Γράφει η Ροδάνθη Κουμή
Πως μπορούμε να χαρακτηρίσουμε τον Σικελιανό εκτός από το τίτλο του Μεγάλου Ποιητή;Πως μπορούμε να υμνήσουμε το έργο που άφησε σε όλους μας;
«Όταν γράφω ,όλο μου το είναι φιλοτιμείται
σα να πρόκειται περί ζωής ή θανάτου»,
θα πει στον Πρεβελάκη.
Ο Άγγελος Σικελιανός γεννήθηκε στη Λευκάδα, όπου και πέρασε τα παιδικά του χρόνια. Αποφοίτησε από το γυμνάσιο το 1900 και τον επόμενο χρόνο εγγράφηκε στη Νομική Σχολή της Αθήνας χωρίς ωστόσο να ολοκληρώσει ποτέ τις νομικές του σπουδές. Τα ενδιαφέροντα του ήταν καθαρά λογοτεχνικά και από νωρίς μελέτησε Όμηρο, Πίνδαρο, Ορφικούς και Πυθαγόρειους, λυρικούς ποιητές, προσωκρατικούς φιλοσόφους, Πλάτωνα, Αισχύλο αλλά και την Αγία Γραφή και ξένους λογοτέχνες όπως τον Ντ’ Αννούντσιο. Οι γονείς του ήταν καλλιεργημένοι άνθρωποι και το σπίτι τους το περιέβαλλε η αγάπη,η θρησκευτική ατμόσφαιρα και η μεγάλη φιλομάθεια.
«Σε Σε χαμογελάει η γή,σε Σε η πατρίδα ακέραια!»
θα αφήσει ένα στίχο να χαρακτηρίσει την αγάπη του για την Λευκάδα αλλά και την αντίκρυ στεριά,την Ελλάδα.
Τα επόμενα χρόνια πραγματοποίησε αρκετά ταξίδια και στράφηκε στην ποίηση και το θέατρο.Σημαντικό σταθμό στη ζωή του Σικελιανού αποτέλεσε ο γάμος του, το 1907, με την Αμερικανίδα Εύα Πάλμερ, η οποία σπούδαζε στο Παρίσι ελληνική αρχαιολογία και χορογραφία. Ο γάμος τους τελέστηκε στην Αμερική,ενώ εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα το 1908.Μαζί της απέκτησε το ένα και μοναδικό παιδί του,τον Γλάυκο.Εκείνη την περίοδο ο Σικελιανός ήρθε σε επαφή με αρκετούς πνευματικούς ανθρώπους και τελικά το 1909 δημοσίευσε την πρώτη του ποιητική συλλογή Αλαφροΐσκιωτος, η οποία προκάλεσε ιδιαίτερη αίσθηση στους φιλολογικούς κύκλους, αναγνωριζόμενη ως έργο-σταθμός στην ιστορία των νεοελληνικών γραμμάτων.Τον Αλαφροΐσκιωτο τον έγραψε τον 1907 μέσα σε μια εβδομάδα στην έρημο της Σαχάρας όπου είχε πάει ταξίδι.
Από έναν «αλαφροΐσκιωτο»,δηλαδή άνθρωπο που βλέπει τα αόρατα:
«Αλαφροΐσκιωτε καλέ, για πες απόψε τι ’δες;
Νύχτα γιομάτη θάματα, νύχτα σπαρμένη μάγια!»
Ακολούθησε μια περίοδος έντονης αναζήτησης, που καταλήγει στην έκδοση των τεσσάρων τόμων της ποιητικής συλλογής Πρόλογος στη Ζωή, Η Συνείδηση της Γης μου (1915), Η Συνείδηση της Φυλής μου (1915), Η Συνείδηση της Γυναίκας (1916) και Η Συνείδηση της Πίστης (1917). Ακολουθούν ακόμα τα χαρακτηριστικά ποιήματα Το Πάσχα των Ελλήνων και Μήτηρ Θεού, της περιόδου 1917 – 1920, καθώς και διάφορες συνεργασίες του με λογοτεχνικά περιοδικά της εποχής.
«Που ‘θε να αρχίσω,πουθε να σφυρηλατώ
τη γύραθε μου ζωή;
Από ποιο λόγo;»
Η αρχαιοελληνική πνευματική ατμόσφαιρα απασχόλησε βαθιά τον Σικελιανό και συνέλαβε την ιδέα να δημιουργηθεί στους Δελφούς ένας παγκόσμιος πνευματικός πυρήνας ικανός να συνθέσει τις αντιθέσεις των λαών. Για τον σκοπό αυτό ο Σικελιανός, με τη συμπαράσταση και την οικονομική αρωγή της γυναίκας του, δίνει πλήθος διαλέξεων και δημοσιεύει μελέτες και άρθρα. Παράλληλα, οργανώνει τις «Δελφικές Εορτές» στους Δελφούς με τις παραστάσεις του Προμηθέα Δεσμώτη (1927) και των Ικέτιδων (1930),του Αισχύλου να ανεβαίνουν στο αρχαίο θέατρο. Η «Δελφική Ιδέα» εκτός από τις αρχαίες παραστάσεις περιλάμβανε και τη «Δελφική Ένωση», μία παγκόσμια ένωση για τη συναδέλφωση των λαών και το «Δελφικό Πανεπιστήμιο».Στόχος του οποίου θα ήταν να συνθέσει σε έναν ενιαίο μύθο τις παραδόσεις όλων των λαών.Για τις πρωτοβουλίες αυτές, το 1929, η Ακαδημία Αθηνών του απένειμε αργυρό μετάλλιο για τη γενναία προσπάθεια αναβίωσης των δελφικών αγώνων. Από το φιλόδοξο αυτό σχέδιο το μόνο που πραγματοποιήθηκε τελικά ήταν οι Δελφικές Εορτές,αλλά και αυτές οδήγησαν σε οικονομική καταστροφή και χωρισμό του ζεύγους, αφού η Εύα Πάλμερ εγκαταστάθηκε από τότε στην Αμερική και επέστρεψε μόνο μετά τον θάνατο του ποιητή.
«Χλωμοί είναι οι θρόνοι τα βουνά, καταχνιασμένοι οι κάμποι
Σύθολο μέσα μου,να πω,το δωδεκάθεο λάμπει;»
Κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940 ο Άγγελος Σικελιανός μαζί με άλλους Έλληνες λόγιους προσυπέγραψε την Έκκληση των Ελλήνων Διανοουμένων προς τους Διανοούμενους ολόκληρου του Κόσμου με την οποία αφενός μεν καυτηριάζονταν η κακόβουλη ιταλική επίθεση, αφετέρου δε διέγειρε την παγκόσμια κοινή γνώμη σε επανάσταση συνειδήσεων για κοινό νέο πνευματικό Μαραθώνα.
Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, ο Σικελιανός διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην πνευματική αντίσταση του λαού, με κορυφαία εκδήλωση το ποίημα και το λόγο που εκφώνησε στην κηδεία του Παλαμά το 1943:
«Ηχήστε οι σάλπιγγες.Καμπάνες βροντερές,
δονήστε σύγκορμη τη χώρα πέρα ως πέρα…
Βογκήστε τύμπανα πολέμου.Οι φοβερές
σημαίες, ξεδιπλωθείτε στον αέρα !
Σ’ αυτό το φέρετρο ακουμπά η Ελλάδα! Ένα βουνό
με δάφνες αν υψώσουμε ως το Πήλιο κι ως την Όσσα,
κι αν το πυργώσουμε ως τον έβδομο ουρανό,
ποιόν κλεί, τι κι αν το πεί η δικιά μου γλώσσα;»
Το 1939 του απονεμήθηκε το Κρατικό Λογοτεχνικό Βραβείο του 1938 για το σύνολο του ποιητικού του έργου. Tο 1946 εξελέγη πρόεδρος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών.Υπήρξε 5 φορές υποψήφιος για το Νομπέλ Λογοτεχνίας.
Το 1938 θα γνωριστεί με την Άννα κατόπιν δεύτερη σύζυγο του και θα μείνει μαζί της ως το τέλος της ζωής του.Η Άννα υπήρξε για εκείνον το λιμάνι του,ο έρωτας του,ο πόθος του ο καθημερινός για την πληρότητα στην ένωση του με το θεό,στην ένωση του με την καρδιά της Άννας!Σπουδαίος έρωτας,μεγάλη αγάπη που αξίζουν να γραφτούν πολλά βιβλία πάνω σε αυτή.
«Πηγή πηγών, η ένωση μας ειναι απόλυτη,τελειωτική.Ο κόσμος έχει σβήσει.Αστραπές θεϊκές διαβαίνουνε διαρκώς στο νου μου.Το βλεφαροσάλεμα Σου μου σκεπάζει και μου ξεσκεπάζει το βυθό του σύμπαντος και του ευατού μου.Ο κόσμος τώρα πρέπει να ξαναπλαστεί»
Ο Άγγελος Σικελιανός πέθανε στην Αθήνα το 1951 και τάφηκε στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών.
Όσοι θα διαβάσουν σήμερα τα ποιήματα του θα δουν πως αγγίζει την καρδιά τους τόσο έντονα,τόσο δυνατά που ίσως δουν τον Άγγελο να τους χαμογελάει.
Γιατί ο Σικελιανός,πέρασε στους Αγγέλους της αιωνιότητας!