύτερους συμβολισμούς, εάν έφευγε μέσα από την ύπαιθρο και τα κορφοβούνια της ενδοχώρας του τόπου μας.
Γι’ αυτό ζήτησε να γίνει η ανακήρυξή του σε επίτιμο δημότη Κολυμβαρίου, όπως είχε ομόφωνα αποφασίσει το Δημοτικό Συμβούλιο, κάτω από τα κλαδιά της Ελιάς των Βουβών την «Υπερμαθουσάλεια ελαία» όπως την αποκαλούσε πολύ χαρακτηριστικά και με πολύ αγάπη.
Έτσι με αυτό τον τρόπο τιμήθηκε και ευλογήθηκε συμβολικά με τον πλέον επίσημο και εύγλωττο τρόπο, από τον προκαθήμενο της Ορθοδοξίας γενικότερα το δένδρο της ελιάς και ο ευλογημένος καρπός του, αλλά και ο αγώνας των αγροτών και ελαιοκαλλιεργητών μας, σε κάμπους και βουνά, για την παραγωγή αυτού του περιούσιου και πολύτιμου καρπού της ελιάς.
Για την επίδραση της φύσης και του περιβάλλοντος γενικότερα, στην ανθρώπινη συμπεριφορά και την επίδραση της φυσικής αρμονίας στην ανθρώπινη κοινωνία είναι επίσης σημαντικές οι απόψεις διαφόρων μεγάλων αρχαίων φιλοσόφων.
Ο Ιπποκράτης κατέγραψε την επίδραση του περιβάλλοντος όχι μόνο στην υγεία, αλλά και στον χαρακτήρα και τη δημιουργικότητα των λαών.
Ο Θεόφραστος μαθητής και διάδοχος του Αριστοτέλη περιέγραψε αλληλεπιδράσεις μεταξύ οργανισμών και περιβάλλοντος. Είχε παρατηρήσει ότι τα φυτά αναπτύσσονται καλύτερα στον «οικείο τόπο». Επομένως και τα προϊόντα σ’ αυτούς τους τόπους είναι τα καλύτερα. Αυτό επαληθεύεται και από το γεγονός ότι τα λάδια της Κρήτης, γενέτειρας της ελαιοκαλλιέργειας, έχουν πάρει τα περισσότερα βραβεία στον κόσμο. Γι’ αυτό η τεκμηρίωση και η ανάδειξη του γεγονότος ότι η ελαιοκαλλιέργεια ξεκίνησε πρώτα από την Κρήτη βοηθά στην τεκμηρίωση και ανάδειξη της ποιοτικής υπεροχής του κρητικού ελαιολάδου.
Ας δούμε όμως τι απόψεις είχαν για το περιβάλλον οι Ινδιάνοι της Αμερικανικής Ηπείρου αυτοί που κάποιοι ακόμη και σήμερα ίσως τους θεωρούνε λαθεμένα, σαν κάποιους «άγριους». Μας έρχονται ξεκάθαρες από την νύκτα των ινδιάνων το 1855, από τον σοφό αρχηγό τους τον Σιάτλ.
Έγραψε σε επιστολή του προς τον Πρόεδρο των ΗΠΑ, τον Φραγκελίνο Πήρς (1853-1857), όταν ζήτησε από τους ινδιάνους να του παραχωρήσουνε τη Γη τους: «Αν το συμφωνήσουμε μαζί, θα το πράξουμε για να σιγουρέψουμε τις προστατευόμενες περιοχές που μας τάξατε. Του ερυθρόδερμου του είναι ακριβός ο αγέρας, γιατί όλα τα όντα μοιράζονται την ίδια πνοή. Τα ζώα, οι άνθρωποι, τα δέντρα».
Ο λευκός δεν φαίνεται να δίνει προσοχή στον αέρα που ανασαίνει. Σαν ένας που χαροπαλεύει για μέρες πολλές και δεν οσμίζεται τίποτε!!! Πόσο προφητικές και σοφές απόψεις, από ένα απόλυτα ευφυές μυαλό. Επιβεβαιώνεται για άλλη μια φορά η άποψη ότι αυτοί που ζούνε στην ύπαιθρο και στα δάση, είναι πιο ευφυείς με καθαρή σκέψη, αλλά και με πιο ευγενή ανθρώπινα χαρακτηριστικά. Είναι όμως και πιο ευτυχείς όπως μαρτυρείται και από τις γραφές, για τον Αδάμ και την Εύα, την εποχή που ζούσαν στα δάση του παραδείσου.
Στη φύση υπάρχει μια ευταξία και μια αρμονία που επιδρά στην υγεία και στην ψυχή του ανθρώπου θετικά.
ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΙ
Στην περιοχή του Δήμου μας υπάρχει η αρχαιότερη μαρτυρία για την έναρξη των εμβολιασμών στον πλανήτη. Προέρχεται από το αρχαίο δένδρο της ελιάς των Βουβών, το οποίο είναι ποικιλία τσουνάτη πάνω σε υποκείμενο αγριελιάς μπολιασμένη εδώ και 3.000 χρόνια. Ίσως είναι το πρώτο δένδρο στον κόσμο που μπόλιασε κάποιο αγιασμένο ανθρώπινο χέρι. Όμως ο συνδυασμός του εμβολιασμού της άγριας ελιάς με ποικιλία τσουνάτη, που συνεχίζεται μέχρι και σήμερα, σαν ο πιο ενδεδειγμένος συνδυασμός, για τη θαλερότητα και παραγωγικότητα αυτής της ποικιλίας, τόσο στην περιοχή των Πορτοκαλοχωρίων που βρισκόμαστε, όσο και στην ορεινή ζώνη της Κυδωνίας, της Κισσάμου, του Σελίνου και του Αποκώρονα, ίσως και των Σφακίων, φανερώνει ότι υπήρχε πολύ μεγάλη εμπειρία και ευφυΐα στους Κρήτες ελαιοκαλλιεργητές της εποχής εκείνης, που προφανώς προήλθε και αυτή από εμπειρίες ενός προγενέστερου μακρινού παρελθόντος εφαρμογής των εμβολιασμών στην Κρήτη. Έτσι η εποχή έναρξής τους χάνεται σε ακόμη πιο μακρινούς χρόνους στους χρόνους του μύθου και του θρύλου.
Θεωρούμε ότι αυτό είναι κάτι πολύ σημαντικό για την Ιστορία και τον Πολιτισμό της Κρήτης, για τον Πολιτισμό των εμβολιασμών και γι’ αυτό θα πρέπει και αυτή η πληροφορία να αναδειχθεί, κάτι που δεν έχει συμβεί μέχρι σήμερα.
Κοινή πεποίθηση είναι, επιστημονικά αποδεδειγμένη ότι η ελαιοκαλλιέργεια στον πλανήτη ξεκίνησε πρώτα από την Κρήτη. Αυτό προκύπτει και από το σύγγραμμα της ελαιοκομίας, του επιφανούς Καθηγητή της Ανωτάτης Γεωπονικής Σχολής Αθηνών αειμνήστου κ. Πάνου Αναγνωστοπούλου. Δεν υπάρχει καμία απολύτως έγκυρη πληροφορία ότι η ελαιοκαλλιέργεια ξεκίνησε πρώτα από κάποιο άλλο τόπο.
Η άποψη ότι βρέθηκαν φύλλα αγριελιάς πολύ παλαιά, σε κάποιες άλλες χώρες της Μεσογείου, δεν μπορεί να προσδιορίσει επακριβώς την καταγωγή της ελιάς, αφού ο σπόρος της μεταφέρεται πολύ σύντομα μέσα σε λίγες μέρες σε όλη την έκταση της μεσογείου, με τα πουλιά, τα οποία ως γνωστό είναι φορείς του σπόρου του καρπού της ελιάς και υφίστανται την απαραίτητη επεξεργασία στο πεπτικό τους σύστημα για το φύτρωμά τους.
Αντίθετα η τέχνη της ελαιοκαλλιέργειας χρειάζεται πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα για την μεταλαμπάδευσή της ακόμη και σε γειτονικές χώρες.
Γι’ αυτό και τα στοιχεία και τα τεκμήρια της ελαιοκαλλιέργειας, που υπάρχουνε στην Κρήτη, αποδεικνύουν ότι η Κρήτη είναι η γενέτειρα της.
Η ορθή και ιδιαίτερα επιτυχημένη επιλογή των ποικιλιών ελιάς στο Νομό μας, με την χρησιμοποίηση δύο πολύ σπουδαίων ποικιλιών της λιανολιάς και της τσουνάτης, η γεωγραφική κατανομή τους στις εκτάσεις του νομού, ανάλογα με το μικροκλίμα της κάθε περιοχής, η κατάλληλη επιλογή υποκειμένου για εμβολιασμό και γενικά η εφαρμογή της κατάλληλης καλλιεργητικής τεχνικής, σε κάθε περιοχή, μαρτυρεί ένα ιδιαίτερα υψηλό επίπεδο γνώσεων και ένα ιδιαίτερα υψηλό πολιτισμό, ο οποίος δεν μπορεί παρά να προκαλέσει τον θαυμασμό μας.
Εμείς σήμερα συνεχίζουμε τις τεχνικές και τις γνώσεις των σοφών και αγιασμένων προγόνων μας. Το θεωρούμε όχι απλά χρήσιμο, αλλά και ιερή υποχρέωσή μας, απέναντι στην μνήμη τους, αλλά και στις ερχόμενες γενιές.
Με τα απλά μας εργαλεία αλλά και την μεγάλη αγάπη μας για την μυσταγωγία των εμβολιασμών, προσπαθούμε να φτιάξουμε και εμείς δένδρα, που τους ευεργετικούς καρπούς και τον ίσκιο τους, θα τους απολαμβάνουν οι σημερινές και οι ερχόμενες γενιές. Ίσως για πολλά χρόνια. Ίσως για πολλούς αιώνες, ίσως όμως και για χιλιετίες. Έτσι ο άνθρωπος μέσα από αυτόν τον απλό και ιερό δρόμο της αρετής και αγάπης προς την φύση τον δρόμο των εμβολιασμών, μπορεί να πορευθεί προς την Αθανασία και την αιωνιότητα!
Όλοι γνωρίζομε τα αγαθά οφέλη του μπολιάσματος. Μας δίδει όμορφα δένδρα και απολαυστικούς καρπούς, που ομορφαίνουν την ζωή μας. Δίδει ακόμη οικονομικά οφέλη, αφού δημιουργείται βελτιωμένη παραγωγή με μεγαλύτερη οικονομική αξία.
Όμως για τους ανθρώπους που μπολιάζουν τα δένδρα, υπάρχουν και άλλα σημαντικά κίνητρα. Η χαρά, η ψυχική ικανοποίηση, η πνευματική ανάταση, η ανάπτυξη ισχυρών δεσμών με το φυσικό περιβάλλον. Η στενότερη κατανόηση του φυσικού περιβάλλοντος που προκύπτει αυτόματα μέσα από την διαδικασία του εμβολιασμού, που αναδεικνύεται σε μια ιεροτελεστία, μια μυσταγωγία, μια μύηση στο κόσμο της φυσικής δημιουργίας.
Ο εμβολιασμοί συμβάλλουν αποτελεσματικά στην διατήρηση της βιοποικιλότητας με την διάσωση των παραδοσιακών ποικιλιών, αλλά και στον εμπλουτισμό με νέες ενδιαφέρουσες ποικιλίες διαφόρων ειδών δένδρων και αμπελώνων κ.α.
Αναφέρομε ενδεικτικά μερικές από τις ποικιλίες οι οποίες διασώθηκαν χάρις εις το μεράκι, την παρατηρητικότητα και την αγάπη την οποία είχανε διάφοροι γεωργοί μας, αληθινοί, φυσιοδίφες και εραστές της φύσης.
Ποικιλίες απιδιάς
Έχει διασωθεί η παραδοσιακή κοντούλα με το μοναδικό λεπτό άρωμα και τη σπάνια γεύση της. Χαρακτηριστικό αλλά πολύ διαφορετικό από τις κοντούλες του εμπορίου.
Η μυριστική απιδιά, με το χαρακτηριστικό απολαυστικό άρωμα και γεύση. Άλλωστε αυτό μαρτυρείται και με το όνομά της.
Η κοκκιναδικά, με το χαρακτηριστικό κόκκινο χρώμα.
Η τουρκαπιδιά, με σπάνια ομορφιά του καρπού με το ασπροκόκκινο χρώμα του.
Η στραβοριά με την μοναδική νοστιμιά και άρωμα.
Η γαρτζινελιά, μικρός αλλά πολύ αρωματικός και νόστιμος καρπός.
Η υπερμαρολιά με το μακρύ μίσχο και τον σκοθιακτό καρπό.
Η γαλλική με τον ιδιαίτερα νόστιμο και όμορφο καρπό της, ιδιαίτερα όμως ευαίσθητο δένδρο στην κηκιδόμεια.
Αναζητούνται όμως ποικιλίες της περιοχής μας που είναι πολύ σπάνιες γι’ αυτό θα πρέπει να υπάρξει συλλογή ποικιλιών εφόσον κάπου υπάρχουνε ακόμα όπως η ασπρασπιδιά, με άσπρο νόστιμο καρπό μεσαίου μεγέθους. Η κοκαλαπιδιά με τον μεγάλο ξυλώδες πυρήνα. Η Σεπτεμβριανή κοκκινοπιδιά αρωματικός καρπός που ωριμάζει τον Σεπτέμβρη. Η Οκτωβριανή, πράσινη πεπλατυσμένος καρπός που ωριμάζει το Οκτώβρη κ.α.
Η εισαγωγή της ποικιλίας Κρυστάλι συνετέλεσε στην ραγδαία εξαφάνιση των υπολοίπων.
Ποικιλίες Βερικοκιάς
Έχει σωθεί η ντόπια βερικοκιά, με πολύ λεπτό άρωμα, μεγάλη νοστιμιά και εκπύρινο καρπό (καϊσιά).
Ποικιλίες Δαμασκηνιάς
Έχουνε διασωθεί η παραδοσιακή αμουσκλιά, με μικρό ωοειδές αρωματικό μπλε καρπό και η αφθονία, δένδρο πολύ παραγωγικό με μεγάλο ασπροκίτρινο νόστιμο καρπό.
Διάφορες ποικιλίες Συκιάς
Ορισμένες σπάνιες ποικιλίες από την εποχή της Τουρκοκρατίας με ιδιαίτερη χαρακτηριστική νοστιμιά.
Ποικιλίες εσπεριδοειδών
Πολλές ποικιλίες Λεμονιάς με διάφορες εποχές ωρίμανσης των καρπών, μεγέθους, αρώματος κ.τ.λ.
Πορτοκαλιές: Έχει διασωθεί η ποικιλία Χανιώτικο. Είναι η παραδοσιακή τοπική ποικιλία με τον πεπλατυσμένο και πολύσπορο καρπό.
Το κοινό λαϊνάτο με τις εξαιρετικές ιδιότητες για χυμοποίηση. Λένε μοναδικές που απαντούνται μόνο στο λαϊνάτο των Χανίων.
Γι’ αυτό και οι χυμοί της ΒΙΟΧΥΜ από αυτό το πορτοκάλι είχανε παλαιότερα ιδιαίτερα μεγάλη προτίμηση.
Το σουλτανί λαϊνάτο , ευμεγέθης νόστιμος καρπός, άσπερμος.
Η ποικιλία Τυμπακίου με το νόστιμο και αρωματικό καρπό της.
Η Κυπρέϊκη και άλλες
Πρέπει να σημειώσουμε ότι τα εσπεριδοειδή υπόκεινται σε συχνές φυσικές μεταλλάξεις που παρατηρούνται σε ορισμένα από τα κλαδιά τους. Πολλές φορές ωφέλιμες. Χάρις σ’ αυτήν την ιδιότητα προέκυψε και η ομφαλοφόρος ποικιλία. Προήλθε από μετάλλαξη σε ένα κλαδί ενός δένδρου στην Καλιφόρνια, γι’ αυτό ονομάζεται «ποικιλία Καλιφόρνιας». Ο παραγωγός που είχε το δένδρο, προφανώς επιμελής, παρατήρησε τη διαφορά, και το αναπαρήγαγε. Το δένδρο είχε τεθεί στα προστατευόμενα δένδρα της Καλιφόρνιας με ειδικά μέτρα προστασίας.
Παρόμοιο φαινόμενο παρατηρήθηκε και στο Νομό Χανίων σ’ ένα δένδρο στο Φουρνέ, στο αγρόκτημα του αείμνηστου παραγωγού και φίλου Γιάννη Πασαριβάκη. Ο παραγωγός αυτός παρατηρητικός, άριστος καλλιεργητής, επιμελής και μερακλής, προστάτευσε το δένδρο με αυτό το μεταλλαγμένο κλαδί. Δυστυχώς όμως πρόσφατα όπως πληροφορούμαστε, κάποιος κλαδίσκος από άγνοια κλάδεψε το κλαδί αυτό το οποίο θα αποτελούσε ένα χαρακτηριστικό δείγμα των φυσικών μεταλλάξεων. Θα ήτανε αξιοθέατο αλλά και με διδακτική σημασία. Ευτυχώς που μου είχε δώσει μπόλι απ’ αυτήν την ποικιλία όταν ήμουν γεωπόνος της ΑΤΕ με αρμοδιότητα την περιοχή και είχαμε μεταβεί μαζί εις το αγρόκτημά του και έτσι έχουμε σήμερα κάποια δένδρα αυτής της ποικιλίας. Ο καρπός είναι πολύ εύγεστος και ωριμάζει αυτή τη εποχή.
Να σημειώσουμε ότι οι φυσικές μεταλλάξεις οι οποίες γίνονται στα πλαίσια της φυσικής δημιουργίας για την εξέλιξη και βελτίωση των ειδών, στο διάβα του χρόνου, είναι κάτι διαφορετικό από τα γνωστά σήμερα μεταλλαγμένα προϊόντα τα οποία γίνονται από τον άνθρωπο με επέμβαση στο DNA με απίθανους συνδυασμούς ακόμα και με DNA από ποντίκια.
Ποικιλίες αμυγδαλιάς
Με διαφορετικές περιόδους άνθησης, χρωμάτων ομορφιάς και καρποφορίας. Θα πρέπει να διασωθούνε τόσο για την βιοποικιλότητα, όσο και για την ομορφιά του τοπίου που δίδει ιδιαίτερα αισιοδοξία μέσα στην καρδιά του χειμώνα.
Έχει σωθεί η ποικιλία «Πετραμυγδαλιά» με τον πολύ σκληρό κέλυφός της, ποικιλίες που ανθίζουν την πρωτοχρονιά και άλλες.
Γενικότερα στη διατήρηση των ποικιλιών που προαναφέραμε καθώς και άλλων πολλών, είχανε διάφοροι γεωργοί μπολιαστές, άνθρωποι με μεγάλο μεράκι, παρατηρητικότητα, εμπειρία και αγάπη για το περιβάλλον και τους εμβολιασμούς. Σωστοί φυσιοδίφες.
Αναφέρω ενδεικτικά μόνο έναν από αυτούς που είχαμε συνεργαστεί μαζί, τον αείμνηστο Παναγιώτη Καραπατάκη.
Άνθρωπος παρατηρητικός, επιμελής, συνετός και με μεράκι, μάζευε όλες τις εκλεκτές ποικιλίες που συναντούσε στα χωράφια που περνούσε, εύρισκε τους ιδιοκτήτες των άγριων δένδρων για να του επιτρέψουν να μπολιάσει τα δένδρα αποκλειστικά από μεράκι και μόνο. Είχε βέβαια και τη δική του πρωτότυπη τεχνική. Δεν χρησιμοποιούσε τα συνηθισμένα μπολιστήρια. Είχε ένα μεγάλο «κρητικό κοτσούνι» και τραβούσε μακριές τομές στα καλέμια για να γίνεται μεγαλύτερη η επιφάνεια επαφής εμβολίου και υποκειμένου και μεγαλύτερη η επιτυχία!!
Και να σκεφτεί κανείς πως το μπολιασμένο κλαδί το έδενε με περικοκλάδι, όπως κάνανε και άλλοι εμπολιαστές την εποχή εκείνη αφού δεν υπήρχαν οι ειδικοί σπάγγοι δεσίματος!!.
Μεγάλη βέβαια ήταν η συμβολή και των αγροφυλάκων που γυρίζανε στα χωράφια για φύλαξη αλλά μαζί πολλές φορές εξημέρωναν με το μπόλιασμα και τα άγρια δένδρα.
Με το φίλο και εραστή κι αυτόν των εμβολιασμών κ. Σταύρο Κοτζαμπασάκη προσπαθήσαμε να ζωντανέψουμε αυτή την παράδοση χρησιμοποιώντας αυτά τα υλικά έστω και μόνο για ιστορικούς και διδακτικούς λόγους και προκειμένου με το σχετικό φωτογραφικό υλικό να εμπλουτίσουμε τη συλλογή του μουσείου.
Για τους εμβολιασμούς βέβαια χρειάζονται κι άλλες πολλές γνώσεις τις οποίες όμως δεν μπορούμε να αναπτύξουμε σήμερα στην σύντομη ομιλία μας. Θα αρκεστούμε σήμερα στην προβολή κάποιων φωτογραφιών.
Με όλες αυτές τις προσπάθειες και το μεράκι αυτών των ανθρώπων μέσω των εμβολιασμών έγινε δυνατή η διατήρηση της βιοποικιλότητας των διαφόρων ποικιλιών δένδρων και αμπελώνων στον τόπο μας, σε ικανοποιητικό βαθμό, η οποία αποτελεί πραγματική κιβωτό διατήρησης των παραδοσιακών ποικιλιών ανεκτίμητης αξίας.
Όσοι διαθέτουν παραδοσιακές ποικιλίες δένδρων και αμπελώνων καλό θα είναι να υπάρξει μία ανταλλαγή πληροφόρησης και εμβολίων για τον εμπλουτισμό των διαφόρων συλλογών.
Όμως πλην των παραδοσιακών ποικιλιών προσπαθούμε με τους εμβολιασμούς να εμπλουτίσουμε την βιοποικιλότητα και με άλλες αξιόλογες νέες ποικιλίες.
Σημειώνουμε πως στους σκοπούς του μουσείου Ελιάς των Βουβών συμπεριλαμβάνεται και η προσπάθεια διατήρησης της βιοποικιλότητας καθώς και η δημιουργία συλλογών ποικιλιών ελαιοδένδρων, οπωροφόρων, αμπέλου και άλλων φυτών της χλωρίδας του τόπου μας (αρωματικών φυτών κ.α.) στις ιδιόκτητες εκτάσεις του μουσείου Ελιάς, αλλά και ιδιόκτητες εκτάσεις διαφόρων παραγωγών σε συνεργασία μαζί τους. .
Το μεράκι του εμβολιασμού αποτελεί ισχυρό κίνητρο για να πλησιάσει ο άνθρωπος τη φύση, να κατανοήσει τη μυστική γοητεία της, να γίνει φίλος μαζί της. Να γλιτώσει από τις ερπύστριες του οδοστρωτήρα της καθημερινότητας. Να πλησιάσει πιο πολύ τον Δημιουργό και την δημιουργία. Να αισθανθεί πως είναι μέρος της δημιουργίας και ότι συμμετέχει σ’ αυτήν. Να εμπλουτίσει την ψυχή του με ευγένεια και άλλες αρετές και να γίνει καλύτερος χαρακτήρας. Να ωφελήσει περισσότερο την ανθρωπότητα.
Μα, ας προσπαθήσουμε να μπούμε στην καρδιά ενός παλιού εμβολιαστή που τον είχε κυριέψει το μεράκι, η αγάπη και η φλογερή λαχτάρα για το μπόλιασμα των δένδρων, όπως μας το περιγράφει ο περίφημος Έλληνας πεζογράφος Ηλίας Βενέζης στο βιβλίο του «Αιολική Γη» που το παραθέτει αυτούσιο και η συγγραφέας Τατιάνα Σταυρού στο περίφημο βιβλίο της «Ελιά» η βιογραφία ενός δένδρου. Μέσα από αυτό αναβλύζει η λυρική ουσία της πεζογραφίας του.
«(…..) Πλησίαζε η εποχή που έπρεπε να μπολιαστούν τα δέντρα. Ο μπάρμπα Ιωσήφ, που όλο τον άλλο καιρό ζούσε μακάρια τις μέρες του στο υποστατικό επειδή δεν τον άφηναν να κάνει καμία δουλειά, έδειχνε τώρα περίεργη ταραχή. Ο τόπος δεν τον χωρούσε. Ολοένα γύριζε πάνω απ’ το παχύ στρώμα όπου φύλαγε τις βέργες, τα μπόλια του.
Τέλος, μια μέρα, ο παππούς τον φώναξε :
– Τι λες, γέρο –Γιωσήφ; Ήρθε η ώρα;
– Ήρθε, αφέντη μου.
– Καλά. Άρχισε αύριο το πρωί.
Ύστερα έστειλε και φώναξε εμάς τα παιδιά.
– Θα πάτε με τον μπάρμπα – Γιωσήφ, αύριο το πρωί, μας είπε. Να δείτε που θα μπολιάσει τα δέντρα.
Και γυρίζοντας στο γέροντα:
– Κάθε παιδί ας διαλέξει ένα δέντρο, είπε. Να το μπολιάσεις στ’ όνομά του.
Την άλλη μέρα πολύ πρωί ξεκινήσαμε. Ο ήλιος μόλις είχε βγει. Ο μπάρμπα- Ιωσήφ πήγαινε πρώτος, με αργά βήματα, κοιτάζοντας χαμηλά τη γη, κι εμείς ακολουθούσαμε χαρούμενα. Συζητούσαμε τι δέντρο θα διαλέξει ο καθένας μας και κάναμε πολύ φασαρία. Τέλος συμφωνήσαμε. Η Άρτεμη διάλεξε μια αργιελιά. Δεν ήξερε να πει γιατί, αλλά πολύ αγαπούσε τη γαλήνη του ελαιώνα, το ασημένιο φύλλωμα, τους τυραννισμένους κορμούς. Εγώ διάλεξα μια αχλαδιά.
Φτάξαμε. Ο μπάρμπα- Ιωσήφ απόθεσε καταγής το μάτσο τις βέργες που κουβαλούσε μαζί του, τα μπόλια. Δεν έβλεπε πια καλά, γι’ αυτό πασπάτευε το άγριο δέντρο, τα κλωνιά του, γυρεύοντας να βρει το καλό μέρος. Ολοένα η έκφρασή του γινόταν πιο αυστηρή. Τα μάτια του δεν κοίταζαν πουθενά πλάι, μήτε εμάς. Ολοένα χάνανε τη λάμψη τους, σα να σβήναν, όλη η ύπαρξή του έσβηνε για να μείνει μόνη, πυκνή η ζωή της αφής. Όταν επιτέλους βρήκε το μέρος που ήθελε, σήκωσε τα μάτια του στον ήλιο. Έκαμε το σταυρό του τρεις φορές, και τα χείλη του κάπως σάλεψαν ενώ ψιθύριζαν τη μυστική του δέηση. Έμεινε για λίγο άφωνος, κ’ ύστερα κατέβασε τα μάτια απ’ τον ήλιο. Ήταν πια γαλήνιος και βέβαιος. Με σταθερό χέρι έκοψε με το μαχαίρι του κ’ έβγαλε απ’ τη βέργα το μπόλι, ένα μέρας φλοιό σα δαχτυλίδι. Με το ίδιο το μαχαίρι χάραξε το αγριόδεντρο, και στη θέση της φλούδας που βγήκε έβαλε το κομμάτι το φλοιό της βέργας. Κ’ ύστερα έδεσε σφιχτά το ξένο σώμα του δέντρου.
Τελείωσε.
Μια δυνατή χλωμάδα απλώθηκε στο πρόσωπο του γέροντα. Πάλι κοίταξε κατά το μέρος του ήλιου. Και πάλι, τρέμοντας, προσευχήθηκε :
– Σ’ ευχαριστώ, που αξιώθηκα και φέτος να μπολιάσω δέντρα…
Κ’ έπειτα, στρέφοντας σ’ εμένα, γαλήνια:
– Αυτό είναι, γιέ μου , είπε. Σου το παραδίνω το δέντρο σου. Να τ’ αγαπάς σαν πράμα του Θεού.
Ήταν ιερότητα πολλή στη στιγμή και στην έκφρασή του, που μας συνέπαιρνε κ’ εμάς τα παιδιά ασυναίσθητα. Μα δεν καταλαβαίναμε καλά για ποιο λόγο. Τι είχε γίνει; Ένα κομμάτι φλούδα από μια βέργα κόλλησε πάνω στο άγριο δέντρο. Τίποτ’ άλλο δεν είχε γίνει.
Κοιτάζαμε το γέροντα απορώντας. Κ’ εκείνος, σα να μάντευε τι γινόταν μέσα μας, γυρίζοντας σ’ εμένα :
– Βάλε το αυτί σου απάνω στο δέντρο, μου είπε.
Πλησίασα το κεφάλι μου κι ακούμπησα το αυτί μου καταπώς μου είπε. Έφερε κ’ εκείνος το πρόσωπό του, το ακούμπησε κι αφουγκράστηκε. Έτσι κοντά τα πρόσωπά μας σα ν’ άγγιζαν το ένα τ’ άλλο. Είδα τα μάτια του που ήταν θολά. Σιγά – σιγά βάραιναν και σφαλνούσαν, σα να βυθιζόταν σε έκσταση. Ώσπου κλείσανε οριστικά.
– Ακούς τίποτα; … μου ψιθυρίζει η φωνή του απ’ το βύθος της μαγείας.
– Τίποτα. Όχι. Τίποτα δεν άκουγα.
– Όμως εγώ ακούω!.. .. μουρμούρισε.
Και μες στη σιγανή φωνή του έπαλλε η χαρά.
– Όμως εγώ ακούω! ξαναείπε.
Κ’ έπειτα μου εξήγησε πως άκουγε το αίμα του δέντρου, απ’ όπου είχε πάρει τη φλούδα το μπόλι, να τρέχει αργά μες στο αίμα του άγριου κορμού, ν’ ανακατεύεται μέσα του, αρχίζοντας έτσι την πράξη του θαύματος, τη μεταμόρφωσή του.
– Άμα θ’ αγαπήσεις πολύ τα δέντρα, τότε θ’ ακούς κ’ εσύ, μου είπε. Θα τ’ αγαπήσεις παιδί μου;
Του το υποσχέθηκα.
– Θα τ’ αγαπώ, μπάρμπα – Ιωσήφ.
– Θα τα αγαπήσεις, Άρτεμη;
– Θα τα αγαπώ, μπάρμπα – Ιωσήφ.
Έτσι έμαθα ν’ αγαπώ τα δέντρα…»
Έτσι θέλομε κι εμείς να τ’ αγαπήσομε. Να γίνομε μύστες της φυσικής δημιουργίας. Ν’ ανοίξομε την καρδιά μας και την ψυχή μας, να μπει ο ζωογόνος αέρας όπως έρχεται ευεργετικός πάνω απ’ τα κορφοβούνια της περιοχής μας μέσα στο φυσικό περιβάλλον. Να αποκτήσομε την ικανότητα να ακουμπούμε τ’ αυτί μας πάνω στα μπόλια που μπολιάζομε και να ακούμε το αίμα του δέντρου απ’ όπου πήραμε τη φλούδα το μπόλι να τρέχει αργά μες το αίμα του άγριου κορμού, ν’ ανακατεύεται μέσα του αρχίζοντας έτσι την πράξη του θαύματος, την μεταμόρφωση.
Αυτό είναι και το βαθύτερο νόημα της σημερινής ομιλίας μας για τους εμβολιασμούς.
ΚΛΑΔΕΜΑ ΔΕΝΔΡΩΝ
Α) Δένδρα για γεωργική παραγωγή
Το κλάδεμα των δέντρων παράλληλα με την προσαρμογή τους για λόγους διευκόλυνσης των διαφόρων καλλιεργητικών εργασιών όπως συλλογή των καρπών κ.άλ. θα πρέπει να διατηρεί και την αισθητή και ομορφιά του δέντρου, αφού και αυτή συμβάλλει στην καλυτέρευση της ζωής του ανθρώπου.
Ο μακαριστός ιερέας Μιχ. Καρδαμάκης από τον Μάλεμε, γράφει σ’ ένα σοφό σύγγραμμά του ότι «εάν σωθεί η ανθρωπότητα θα σωθεί από την ομορφιά». Ιδιαίτερα κατά το κλάδεμα των παλαιών ελαιοδέντρων (φραγκολιές, τουρκαλιές κ.άλ) θα πρέπει να λαμβάνεται πρόνοια ώστε να διατηρείται ικανοποιητικό ύψος κορμού τουλάχιστον 2 μέτρα εάν δεν μπορεί ολόκληρος, ώστε να δίδεται η εικόνα του μνημειακού ελαιώνα, ενώ στα δέντρα με μεγαλύτερο μνημειακό ενδιαφέρον δεν θα πρέπει να γίνει καμία απολύτως επέμβαση εις τον κορμό τους ώστε να διατηρείται ολόκληρος και ανέγγιχτος όπως το έπλασε ο Δημιουργός στο πέρασμα των αιώνων. Αλλά και στην κόμη οι παρεμβάσεις θα πρέπει να είναι πολύ προσεγμένες.
Μεγάλες ζημιές βέβαια έγιναν παλαιότερα εις τον κορμό των ελαιοδένδρων, την εποχή της εκτεταμένης ανανέωσής τους.
Όχι μόνο στο μνημειακό τους χαρακτήρα και την αισθητική τους αλλά και στην λειτουργία των ελαιώνων αφού τις περισσότερες φορές έγινε ανεξέλεγκτα από ξυλοκόπους με αντάλλαγμα τα ξύλα!!
Έτσι έφθασαν στο σημείο ολικής εξαφάνισης του κορμού με αποτέλεσμα να μένουν οι παραφυάδες και να δυσκολεύεται ακόμη πιο πολύ η ελαιοσυλλογή. Βέβαια ένας από τους λόγους αυτών των λανθασμένων παρεμβάσεων υπήρξε και η ελλιπής πληροφόρηση και ενημέρωση των παραγωγών.
Ευχόμαστε η εσπερίδα μας να βοηθήσει έστω και σήμερα να σταματήσει αυτή η λανθασμένη τακτική, αφού εξακολουθούν να υπάρχουν ακόμη διάφορες απόψεις για ισχυρές κορμοτομές και μάλιστα υπάρχουν αυξημένοι κίνδυνοι μετά την αύξηση των τιμών των διαφόρων καυσίμων.
Καλλωπιστικά δέντρα δενδροστοιχιών και ιδιαίτερα των πάρκων, δεν θα πρέπει να γίνεται καμία απολύτως μείωσης του ύψους του κορμού και της κόμης, καμία απολύτως ταπείνωση τω δέντρων. Αντίθετα θα πρέπει να προωθούνται προς τα πάνω αφού όσο ψηλότερα τόσο ομορφότερα, για τα μάτια και την ψυχή του ανθρώπου. Άλλωστε και στα ανθρωπογενή μνημεία αυτό επιδιώκεται με τους ψηλούς τρούλους και τα ψηλά καμπαναριά στη βυζαντινή αρχιτεκτονική. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Ναός του Μιχαήλ Αρχαγγέλου (Ροτόντα Επισκοπής). Το ίδιο και στη γοτθική αλλά και στη μουσουλμανική με τους οξυκόρυφους μιναρέδες.
Στον Δήμο Κολυμβαρίου με αυστηρή εγκύκλιό μας, είχαμε απαγορεύσει κάθε παρέμβαση στα δέντρα από τρίτους, σε δημόσιους χώρους, παρά μόνο μετά από έγκριση από τη γεωτεχνική υπηρεσία του Δήμου, και πάντα σε συνεννόηση με τη δημοτική αρχή, για να προστατεύσουμε την σωστή ανάπτυξη και εμφάνιση των δέντρων. Σημειώνουμε εδώ ότι δυστυχώς πάντα υπήρχανε ισχυρές πιέσεις για παρεμβάσεις σε βάρος της περηφάνιας των δέντρων και την ταπείνωσή τους τις οποίες βέβαια ουδέποτε επιτρέψαμε να ικανοποιηθούν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της λυπηρής νοοτροπίας, αποτελούν και οι διάφορες δεντροστοιχίες πλατάνων, ιδιαίτερα όμως των ευκαλύπτων σε διάφορους δημόσιους χώρους, όπου οι λανθασμένες ανθρώπινες επεμβάσεις μόνο λύπη προκαλούν.
Εκφράζονται βέβαια διάφορες αιτιάσεις, σαν δικαιολογία ότι τάχατες πρόκειται για ξενόφερτα δένδρα και όχι της παραδοσιακής χλωρίδας του τόπου μας κ.α. Κατά την άποψή μας δεν θα πρέπει έτσι αβασάνιστα να γενικεύουμε και να πιάνει οποιοδήποτε ένα βενζινοπρίονο να κόβει αυτά τα σημαντικά δένδρα και μάλιστα πολλές φορές υπεραιονόβια και μνημειακά.
Θα πρέπει κατά την άποψή μας η Τοπική Αυτοδιοίκηση και ιδιαίτερα οι Δήμοι, να λαμβάνουν πολύ αυστηρά μέτρα για την προστασία τους. Άλλωστε η αρχιτεκτονική των πάρκων και δενδροστοιχιών, αποτελεί ιδιαίτερο επιστημονικό κλάδο με ιδιαίτερα μεγάλες απαιτήσεις σε γνώσεις και αισθητική. Γι’ αυτό θα πρέπει κατά την άποψή μας να είμαστε όλοι ιδιαίτερα προσεκτικοί και λιγότεροι πολυπράγμονες και βιαστικοί, για να αποφύγουμε ή τουλάχιστον να περιορίζουμε το λυπηρό θέαμα κακοποίησης των δένδρων από τέτοιες επιπολαιότητες και «παλικαριές».
Αναφέρουμε ενδεικτικά, ότι σε πρόσφατη ανάπλαση στο πάρκο του Πεδίου του Άρειος στην Αθήνα ξηλώθηκαν 3.000μέτρα άσφαλτος, για να τον αντικαταστήσουνε με πιο φιλικά υλικά όπως πατητή γη και άλλα, ενώ στην Κρήτη ακόμα υπάρχει η λατρεία των ασφαλτοστρώσεων και τσιμεντοστρώσεων, προπαντός όμως των πλακοστρώσεων.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα στην Κρήτη, αποτελεί η κεντρική πλατεία του Ηρακλείου, την Πλατεία Ελευθερίας στο Ηράκλειο, όπου αφού καταστράφηκε όλο το θαμνώδες πράσινο, καλύφτηκε όλη η έκτασή της με πλακοστρώσεις.
Παρόμοια βέβαια φαινόμενα συναντούμε και σε άλλους νομούς συμπεριλαμβανομένου και του Νομού Χανίων.
Επ’ ευκαιρία σημειώνουμε, ότι θα πρέπει να γίνεται αυστηρός έλεγχος των εισαγόμενων καλλωπιστικών και άλλων δένδρων, για αποφυγή εισαγωγής διαφόρων ασθενειών και εχθρών όπως δυστυχώς έχει συμβεί με το σκαθάρι των φοινικοειδών και την ασθένεια των πλατάνων, για να μην βρεθούμε μπροστά σε πολύ δυσάρεστες και τραγικές περιβαλλοντικές καταστροφές, όπως έχει συμβεί στο Ελατόδασος της Πάρνηθας κ.α.
Ειδικότερα η ασθένεια του Πλατάνου απομεταχρωματικό έλκος, προκαλείται από τον μύκητα «Ceratocystis platani» ο οποίος εισβάλει στον κορμό, στα κλαδιά και στις ρίζες από εξωτερικές πληγές αλλά και από συνενώσεις των ριζών γειτονικών δένδρων.
Ο πλάτανος της Ελλάδας «Platanus orientalis» (ανατολικώς), είναι πολύ ευάλωτος στον μύκητα. Καταστρέφει πλατάνια κάθε ηλικίας και μεγέθους.
Έχει προκαλέσει σοβαρές ζημιές σε πλατάνια της Θεσπρωτίας και Ιωαννίνων ίσως και αλλού, και προφανώς έχει εισαχθεί και στον νομό μας με τα διάφορα δενδρύλλια που εισάγονται από τα φυτώρια της ηπείρου ή και από αλλού.
Και μόνο η ιδέα ότι είναι δυνατόν να καταστραφούν τα πανέμορφα πλατανοδάση του νομού μας στα οποία είναι ιδιαίτερα πλούσιος, προκαλεί τραγική απογοήτευση, λύπη και βαθιά ανησυχία.
Κατά την άποψή μας θα πρέπει να γίνει άμεσα, οργανωτική και οικονομική ενίσχυση των αρμοδίων φορέων (δασαρχείο κ.α.), για τον εντοπισμό και καταστροφή των εστιών που τυχόν έχουν δημιουργηθεί στον νομό μας αλλά και σε όλη την Κρήτη.
Επίσης να ενισχυθεί η παραγωγή δενδρυλλίων πλατάνων σε ελεγχόμενα τοπικά φυτώρια (δασαρχείο κ.α.) αλλά και την άμεση απαγόρευση εισαγωγής δενδρυλλίων πλατάνου από εκτός Κρήτης φυτώρια.
Είναι γεγονός ότι η χώρα μας, ύστερα από τις τεράστιες καταστροφές του Β’ παγκοσμίου πολέμου και του εμφυλίου, είχε επιτακτικές και κατεπείγουσες ανάγκες ανόρθωσης και ιδιαίτερα της παραγωγής αγροτικών προϊόντων για την διατροφή του πληθυσμού. Έτσι, και η κατεύθυνση της διδασκαλίας στις Γεωπονικές Σχολές, συμπεριλαμβανομένης και της Ανωτάτης Γεωπονικής Σχολής Αθηνών, της οποίας το εύρος και η ποιότητα των μαθημάτων ήτανε πολύ υψηλού επιπέδου, στοιχήθηκαν σ’ αυτή την προσπάθεια. Βέβαια, σ’ αυτήν την περίφημη σχολή γινότανε προσπάθεια προσέγγισης και του γεωργικού μας πολιτισμού.
Άλλωστε, ακριβώς έξω από το κτίριο της Σχολής στην Ιερά οδό, εις το Βοτανικό, υπήρχε η περίφημη ελιά του Πλάτωνος, την οποία η σχολή είχε προστατεύσει με κιγκλίδωμα, χωρίς όμως τελικά να αποφευχθεί η εκρίζωσή της από τροχαίο ατύχημα. Το δέντρο είχε περίμετρο 7μ. και φυλάσσεται σήμερα στις εγκαταστάσεις της σχολής, για ιστορικούς και επιστημονικούς λόγους.
Ουσιαστικά όμως το θέμα της πολιτισμικής, ιστορικής και επιστημονικής αξίας των μνημειακών δέντρων και ιδιαίτερα των μνημειακών ελαιοδένδρων και ελαιώνων, άνοιξε στη χώρα μας μετά την εισήγηση μας στο Νομαρχιακό Συμβούλιο Χανίων το 1992 για την ελαϊκή πολιτική και το ελαιόλαδο, από την μακρινή αρχαιότητα και μέχρι τότε και την σχετική αναφορά και εις το μνημειακό ελαιόδεντρο των Βουβών, με τα μοναδικά βοτανικά, ιστορικά, πολιτισμικά και αισθητικά χαρακτηριστικά του .
Αποτέλεσε την θρυαλλίδα που άναψε τη φλόγα και το ενδιαφέρον μιας ευρείας συζήτησης σε όλη την χώρα η οποία πήρε μεγάλες διαστάσεις.
Το αποτέλεσμα υπήρξε ιδιαίτερα ευεργετικό. Αναδείχθηκε η αξία των μνημειακών ελαιοδένδρων και ελαιώνων αλλά και των άλλων ειδών δέντρων με συνέπεια να τα προστατεύουνε οι ίδιοι οι ιδιοκτήτες τους, να έχουν έτσι εντοπιστεί και προστατευτεί εκατοντάδες ίσως και χιλιάδες δένδρα με μνημειακά χαρακτηριστικά.
Από όλα τα στοιχεία που διαθέτουμε προκύπτει ότι στην περιοχή του νέου Δήμου Πλατανιά υπάρχουνε τα περισσότερα και πλέον ενδιαφέροντα μνημειακά ελαιόδεντρα και μνημειακοί ελαιώνες σε όλο τον πλανήτη. Αυτό αφορά και τους τέσσερις πρώην δήμους που τον αποτελούν (Κολυμβαρίου, Βουκολιών, Πλατανιά και Μουσούρων) στην περιοχή των οποίων υπάρχουν αυτοί οι πολύτιμοι θησαυροί.
Είναι ευχάριστο το γεγονός ότι στην περιοχή της ζώνης της τσουνάτης, όπως είναι αυτή που βρισκόμαστε σήμερα, η περιοχή των Πορτοκαλοχωρίων, αλλά και της ορεινής ζώνης των διαφόρων επαρχιών του νομού μας, δεν έχουνε γίνει σημαντικές επεμβάσεις με κορμοτομές. Έτσι διατηρείται μέχρι σήμερα πολύτιμος φυσικός μνημειακός θησαυρός, ο οποίος όμως αναμένει την καταγραφή, προστασία και ανάδειξή του.
Χαρακτηριστική είναι και η αναφορά και συζήτηση που έγινε πρόσφατα για τις «υψωμένες ελιές». Πρόκειται πράγματι για πολύτιμα μνημειακά ελαιόδενδρα, υπεραιωνόβια, τα οποία εκτός των άλλων είχανε στην συνείδηση των κατοίκων υπερυψωθεί, σε δένδρα προστασίας των χωριών τους και ιδιαίτερα μάλιστα σε περιόδους εξάπλωσης διαφόρων λοιμωδών και άλλων ασθενειών.
Γι’ αυτό είχανε επιλέξει δένδρα σε κατάλληλες θέσεις γύρω από τα χωριά και μάλιστα σε σταυροδρόμια. Αυτό είχε όμως το μειονέκτημα ότι κατά την διάνοιξη και διαπλάτυνση των διαφόρων δρόμων, (αγροτικών, επαρχιακών κ.α.)να γίνουν θύματα εκρίζωσης από το μαχαίρι της μπουλντόζας αλλά και θύματα προφανώς, της άγνοιας η οποία υπήρχε, μέχρι και λίγα χρόνια πριν, για την αξία των αρχαίων δένδρων, λόγω παντελούς έλλειψης επίσημης ενημέρωσης.
Ένα τέτοιο δένδρο που διασώθηκε τελικά και επισκεφτήκαμε πρόσφατα με τον φίλο τον Γιάννη τον Γαλανάκη, ο οποίος είχε αναδείξει με δημοσίευμά του σε τοπική εφημερίδα το θέμα αυτό, για τα δέντρα του χωριού του Βατολάκου το οποίο βρίσκεται μεταξύ Βατολάκου και Κουφού. Είναι ιδιαίτερα αξιόλογο, αφού έχει περίμετρο 8 έως 9μέτρα περίπου. Είναι πανύψηλο και χωρίς να έχει γίνει καμιά σοβαρή επέμβαση στην κόμη του. Είμαι όμως βέβαιος ότι τέτοια δένδρα θα υπάρχουνε πάρα πολλά ακόμη εδώ στην περιοχή, τα οποία θα πρέπει κατά την άποψή μας να εντοπιστούν, να καταγραφούν, να προστατευτούν και να αναδειχτούν.
Η σημασία αυτών των δένδρων γίνεται φανερή και από το γεγονός ότι το αρχαιότερο μνημειακό ελαιόδενδρο εκτός Κρήτης βρίσκεται στο περίβολο του ΚΕΓΕ Καλαμάτας και έχει περίμετρο 8 μέτρα. Το δένδρο αυτό είναι ποικιλίας καλαματιανής και διασώθηκε σε ελαιώνα τον οποίο είχε πυρπολήσει ο Ιμπραήμ.
Πρέπει να τονίσουμε και μάλιστα με έμφαση ότι όλα αυτά τα αρχαία δένδρα, είναι ιδιαίτερης μεγάλης πολιτισμικής αξίας. Δεν χρειάζεται να υπάρχει πρωτιά. Γι’ αυτό όλες αυτές οι ελιές μαζί και κάθε μια χωριστά, αξίζουν να τους αφιερώσουμε μια στροφή από το περίφημο ποίημα του Καρθαίου για τις Γέρικες Ελιές:
«Γέρικη ελιά χιλιοχαρακωμένη
στο φως το πλούσιο νέφαλο αργυρό
πλάσμα πολύπαθο σεμνό και πράο
με γεμίζεις γαλήνη σαν σε θωρώ».
Έτσι για να μπούμε και εμείς λίγο στα λιοχώραφα της ποίησης!!!
Σημειώνουμε ότι υπάρχουνε διάφορες περιπτώσεις σχήματος και εμφάνισης του κορμού των παλαιών δένδρων αγριελιάς.
Κάθε μια και με ιδιαίτερη αξία. Έτσι ο κορμός της αγριελιάς του μνημειακού δένδρου των Βουβών, είναι στριφτωλιά με ελικοειδή ανοδική πορεία της δέσμης των αγγείων της.
Η υψωμένη ελιά του Βατολάκου έχει εμβολιαστεί πάνω σε υποκείμενο αγριελιάς, η οποία όμως δεν είναι στριφτωλιά αφού οι δέσμες των αγγείων της ακολουθούν την κανονική πορεία προς τα άνω χωρίς συστροφή.
Η αρχαία ελιά στο εξωτερικό χώρο στο κέντρο Βαρελάδικο στην Αγιά είναι στριφτωλιά με ιδιαίτερη, ίσως και μοναδική διάταξη των αγγείων. Οι εμφανείς δέσμες των αγγείων της, κινούνται όλες σε οριζόντια διάταξη κάτι που δημιουργεί μια ιδιαίτερη διάπλαση και εμφάνιση του κορμού, αλλά παράλληλα πολύ ενδιαφέρουσα και πρωτότυπη. Θα λέγαμε μοναδική.
Επίσης στο χώρο πρασίνου του κέντρου υπάρχει μία πολύ ενδιαφέρουσα και σημαντική συστάλα ελαιοδένδρων «φραγκολιές». Τις ελιές αυτές έχει προστατεύσει και αναδείξει ο ιδιοκτήτης του κέντρου, με πολύ επιμέλεια.
Επίσης υπάρχουνε πολύ ενδιαφέρουσες συστάδες ελαιοδένδρων και σε πολλές άλλες περιοχές του Δήμου Πλατανιά, όπως στην αυλή του σπιτιού του Νικολακάκη στον Γαλατά, στον κεντρικό οικισμό στο Ορθούνι, στους Λάκους, στα Καράνο, στα Μεσκλά, στο Νιο-Χωριό, στο Ψαθογιάννο, στο Μανιολιόπουλο, Ντερέ, Βουκολιές, Παλαιά Ρούματα, Πανέθυμο, Δελιανά και αλλού.
Πρότασή μας είναι να γίνει ευρύτερη και πληρέστερη έρευνα και καταγραφή των αρχαίων ελαιοδένδρων σε όλη την περιοχή του νέου Δήμου Πλατανιά, σε συνδυασμό με την ανάδειξη των Γεωτόπων και άλλων φυσικών μνημείων, αλλά και των ανθρωπογενών μνημείων όπως των βυζαντινών, της κλασικής αρχαιότητας, των νεοτέρων χρόνων, των τόπων ιστορικής σημασίας κ.ά. στα οποία είναι πολύ πλούσιος ο Δήμος μας.
Να ενταχθούν σε διαδρομές ιδιαιτέρου ενδιαφέροντος, οι οποίες θα μπορούν να συνεχίσουν και πέραν των ορίων του Δήμου, ίσως σε όλη την Κρήτη αλλά πιθανόν και πέραν αυτής σε όλη την λεκάνη της Μεσογείου μέχρι το όρος των ελαιών, τόπο που επέλεξε ο Ιησούς για να κάνει την περίφημη «επί του Όρους Ομιλία Του» κάτω από τα κλαδιά και την γαλήνη αυτού του ελαιώνα. Άλλωστε στον παρηγορητικό ίσκιο του ελαιώνα, έβρισκε καταφύγιο για προσευχή.
Ενδεικτικό της ελκυστικότητας και του ενδιαφέροντος το οποίο έχουν αυτές οι διαδρομές αποτελεί και η υψηλή επισκεψιμότητα η οποία παρατηρείται στα μνημειακό ελαιόδεντρο και το Μουσείο Ελιάς των Βουβών, η οποία πλησιάζει τον αριθμό των 50.000 επισκεπτών το χρόνο, ίσως μεγαλύτερη του πολύ σημαντικού μουσείου κλασικών αρχαιοτήτων, που βρίσκεται στο κέντρο της πόλης των Χανίων (στο σιντριβάνι) χωρίς μάλιστα καμία ιδιαίτερη προβολή.
Για την αξιοποίηση των παραπάνω ίσως χρειαστεί να υπάρξει κάποια επιτροπή η οποία στα πλαίσια του νέου Δήμου Πλατανιά, με την βοήθεια του Ιδρύματος, της Αντιπεριφέρειας, του Δήμου Πλατανιά, των κατοίκων και φορέων της περιοχής, αλλά και του Γεωπονικού και άλλου επιστημονικού προσωπικού, θα ερευνήσει, θα καταγράψει και θα αναδείξει τον παραπάνω πολιτισμικό πλούτο, προκειμένου αυτός να προστατευθεί αλλά και να χρησιμεύσει σαν κινητήρια δύναμη, παράλληλα με την αγροτική παραγωγή για κάποια προσθετική οικονομική πρόσοδο, ώστε να υπάρξει νέα ζωογόνος πνοή στην ύπαιθρο μας. Όλα αυτά βέβαια πάντα στοιχισμένα σε μια κοινή προσπάθεια, μακριά από οποιοδήποτε είδος σοβινισμού και ιδιαίτερα μακριά από τον άκρως επικίνδυνο γεωγραφικό σοβινισμό. Ήδη όπως πληροφορούμαστε με απόφαση της Ε.Ε. έχει καθιερωθεί μέσα από σχετικά προγράμματα η επιδότηση των μνημειακών ελαιώνων, με 50€ ανά στρέμμα. Η Κρήτη δεν έχει επωφεληθεί από αυτό το πρόγραμμα μέχρι σήμερα όπως γνωρίζουμε.
Πιστεύομε όμως, ότι με κατάλληλη διεκδίκηση, προετοιμασία και συνεργασία, θα μπορέσει και η Κρήτη να επωφεληθεί από αυτά τα προγράμματα αφού άλλωστε αυτό επιβάλλουν ουσιώδεις λόγοι, αφού κατέχει τη πρώτη θέση παγκοσμίως σε μνημειακά ελαιόδενδρα και ελαιώνες.
Η προστασία και ανάδειξη των παραπάνω αρχαίων ελαιοδένδρων και ελαιώνων, είναι υποχρέωση μας για τις ερχόμενες γενιές μα και για την δικαίωση των αγώνων, των θυσιών των προγόνων μας που μαρτυρούνται όχι μόνο από την ιστορία αλλά και από τα αμέτρητα μνημεία θυσίας σε όλη την έκταση του Δήμου μας, και ιδιαίτερα σε αυτή την περιοχή που βρισκόμαστε σήμερα και που πρόσφατα έγιναν οι εκδηλώσεις μνήμης αυτών των αγώνων και ιδιαίτερα της Μάχης της Κρήτης.
Αυτοί οι αγώνες, ζητούν δικαίωση και συνέχεια σήμερα, με μια άλλη όμως μορφή, μορφή ειρηνική, που πιστεύουμε ότι περνά μέσα από μια σωστή ανάπτυξη και αναζωογόνηση της υπαίθρου μας.
Για τον σχεδιασμό της όμως χρειάζονται πολλές γνώσεις, πολύ μεράκι, πολύ θέληση αλλά και φωτισμένοι άνθρωποι.
Με τα λίγα αυτά λόγια, για το μεγάλο και πρωτότυπο θέμα, που μου έκαναν την μεγάλη τιμή να μου αναθέσουν την ανάπτυξή του, οι διοργανωτές της σημερινής εκδήλωσης, εδώ μέσα στην καρδιά των Πορτοκαλοχωρίων.
Κλείνω την ομιλία μου με τις θερμές ευχαριστίες μου στους διοργανωτές, γιατί μου έκαμαν την μεγάλη τιμή να με επιλέξουν σαν κεντρικό ομιλητή στην σημερινή εκδήλωση και να με βραβεύσουν και όλους εσάς που παρευρίσκεστε εδώ σήμερα σ’ αυτήν την σημαντική εκδήλωση, με την ελπίδα ότι θα έχω ανταποκριθεί, έστω και ελάχιστα στις προσδοκίες σας.
Σας ευχαριστώ
