ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Ι.Κ.Δ
Το Ινστιτούτο Κρητικού Δικαίου, που δημιουργήθηκε μετά μακρά προεργασία και με πρωτοβουλία του Δικηγορικού Συλλόγου Χανίων, με σκοπό να αποτελέσει επιστημονικό ίδρυμα για τη μελέτη και την έρευνα του Κρητικού Δικαίου, σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας του, από την αρχαιότητα μέχρι τη σύγχρονη περίοδο, σχετίζεται άμεσα με τη νομική θεωρία και πράξη και κατ’ επέκταση με τις εξελίξεις της κοινωνικής ζωής. Επομένως δεν θα μπορούσε να μείνει ανεπηρέαστο από το γενικότερο κλίμα της εποχής και τις ιδιαίτερες συνθήκες που επικρατούν τα τελευταία χρόνια στον τόπο μας.
Η ιστορία της Κρήτης από τις απαρχές του πολιτισμού της νεολιθικής περιόδου μέχρι σήμερα αποδεικνύει ότι, σ’ αυτόν τον τόπο, ο κρητικός λαός πραγματοποίησε ένα μεγάλο ιστορικό επίτευγμα. Ανέδειξε τον λαμπρό πολιτισμό της Μινωικής εποχής και δεν υποτάχθηκε ουσιαστικά στην πρώτη ξενοκρατία της Ρώμης, αλλά συνέχισε την ιστορική ζωή του, παρουσιάζοντας και στην ακόλουθη Βυζαντινή περίοδο αξιόλογα δείγματα εθνικής προκοπής. Ούτε αδρανοποιήθηκε κατά την περίοδο της δεύτερης ξενοκρατίας, της Βενετικής κυριαρχίας, αλλά αντίθετα καλλιέργησε το έδαφος για τα μυροβόλα άνθη του πνευματικού πολιτισμού της κρητικής αναγέννησης του ΙΖ΄ αιώνα, τα ριζώματα της νεοελληνικής ζωής. Και δεν εξαφανίστηκε από την οθωμανική βαρβαρότητα της τρίτης ξενοκρατίας, αλλά μπόρεσε με μια διαρκή επαναστατική διαδικασία, να αποτινάξει το ζυγό του και να ενωθεί με την Ελλάδα, ολοκληρώνοντας τον διαλεκτικό κύκλο της ελευθερίας. Αυτός ο κύκλος, που αποτυπώνεται στο νομικό πεδίο, ως διαλεκτική σύνθεση ιδίου και ξένου, ατομικού και κοινωνικού, παλαιού και νέου, αποτέλεσε και αποτελεί το σκοπό και το έργο του Ινστιτούτου Κρητικού Δικαίου, που προσπαθεί να εκπληρώσει με τα μέσα που διαθέτει. Και στο έργο αυτό περιλαμβάνεται η δημιουργία του μεγάρου του Ινστιτούτου, η σύσταση βιβλιοθηκών και εργαστηρίων, η πραγματοποίηση πολυάριθμων εκδηλώσεων, σεμιναρίων, συνεργασιών και συνεδρίων, η διαρκής λειτουργία προγραμμάτων κρητικής βιβλιογραφίας, νομολογίας και νομοθεσίας και κυρίως η εκπόνηση πάνω από τριάντα ερευνητικών προγραμμάτων, με αντίστοιχες περιοδικές, έντυπες και ηλεκτρονικές εκδόσεις.
Μπορεί η αντίληψη για την αξία των ανθρωπιστικών σπουδών να έχει υποχωρήσει στην κλίμακα των γενικότερων ενδιαφερόντων μας, υπό το κράτος της ωμής δύναμης και της θεοποίησης της ποσότητας ή ακόμη και υπό το βάρος μιας αντεπιστημονικής στάσης για την επιστημοσύνη των θεωρητικών επιστημών και μιας υποβάθμισης των κλασικών σπουδών. Μπορεί να προκαλεί απογοήτευση η συρρίκνωση του επιστημονικού τομέα στη χώρα μας, η κατάργηση ερευνητικών ινστιτούτων, η απαξίωση του επιστημονικού δυναμικού. Και μπορεί τέλος, να αναφέρεται το Ι.Κ.Δ. από κάποια επίσημα χείλη ως παράδειγμα δημόσιου οργανισμού προς κατάργηση, να καταργείται τελείως η κρατική επιχορήγησή του και να αφήνεται χωρίς προσωπικό. Αλλά η πράξη φανερώνει ότι το Ι.Κ.Δ. λειτουργεί και αναπτύσσεται, όχι μόνο με την προσπάθεια των ανθρώπων που είναι ταγμένοι στην υπηρεσία του, την ενεργή βοήθεια των επιστημονικών του συνεργατών και την αποδοχή και στήριξη της τοπικής κοινωνίας των ερευνητών, των νομικών και των επιστημονικών και πνευματικών κύκλων, αλλά κυρίως γιατί οι ιδέες και τα ιδανικά, που υπηρετούνται εδώ, έχουν μεγαλύτερη ισχύ από κάθε αντίθετη δύναμη, επαληθεύοντας τον αντιστασιακό χαρακτήρα του Κρητικού Δικαίου.
*
Το δίκαιο και η νομική επιστήμη βρίσκονται στον πυρήνα των ανθρωπιστικών επιστημών, στο κέντρο της φιλοσοφίας του ανθρώπου, στη μέση της γιγαντομαχίας για την ουσία (Ἀριστ. Μ.τ.φ. 1028b3). Το ερώτημα για την εναρμόνια ρύθμιση της κοινωνικής ζωής, για το ορθό πολίτευμα και τα ατομικά, πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα, για την ειρήνη και τον πόλεμο, δεν μπορεί να απαντηθεί έξω του δικαίου και της δικαιοσύνης. Της δικαιοσύνης ως μέτρου, αρετής και κάλλους, ως έκφρασης συλλήβδην πάσης αρετής (Φωκιλ. Diels Ι.Χ.10), ως αρμονίας του γνωστικού, του βουλητικού, του συναισθηματικού παράγοντα κάθε ανθρώπου και κατ’ επέκταση κάθε πολιτείας (Πλάτ. Φαίδρ. 246ab). Της δικαιοσύνης ως ιστορικής πορείας του δικαίου και ως ανάπτυξης, από τη σωκρατική έννοια της αρετής, ως διδακτής γνώσης του δικαίου, στη χριστιανική αντίληψη της ελευθερίας της βουλήσεως μεταξύ καλού και καλού και της αναζήτησης της θείας δικαιοσύνης, μέχρι τη νεωτερική θεωρία του κοινωνικού συμβολαίου, της ρύθμισης των δικαιωμάτων και την αντιπαράθεση των ιδεών του φυσικού και του θετικού δικαίου.
Το Κρητικό Δίκαιο είναι το πρώτο ευρωπαϊκό δίκαιο, αν όχι το πρώτο δίκαιο στην ιστορία, που μολονότι οι απαρχές του χάνονται στα βάθη της μυθολογίας, οι πρακτικές ρυθμίσεις του προβάλλουν ανάγλυφα στην δημιουργία της περίφημης Pax Minoica, στη δωρική Μεγάλη Επιγραφή της Γόρτυνας, στις επιδράσεις που διακρίνονται στη ρωμαϊκή Δωδεκάδελτο, στη διαπάλη εθίμου και νόμου κατά την ξενοκρατία της Κρήτης, στον Κρητικό Αστικό Κώδικα της Κρητικής Πολιτείας και σε όλη τη μακραίωνη πορεία του μέχρι σήμερα. Το Κρητικό Δίκαιο είναι η δικαιοσύνη, που μεσολαβεί μεταξύ συστήματος και χάους, ελευθερίας και ανάγκης, κανόνων και αρχών δικαίου. Ως Ελευθερία, Νόμος και Συγκρητισμός, το Κρητικό Δίκαιο προβάλλει την διαχρονική διαπάλη φύσης και πόλης, προσώπου και κοινωνίας, έθνους και παγκοσμιότητας. Ανατρέχοντας από το αρχικό γένος, προ της δημιουργίας του κράτους, μέχρι τα σύγχρονα κρατικά και υπερκρατικά μορφώματα, αυτά τα χαρακτηριστικά αποτυπώνονται σε κάθε περίοδο της ιστορίας του, αρχαία (νεολιθική, μινωική, μυκηναϊκή, δωρική, ελληνιστική, ρωμαϊκή), μέση (βυζαντινή, αραβική, βενετική) και νεώτερη (τουρκική, ημιαυτονομίας, Κρητικής Πολιτείας, σύγχρονη).
Στην Κρήτη παρακολουθούμε με την μεγαλύτερη δυνατή ενάργεια το δράμα της ανθρώπινης κοινωνίας, στη δημιουργία των πρώτων συνεκτικών δεσμών της πρωτόγονης κοινότητας μέχρι την επικράτηση της ανισότητας των ανθρώπων και τη σύσταση του κράτους. Στην ανάπτυξη της αρχαίας ελληνικής κοινωνίας μέχρι τις αλλεπάλληλες ξενικές κατακτήσεις και τους αντιστασιακούς αγώνες του κρητικού λαού. Στην ίδρυση της Κρητικής Πολιτείας και στην ανάπτυξη του νεώτερου Κρητικού Δικαίου μέχρι την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα και τη σύνδεσή της με την Ευρώπη. Το Κρητικό Δίκαιο προσδιορίζεται έτσι ως ένα συνεχιζόμενο μέτωπο αγώνα με εσωτερική ενότητα, χρονική ακολουθία και τοπική ιδιαιτερότητα. Είναι ακριβώς ο χώρος με τους ανθρώπους, τη ζωή και τη δράση τους, όπου αντιπαλεύουν οι κοινωνικές δυνάμεις, δοκιμάζονται τα πολιτικά συστήματα, συγκρούονται οι εθνικές και ξενικές δυνάμεις. Μέσα στη διαπάλη ιδεών, κανόνων και αρχών, μέσα στη σύγκρουση συμφερόντων και δικαιωμάτων, στο πλαίσιο των γενικότερων κοσμοθεωρητικών αντιλήψεων προσέγγισης και απομάκρυνσης δικαίου και δικαιοσύνης.
Μέσα στο γενικό αυτό πλαίσιο, της προσπάθειας εκπλήρωσης της αποστολής του, στις υφιστάμενες γενικότερες συνθήκες, το Ι.Κ.Δ. συνέχισε επιτυχώς και κατά το 2012 τις δραστηριότητές του. Εντούτοις πρέπει να επαναληφθεί ότι παραμένουν άλυτα τα σοβαρά οργανωτικά και διοικητικά προβλήματα, που έχουν επισημανθεί ήδη από πενταετίας (καθυστέρηση διορισμού διοίκησης, παντελής έλλειψη προσωπικού, παύση κρατικής χρηματοδότησης. Εξάλλου, η φημολογία περί ενδεχόμενης κατάργησης του Ινστιτούτου και η αβεβαιότητα ως προς το μέλλον του δεν επέτρεψαν την ανάληψη άλλων σημαντικών πρωτοβουλιών για την περαιτέρω προώθηση του έργου του Ινστιτούτου (Διοργάνωση Συνεδρίου, προώθηση Διεπιστημονικών επαφών, διεύρυνση ερευνητικών στόχων, κ.λ.π.).
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΕΡΓΟ
Το έργο του Ινστιτούτου βασίζεται και κατά το 2012 στην επιστημονική υποδομή του και στα νέα και παλαιότερα συνεχιζόμενα επιστημονικά του προγράμματα. Ήδη, στο Ι.Κ.Δ. λειτουργεί βιβλιοθήκη με πέντε χιλιάδες (5.000) περίπου τόμους, που εμπλουτίζεται συνεχώς με νέες εκδόσεις, καθώς και με πολλά νομικά περιοδικά. Κατά το παρελθόν έτος πραγματοποιήθηκε ριζική αναμόρφωση και βελτίωση της ιστοσελίδας του Ι.Κ.Δ. στη νέα ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.ikd.gr. Στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου περιλαμβάνονται όλες οι σχετικές πληροφορίες για το έργο του Ινστιτού-του, τα νέα του Ι.Κ.Δ., οι εκδόσεις του, καθώς και ολόκληρη η Βιβλιογραφία του Κρητικού Δικαίου και η ισχύουσα Νομοθεσία περί Κρήτης. Τέλος, εκδίδεται κανονικά η επιστημονική επετηρίδα «ΤΑΛΩΣ», όπου δημοσιεύ-ονται τα ερευνητικά προγράμματα του Ι.Κ.Δ. και άλλες μελέτες περί Κρητικού Δικαίου.
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ Ι.Κ.Δ.
Α΄. Αναφέρομε τα πρώτα ολοκληρωμένα και εκδοθέντα ήδη προγράμματα του Ινστιτούτου:
α) «Βιβλιογραφία του Κρητικού Δικαίου», των ερευνητών Μανόλη Βασιλοδημητράκη, Γεωργίας Τζανάκη και Μαρίας Ζουμαδάκη, με καταγραφή της μέχρι τότε Γενικής και Ειδικής Βιβλιογραφίας.
β) «Διάγραμμα ιστορίας του Κρητικού Δικαίου», με συνοπτική παρουσίαση της εξέλιξης του Κρητικού Δικαίου κατά την αρχαία (Νεολιθική, Μινωική, Αρχαιοελληνική, Ρωμαϊκή), μέση (Βυζαντινή, Αραβική, Ενετική) και νεώτερη (Τουρκοκρατία, Ημιαυτονομία, Κρητική Πολιτεία, Σύγχρονη) περίοδο.
γ) «Επιτομή Κρητικής Νομολογίας», του Διευθυντή του Ινστιτούτου Στρατή Παπαμανουσάκη, που περιλαμβάνει κωδικοποίηση αποφάσεων Κρητικών Δικαστηρίων περιόδου Τουρκοκρατίας, Ημιαυτονομίας, Κρητικής Πολιτείας και Νεώτερης.
δ) «Αντίποινα (μετάφραση στην Αγγλική)», του καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης Νικολάου Σταμπολίδη, που περιλαμβάνει σχετική μελέτη ευρημάτων της Κρήτης, της γεωμετρικής – αρχαϊκής περιόδου, περί του θεσμού των αντιποίνων.
ε) «Η Διαιτησία στο Κρητικό Δίκαιο», της Δικηγόρου Γεωργίας-Παναγιώτας Λίμνιου, που περιλαμβάνει ιστορική και νομική καταγραφή ενός σημαντικού δικαιϊκού θεσμού στην Κρήτη.
στ) «Λόγοι διαζυγίου και ανάθεση γονικής μέριμνας στις αποφάσεις του Πρωτοδικείου Χανίων», της Δρ. Νομικής Νικολέτας Μπεχλιβάνη, που περιλαμβάνει σχετική τεκμηριωμένη μελέτη.
ζ) «Το Ποινικό Δίκαιο της Κρήτης κατά την Τουρκοκρατία», του Δικηγόρου Χρήστου Κιτσόπουλου, που αφορά μελέτη με ιδιαίτερη αναφορά στην ιστορία του Δικαίου της εποχής.
η) «Θεσμοί και διοικητική οργάνωση της Εκκλησίας Κρήτης κατά τον Καταστατικό της Χάρτη (Ν. 4.149/1961)», του Λέκτορα Κωνσταντίνου Παπαγεωργίου, που αποτελεί πλήρη επιστημονική νομική και ιστορική μελέτη του θέματος.
θ) «Το Κρητικό Δίκαιο στους αρχαίους συγγραφείς» («Πανδέκτης Αρχαίου Κρητικού Δικαίου»), με επιμέλεια Στρατή Παπαμανουσάκη, στο οποίο συνεργάστηκαν και ο τότε επιστημονικός συνεργάτης του Ι.Κ.Δ. Κωνσταντίνος Παπαγεωργίου, καθώς και ο Επίτιμος Προϊστάμενος Διευθύνσεως Γραμματείας Εισαγγελίας Εφετών Κρήτης Ιάκωβος Σαμιωτάκης και η Δικηγόρος Κορίνα Δηλαβεράκη, με κωδικοποίηση όλων των σχετικών αποσπασμάτων, με ιστορική εισαγωγή και πλήθος σχολίων, παρατηρήσεων και σχετικών πινάκων.
ι) «Ο θεσμός της πώλησης στη Βενετοκρατούμενη Κρήτη», του ερευνητή Λάμπρου Σκουζάκη, διδακτορική διατριβή.
ια) «Επίσημες εφημερίδες ΒΑΚΑΪ ΓΚΙΡΙΤ – ΚΡΗΤΗ», του Στρατή Παπαμανουσάκη, που περιλαμβάνει τα αποτελέσματα σχετικής επιστημονικής έρευνας.
ιβ) «Δημοσιονομικό και φορολογικό δίκαιο της Κρήτης», που είχε αρχίσει από τον ερευνητή Αθανάσιο Ψάλτη και συμπληρώθηκε από τον επιστημονικό συνεργάτη του Ι.Κ.Δ. Κωνσταντίνο Παπαγεωργίου, με ιστορική ανάλυση και τεκμηρίωση του θεσμού.
ιγ) «Τα όπλα στο Κρητικό Δίκαιο», των ερευνητών Ευτύχη Φυτράκη – Κωνσταντίνου Παπαγεωργίου, που περιλαμβάνει ιστορική, νομοθετική και δογματική θεώρηση του ζητήματος, με ειδικότερες προτάσεις αντεγκληματικής πολιτικής για τον περιορισμό και την εξάλειψη της σχετικής παραβατικής συμπεριφοράς στην Κρήτη,
ιδ) «Το κατάστιχο του νοταρίου Τζώρτζη Τρωΐλου», του Δρ. Ιστορίας Γιάννη Γρυντάκη, που αφορά στην έκδοση του συμβολαιογραφικού αρχείου του κρητικού νοταρίου Τζώρτζη Τρωΐλου.
ιε) «Συμπλήρωμα Βιβλιογραφίας Κρητικού Δικαίου (1989-2006)», με επιμέλεια του επιστημονικού συνεργάτη του Ι.Κ.Δ. Κωνσταντίνου Παπαγε-ωργίου αρχικά (μέχρι το 2001) και του Διευθυντή του Ι.Κ.Δ. μεταγενέστερα (μέχρι τέλους 2008).
ιστ) «Η Βεντέτα εν γένει και ιδιαίτερα στην Κρήτη», του Δικηγόρου – ερευνητή Ιωάννη Βαρδάκη, που αποτελεί πρωτότυπη έρευνα βασισμένη σε ιστορικές πηγές και σχετικά αρχεία.
ιζ) «Επανάσταση Θερίσου 1905», του καθηγητή Αντώνη Μανιάτη, που αφορά στην έκδοση των πηγών του επαναστατικού Δικαίου της Επανάστασης του Θερίσου του 1905, με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από την πραγματοποίησή της.
ιη) «Τουρκικό Αρχείο Κρήτης», της ερευνήτριας Μανωλίας Βουγιουκαλάκη, που αφορά στην έκδοση του τουρκικού αρχείου του εφκαφίου Κρήτης, που βρίσκεται στην Ανατολική Κρήτη και αποτελεί αξιόλογη πηγή του Κρητικού Δικαίου της Τουρκοκρατίας.
ιθ) «Τα Κρητικά Νομικά Έθιμα, Γενικό μέρος», της ερευνήτριας Νικολέτας Μπεχλιβάνη, με σκοπό την ανάδειξη και παρουσίαση των πηγών του Κρητικού Δικαίου ως προς τα Κρητικά Νομικά Έθιμα και τη θεωρητική και νομολογιακή τεκμηρίωση.
κ) «Κώδικας Ισχύουσας Νομοθεσίας Περί Κρήτης», της Δικηγόρου Αγάπης Μικρού, με νεότερη συμπλήρωση Κ. Παπαγεωργίου (μέχρι τέλους 2001) και Σ. Παπαμανουσάκη (μέχρι τέλους 2010).
Έχει ολοκληρωθεί, επίσης, με την επιμέλεια του Διευθυντή του Ι.Κ.Δ., και έχει ήδη εκδοθεί και το μνημειώδες έργο:
κα) «Κρητικός Κώδιξ», που περιλαμβάνει τη συγκέντρωση και κωδικοποίηση των πηγών του Κρητικού Δικαίου από την Τουρκοκρατία μέχρι σήμερα Ι. Τουρκοκρατία (1669-1868), ΙΙ. Ημιαυτονομία (1868-1898), ΙΙΙ. Κρητική Πολιτεία (1898-1912), IV. Νεότερη περίοδος (1913-1996), V. Ισχύουσα Νομοθεσία (2012).
κβ) «Ο συγκρητισμός μεταξύ ελευθερίας και νόμου», του Διευθυντή του Ι.Κ.Δ. Στρατή Παπαμανουσάκη, όπου επιχειρείται η σύνθεση του Δικαίου γενικότερα (Κράτος και Δίκαιο – Φιλοσοφική αντίληψη – Πολιτική διάσταση) με το Κρητικό Δίκαιο (ιστορική εξέλιξη – αρχές και ρήτρες – ελευθερία και νόμος), σε ένα νομικό Συγκρητισμό και αναλύονται τα σημερινά δικαιικά προβλήματα, εκτίθεται η συγκρητιστική διαλεκτική και προτείνεται μια υπέρβαση των αντιθέσεων δικαίου και ισχύος, μεταξύ ουτοπίας και ρεαλισμού.
Β΄. Κατά το 2012 ολοκληρώθηκε η εκπόνηση και έκδοση δύο ακόμη επιστημονικών προγραμμάτων:
κγ) «Το Κρητικό Δίκαιο στη Ρωμαιοκρατία (Creta Romana)» του καθηγητή Ιωάννη Τζαμτζή, που περιλαμβάνει την έκδοση των δικαιικών πηγών της ρωμαιοκρατίας στην Κρήτη και την εισαγωγή του ρωμαϊκού δικαίου στο νησί, την εφαρμογή και την αλληλεπίδραση κρητικού και ρωμαϊκού δικαίου.
κδ) «Το πρωτόκολλο του νοταρίου Γιάννη Βλαστού», του ερευνητή Γιάννη Γρυντάκη, που αφορά μια σημαντική πηγή του Κρητικού Δικαίου της Βενετοκρατίας.
Γ΄. Εξάλλου, κατά το 2012 συνεχίστηκαν, μολονότι η ολοκλήρωσή τους καθυστερεί, τα παλαιότερα επιστημονικά προγράμματα:
α) «Το Κρητικό Δίκαιο της Βυζαντινής Περιόδου», του ερευνητή Κωνσταντίνου Παπαγεωργίου, που αφορά τη μελέτη και έρευνα των πηγών της εποχής.
β) «Το Κρητικό Δίκαιο της Βενετοκρατίας», του ερευνητή Γιάννη Χατζάκη, που αφορά την παρουσίαση των σχετικών πηγών στην ιστορική και νομική τους διάσταση.
γ) «Ποινική Δικαιοσύνη και Κρητικές Επαναστάσεις κατά τη Βενετοκρατία», του ερευνητή Χρήστου Κιτσόπουλου, που αφορά την έρευνα και μελέτη των σχετικών πηγών.
δ) «Η Βεντέτα στην Κρήτη», των ερευνητριών Μ. Παπαϊωάννου και Μ. Γαλανού. Σκοπός των προγραμμάτων αυτών είναι βασικά η ανάδειξη και παρουσίαση των πηγών του Κρητικού Δικαίου της αντίστοιχης περιόδου,
ε) «Τα Κρητικά Νομικά Έθιμα, Ειδικό μέρος», της ερευνήτριας Μαρίας Γαλανού, με σκοπό την ανάδειξη και παρουσίαση των πηγών του Κρητικού Δικαίου ως προς τα Κρητικά Νομικά Έθιμα (απαγωγή, αδελφοποιϊα, υιοθεσία, θεοδικία, αγροτικά και κτηνοτροφικά έθιμα κ.λ.π.),
στ) «Η ζωοκλοπή στην Κρήτη», της ερευνήτριας Μαρίας Γαλανού, που αποσκοπεί στη θεωρητική, νομολογιακή και κοινωνιολογική έρευνά της, και
ζ) «Τα ναρκωτικά στην Κρήτη», των ερευνητριών Όλγας Θέμελη, Αλεξάνδρας Μοσχοπούλου και Σταματίνας Πούλου. Σκοπός του προγράμματος αυτού είναι βασικά η έρευνα του θέματος των ναρκωτικών στην Κρήτη από ιστορική, νομοθετική, νομολογιακή και εγκληματολογική πλευρά.
Δ΄. Συνεχίστηκε επίσης κανονικά κατά το 2012 η εκτέλεση τριών νέων ερευνητικών προγραμμάτων του Ινστιτούτου:
α) Ιωάννης Καλογεράκης, «Μονάδες και Όργανα μέτρησης Μεγεθών και Αξιών στην Κρήτη, Μέτρα, Σταθμά και Νομίσματα», 2011. Πρωτότυπη έρευνα των πηγών που αναφέρονται σε χρησιμότατα θέματα διαλεύκανσης των νομικών προβλημάτων των συναλλαγών κατά ιστορικές περιόδους και περιοχές της Κρήτης.
β) Νικολέτα Μπεχλιβάνη, «Η έννοια της κατάχρησης του δικαιώματος μέσα από τη νομολογία των δικαστηρίων της Κρήτης», 2011. Ειδικότερη νομολογιακή έρευνα στα πλαίσια του Κρητικού Δικαίου της σύγχρονης περιόδου.
γ) Νίκος Κωφίδης, «Έγκλημα και Τιμωρία, στη λογοτεχνική παράδοση της Κρήτης: Ευρήματα νομικού πολιτισμού στη λόγια και λαϊκή δημιουργία», 2011. Πρότυπη νομικοφιλολογική μελέτη στοιχείων του Κρητικού Δικαιϊκού Πολιτισμού.
Ε΄. Κατά το 2012 συνεχίστηκε η εκπόνηση των διαρκών επιστημονικών προγραμμάτων: α) «Νομοθεσία περί Κρήτης», β) «Βιβλιογραφία Κρητικού Δικαίου» και γ) «Κρητική Νομολογία», δια του Διευθυντή του Ι.Κ.Δ. και με τη συνεργασία του ερευνητή Ιακώβου Σαμιωτάκη και ολοκληρώθηκε για το έτος 2011. Από αυτά, το πρώτο αφορά τη συμπλήρωση του προγράμματος «Κώδικας Ισχύουσας Νομοθεσίας περί Κρήτης», δηλαδή την κωδικοποίηση όλων των σχετικών με την Κρήτη νομοθετημάτων, το δεύτερο τη διαρκή ενημέρωση της «Βιβλιογραφίας Κρητικού Δικαίου» και το τρίτο αποτελεί τη συνέχιση του ομώνυμου προγράμματος, δηλαδή την κωδικοποίηση και έκδοση της νομολογίας των κρητικών δικαστηρίων (Πολιτικών, Ποινικών και Διοικητικών), καθώς και των σχετικών αποφάσεων των ανωτάτων Δικαστηρίων της χώρας και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, της περιόδου από το 2000 και εφεξής.
Ας προστεθεί, τέλος, ότι βρίσκονται σε αναστολή λόγω προβλημάτων των ερευνητών και πέντε ακόμη προγράμματα.
ΣΤ΄. Κατά το 2012 προκηρύχθηκε εξ άλλου η εκπόνηση τριών νέων επιστημονικών προγραμμάτων, για τα οποία έχουν ήδη υποβληθεί σχετικές προτάσεις, που θα αξιολογηθούν τις επόμενες μέρες για την τελική ανάθεση της εκτέλεσής των:
α) Κρητική Νομολογία 2001-2011 (Επιλογή και κωδικοποίηση αποφάσεων Δικαστηρίων της Κρήτης ή άλλων Δικαστηρίων επί αποφάσεών τους).
β) Ο Συγκρητισμός στη νομική θεωρία και πράξη (Έρευνα της δημιουργίας των όρων και της εφαρμογής του θεσμού του νομικού συγκρητισμού).
γ) Ο αντιστασιακός χαρακτήρας του Κρητικού Δικαίου κατά την περίοδο της ξενοκρατίας (Η διαμάχη ιδίου και ξένου δικαίου κατά την περίοδο βενετοκρατίας και τουρκοκρατίας μέσω των νόμων και των εθίμων)
Ζ΄. Έτσι, στα πλαίσια της δημιουργίας σταθερής επιστημονικής υποδομής, διαθέτομε ήδη το corpus των πηγών του Κρητικού Δικαίου, της Αρχαίας περιόδου ( Πανδέκτης, Κρητικές Επιγραφές, Creta Romana), της Μέσης περιόδου (Κρητικό Δίκαιο Βυζαντινής περιόδου, Βενετοκρατία) και της Νεότερης περιόδου (Κρητικός Κώδιξ, Ισχύουσα νομοθεσία περί Κρήτης, Κρητικά Έθιμα, Κρητική Νομολογία). Προσφέρεται, επίσης, ολοκληρωμένη η Βιβλιογραφία και το Διάγραμμα Ιστορίας του Κρητικού Δικαίου. Καθώς, επίσης και τα πορίσματα της έρευνας ιδιαίτερων περιόδων και θεμάτων του Κρητικού Δικαίου (Ποινικό Δίκαιο Βενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας, Επανάσταση Θερίσου, Φορολογικό και Δημοσιονομικό Δίκαιο, Τουρκικά Αρχεία, Θεσμοί Αστικού και Δικονομικού Δικαίου, Συγκρητισμός, Κρητικά Νομικά Έθιμα, Βεντέτα, Όπλα, Ζωοκλοπή, Ναρκωτικά κλπ).
ΕΚΔΟΣΕΙΣ Ι.Κ.Δ.
Από πλευράς εκδόσεων, συνεχίστηκε η έκδοση της επιστημονικής επετηρίδας του Ινστιτούτου, με την εκτύπωση δύο ακόμη τόμων:
α) Τάλως ΙΘ΄ (2011), που περιλαμβάνει το έργο του Διευθυντή του Ι.Κ.Δ. Στρατή Παπαπαμανουσάκη «Κρητικός Κώδιξ V, Κώδικας Ισχύουσας Νομοθεσίας περί Κρήτης», όπου δημοσιεύονται κωδικοποιημένες όλες οι σχετικές νομοθετικές πηγές και
β) Τάλως Κ΄ (2012), που περιλαμβάνει το έργο του ερευνητή Γιάννη Γρυντάκη « Το Πρωτόκολλο του νοταρίου Γιάννη Βλαστού» και αφορά την έκδοση μιας σημαντικής πηγής του Κρητικού Δικαίου της Βενετοκρατίας και τα πορίσματα της σχετικής μελέτης.
Ένας ακόμη τόμος Τάλως ΚΑ΄ (2013), που περιλαμβάνει το έργο του καθηγητή Ι. Τζαμτζή «Creta Romana. Το Κρητικό Δίκαιο της Ρωμαιοκρατίας», βρίσκεται ήδη στο τυπογραφείο.