«Με την υποστήριξη των Αμερικανών φίλων μας κατορθώσαμε να παραπέμψουμε στις ελληνικές καλένδες τις από τη Συμφωνία του Λονδίνου προβλεπόμενες τεράστιες επανορθώσεις για κράτη εχθρικά, έως ότου υπογραφεί η ειρηνευτική συμφωνία, παρηγορώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τους αντιπάλους μας στον τελευταίο πόλεμο. (…) Θα ήταν προς το συμφέρον μας να διατηρήσουμε αυτή την ενδιάμεση κατάσταση όσο γίνεται περισσότερο, έτσι ώστε οι αξιώσεις των τότε αντιπάλων μας είτε να αποσυρθούν είτε να παραγραφούν. Με άλλα λόγια: δεν πρέπει να ξυπνήσουμε τους σκύλους που κοιμούνται».
Το παραπάνω απόσπασμα απόρρητης επιστολής του Πρεσβευτή της Ο.Δ.Γ. στην Αθήνα προς το Γερμανικό Υπουργείο Εξωτερικών εν έτει 1969, αποκαλύπτει τις ανίερες μεθοδεύσεις των γερμανικών μεταπολεμικών κυβερνήσεων προκειμένου να αποφύγουν την εκπλήρωση των απαράγραπτων υποχρεώσεών τους έναντι της Ελλάδας. Αλλά, δυστυχώς, φέρει στο φως και τις διαχρονικές, ιστορικών διαστάσεων, ευθύνες των ελληνικών κυβερνήσεων, της ελληνικής πολιτικής τάξης συνολικά, η στάση της οποίας στο ζήτημα της διεκδίκησης των γερμανικών οφειλών χαρακτηρίζεται από αμφιθυμία, ανεκτικότητα ή και ενδοτισμό!
Η Ελλάδα πρωταγωνίστησε στον Αντιφασιστικό Αγώνα και είχε καθοριστική συμβολή στην συντριβή της πανούκλας του ναζισμού – φασισμού. Στα βουνά της Ηπείρου και της Αλβανίας, η Ελλάδα ταπείνωσε τον στρατό της φασιστικής Ιταλίας, τον δεύτερο πιο ισχυρό στρατό της Ευρώπης εκείνη την εποχή και πέτυχε την πρώτη νίκη της Αντιφασιστικής Συμμαχίας, πριν ακόμη αυτή συγκροτηθεί. Ακολούθησε η γερμανική εισβολή και ο ηρωικός αγώνας στα οχυρά του Ρούπελ. Για να φτάσουμε, τον Μάιο του 1941, στον πάνδημο συναγερμό και τον παλλαϊκό ξεσηκωμό της Μάχης της Κρήτης, ενός από τα πιο φωτεινά ορόσημα στη διαχρονική πάλη του ανθρώπου ενάντια στον φασισμό, καταλύτη και εναρκτήριας πράξης της ευρωπαϊκής λαϊκής Αντίστασης.
Η μεγαλειώδης Αντίσταση και η ανείπωτη θυσία της Ελλάδας
Όπως πάγια υποστήριζε ο Μανώλης Γλέζος, η Εθνική Αντίσταση, η αυθόρμητη και η οργανωμένη, η ένοπλη και η άοπλη, πήρε καθολικές διαστάσεις, στον τόπο και τον χρόνο, ενώνοντας όλες τις τάξεις και τα στρώματα του ελληνικού λαού στον αγώνα για την απελευθέρωση της πατρίδας και τη συντριβή του φασισμού. Ο ελληνικός λαός δεν δέχθηκε ποτέ ως τετελεσμένη την τριπλή φασιστική κατοχή (από Γερμανούς, Ιταλούς και Βούλγαρους), δεν έσκυψε ποτέ το κεφάλι μπροστά στους φασίστες κατακτητές και πλήρωσε βαρύτατο τίμημα για την ανυπότακτη αυτή στάση του.
Στη διάρκεια της Κατοχής, η πατρίδα μας βίωσε μία ανείπωτη τραγωδία, που υπονόμευσε βάναυσα την αναπτυξιακή της προοπτική για δεκαετίες. Κατά τον Μανώλη Γλέζο «όλη η Ελλάδα έγινε Ολοκαύτωμα». Την επομένη της απελευθέρωσης της Ελλάδας, η πατρίδα μας έμοιαζε κρανίου τόπος: ένας σωρός ερειπίων, χωρείς άντρες στις παραγωγικές ηλικίες να εργαστούν για την ανοικοδόμησή της, παρά μόνο με μαυροφορεμένες γυναίκες, γέροντες και λιπόσαρκα παιδιά. Δικαίως πολλοί έγκριτοι οικονομολόγοι και ιστορικοί θεωρούν ότι η ρίζα του οικονομικού δράματος που βίωσε την περίοδο των μνημονίων και εξακολουθεί να βιώνει η χώρα μας βρίσκονται στην Κατοχή.
Δυστυχώς όμως για τα ναζιστικά εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας δικαιοσύνη δεν αποδόθηκε. Η Ο.Δ.Γ. κατέφυγε σε νομικά και πολιτικά τερτίπια, πιέσεις προς τις ελληνικές κυβερνήσεις και άλλες σκοτεινές μεθοδεύσεις για να αποφύγει την εκπλήρωση των απαράγραπτων υποχρεώσεών της. Επιπροσθέτως, συστηματικά επιχειρεί να αναθεωρήσει την Ιστορία της Κατοχής μέσα από πρωτοβουλίες όπως το Ταμείο για το Μέλλον, το Ελληνογερμανικό Ίδρυμα Νεολαίας, εκπαιδευτικά προγράμματα κ.α. Επιδίωξη του Βερολίνου είναι να αποδυναμωθεί η ιστορική, ηθική, πολιτική και νομική βάση της διεκδίκησης των γερμανικών οφειλών. Διότι αν επικρατήσει η αντίληψη ότι ο σφαγιασμός του ελληνικού λαού δεν ήταν παρά δήθεν «αντίποινα» σε «απερίσκεπτες, μάταιες και καταδικαστέες πράξεις της Αντίστασης», τότε η απόδοση των γερμανικών αποζημιώσεων δεν συνιστά εύλογη και δίκαιη πράξη αλλά υπερβολική αξίωση των «κακομαθημένων Ελλήνων».
Ανοικτό και επίκαιρο το ζήτημα των γερμανικών οφειλών
Σε μία εποχή αιματηρού πολέμου στην Ουκρανία, σφαγής και λιμοκτονίας αμάχων στη Γάζα αναδεικνύεται το εξής: όσο δεν αποδίδεται δικαιοσύνη για τα εγκλήματα πολέμου και τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, όσο δεν τιμωρούνται οι θύτες και δεν αποζημιώνονται τα θύματα, η ανθρωπότητα διατρέχει τον κίνδυνο επανάληψης των εγκλημάτων αυτών. Επιπλέον, η απόφαση του κοινοβουλίου της Εσθονίας να επιτρέψει τη δήμευση ρωσικών περιουσιακών στοιχείων στη χώρα υπό το νομικό μανδύα των Ρωσικών Αποζημιώσεων και Επανορθώσεων προς την Ουκρανία αλλάζει εκρηκτικά τα δεδομένα.
Θα ζήσουμε, ενδεχομένως, το εξής παράδοξο: η Ρωσία, χωρίς να έχει χάσει τον πόλεμο, θα υποχρεωθεί να καταβάλει αποζημιώσεις και επανορθώσεις στην Ουκρανία για εγκλήματα που συνδέονται με την εισβολή και τον πόλεμο στην γειτονική της χώρα, ενώ η Ο.Δ. της Γερμανίας, καθολικός διάδοχος του Γ’ Ράιχ, το οποίο ηττήθηκε ταπεινωτικά από τους Συμμάχους και συνθηκολόγησε άνευ όρων, η Ο. Δ. της Γερμανίας, που μετά τον πόλεμο υπέγραψε την Συνθήκη του Λονδίνου (1953) αναλαμβάνοντας την ευθύνη να αποδώσει αποζημιώσεις και επανορθώσεις μετά την επανένωσή της (1990), εξακολουθεί να καταπατά το Διεθνές Δίκαιο και μένει στο απυρόβλητο!
Ωστόσο, η εξέλιξη αυτή φέρνει αντικειμενικά στο προσκήνιο το ζήτημα των γερμανικών οφειλών και αποτελεί μία μοναδική ευκαιρία για την ελληνική κυβέρνηση, με την υποστήριξη των δημοκρατικών κομμάτων, να θέσει εκ νέου το θέμα. Αρκεί να υπάρχει πολιτική βούληση!
Η Ευρώπη οικοδομήθηκε πάνω στις στάχτες των μαρτυρικών χωριών (και) της Ελλάδας και έθεσε ως ιδρυτικό της θεμέλιο το «ποτέ πια φασισμός», «ποτέ πια πόλεμος». Η διεκδίκηση των γερμανικών οφειλών αποτελεί γέφυρα κοινής πάλης, δημοκρατικής – αντιφασιστικής, του ελληνικού και του γερμανικού λαού αλλά και όλων των λαών της Ευρώπης. Άλλωστε η πραγματική συμφιλίωση των λαών, οικοδομείται μόνο στα στέρεα θεμέλια της ισότητας, της μνήμης και της δικαιοσύνης. Και, όπως δεσμευθήκαμε όλοι οι συμμετέχοντες στο εξαιρετικό Συνέδριο για τις Γερμανικές Οφειλές που πραγματοποιήθηκε την 1η Ιουνίου στον Πειραιά, με πρώτο τον τ. Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας, Π. Παυλόπουλο, σ’ αυτόν τον δρόμο θα πορευθούμε! Μέχρι το Δίκαιο να θριαμβεύσει!
Το άρθρο αυτό αφιερώνεται στη μνήμη του Βασίλη Μπρακατσούλα, του Αντιστασιακού, Μακρονησιώτη, διακεκριμένου νομικού και συγγραφέα, π. Βουλευτή και Προέδρου του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα.