Της Ελένης Μπετεινάκη
Kι ήταν απόψε μια βραδιά νοσταλγική, μαγική και χαρούμενη. Μια μυρωδιά λεμονανθού κι ας ήταν καλοκαίρι. Πρόγαμος, αναβίωση εθίμου, χαρά και πανηγύρι, όπως εκείνον τον παλιό και όμορφο καιρό. Κι ήταν η ώρα που ο ήλιος είχε ήδη κρυφτεί πίσω από το Γιούχτα κι ένα σωρό άνθρωποι κάθε ηλικίας είχαν κατακλύσει τα σοκάκια του χωριού.
Αρχάνες, τόπος αγαπημένος, γενέθλιος ,με μια παράδοση χρόνων σε ένα σωρό πράγματα. Με τις χρυσοχέρες νοικοκυράδες που τα κεντήματα τους που ΄χουν ταξιδέψει σε όλον τον κόσμο, με τις πιο όμορφες αυλές της Κρήτης ολάκερης και ένα πολιτισμό που χάνεται στα βάθη των αιώνων.
Αχάρνα ήταν το πρωτόνομα, κωμόπολη ή χωριό, αλησμόνητος τόπος. Απόψε ένοιωσα ξανά τη θύμηση να επιστρέφει, να θέλει να μου μιλήσει για εκείνα τα χρόνια της αθωότητας, της ομορφιάς που επιμένει να μην θέλει να χαθεί,της παράδοσης, της λεβεντιάς της ώρας της πιο λαμπρής στη ζωή του πατέρα και της μάνας. Την ώρα εκείνη που παραδίνουν στο γαμπρό την κόρη την μονάκριβη μαζί με όλα της τα υπάρχοντα, την προίκα, τα κεντίδια, τα κουζινικά και τα στρωσίδια του σπιτιού που θα ανοίξει τις πόρτες του με τούτο το γάμο.
Μια αναπαράσταση ενός Αρχανιώτικου γάμου ή καλύτερα πρόγαμου, παλιού εθίμου, που όλοι εμείς που μεγαλώσαμε στα χωριά της Κρήτης και ιδιαίτερα στις Αρχάνες είχαμε πολλά να ξαναζήσουμε, να θυμηθούμε, να νοσταλγήσουμε..
Πόσα χρόνια είχα να ακούσω τον τελάλη. Να γυρίζει την αγορά, την πλατεία να μεταφέρει τα νέα του κόσμου, του τόπου όλου. Στα καφενεία που κτυπά η καρδιά του χωριού ανάμεσα στο κτύπημα από τα πούλια του τάβλι, μια ανάσα, μια στιγμή ησυχίας να ακουστούν τα γεννούμενα. Ήταν ο πρωταγωνιστής της βραδιάς, το νέο έπρεπε να φτάσει παντού, να καλεστούν και οι πιο μακρινοί συγγενείς ή φίλοι να μοιραστούν όλοι τη χαρά.
Κι όλα ξεκίνησαν από το Λαογαρφικό Μουσείο, με το « ψίκι» με τα 12 πανέρια της προίκας, όσοι κι Απόστολοι λένε, τους μουσικούς , τη νύφη με τους γονείς, τα αδέλφια και τους συγγενείς σε μια πομπή γεμάτη χορό, τραγούδι και ομορφιά. Και περπατήσαμε όλοι μαζί σε δρόμους που άλλαξαν με τα χρόνια, άδειασαν ή χαλάστηκαν τα σπίτια τους, τα μαγαζιά. Δρόμοι που θύμιζαν αλλοτινά παιχνίδια ίσαμε αργά τη νύχτα, εμπόρους που έστεκαν μπροστά στις εισόδους των μαγαζιών περιμένοντας τους πελάτες μ΄ένα καλό λόγο κι ένα χαμόγελο στα χείλη. Και μυρωδιές, αχ…πόσες μυρωδιές έκρυβαν τούτα τα στενά! Μάζεψα πάλι υλικό για εκείνο το βιβλίο της ζωής που γράφεται μέσα στην ψυχή για τον καθένα μας που ΄χει αγάπη στον τόπο, στους ανθρώπους, στα όμορφα πράγματα.
Απόψε ήταν βραδιά χαράς, μιας προσπάθειας που πέτυχε στον ύψιστο βαθμό με τους απλούς καθημερινούς ανθρώπους του χωριού να μπαίνουν σε ρόλους, χωρίς πρόβες, και να ξαναζούν …τα αλησμόνητα. Όλος ο κόσμος μια γιορτή…
Και προχώρησε η πομπή και κέρναγαν οι κεραστάδες όλους τους ανθρώπους, ρακί και ξηρούς καρπούς, σταφίδες αρχανιώτικες από εκείνες τις ξακουστές κι ας λιγόστεψαν με τα χρόνια… Και σταματούσαν στα τρίστρατα κι έστηναν το χορό και γέμιζε ο τόπος μουσική και χαρά. Και αφού περάσαμε από την πλατεία, πάλι με χορούς και συνοδεία κρητικής μουσικής φτάσαμε στον τόπο που με τόσο μεράκι δημιούργησαν οι σύλλογοι των Αρχανών, στον παλιό Οίστρο που ήταν εκεί το παραδοσιακό σπίτι , το σπίτι του γαμπρού και της νύφης με όλα όσα κάποτε ήταν τα απαραίτητα. Στο …σπίτι περίμενε ο γαμπρός με τους δικούς του συγγενείς. Κι άρχισαν οι μαντινάδες του καλωσορίσματος και του αποχωρισμού και παραδόθηκαν με εκείνο τον παλιό τρόπο τα πανέρια και τα χρειαζούμενα της …ζωής και μπήκαν τα κορίτσια στο σπίτι …να στρώσουν το νυφικό κρεβάτι να ξεκινήσει το γλέντι ίσαμε όπου πάει.
Χώρος απίστευτος. Αντικείμενα γεμάτα αξία συναισθηματική και πολιτιστική στολισμένα όλα όπως εκείνα τα χρόνια. Απίστευτη ομορφιά μέσα στην απλότητα, στολισμένη με τα μοτίβα από τα κεντίδια που ‘δειχνε το πλούτο της ψυχής και του σπιτιού για να στεριώσει ο γάμος να ξεκινήσει η ζωή χωρίς ελλείψεις…
Συγκινήθηκα πολύ απόψε. Θυμήθηκαν τα παιδικά μου χρόνια, στις αυλές των δικών μου συγγενών που ξεκινούσαν την νέα τους ζωή με κάτι αντίστοιχες βραδιές. Κι είναι τα συχαρίκια που πρέπουν να δοθούν σε όλους εκείνους που είχαν την ιδέα να θυμίσουν στους νεότερους πως τίποτα δεν χάνεται, τίποτα δεν πρέπει να ξεχαστεί. Κι είναι πολλοί αυτοί που ασχολήθηκαν , μέρες τώρα με τούτη τη γιορτή που το αποκορύφωμά της θα ΄ναι την Κυριακή το βράδυ στις 10 του Ιουλίου στο Βαθύπετρο, να γίνει κι ο γάμος όπως του πρέπει και λογίζεται.
Σας ευχαριστούμε για τη βραδιά , σας χειροκροτούμε με την ψυχή μας και μακάρι , μακάρι να γίνονται τέτοιες γιορτές πιο συχνά, να θυμόμαστε εμείς , να μαθαίνουν τα παιδιά μας, να συμμετέχουμε όλοι στην ομορφιά, στην παράδοση στα έθιμα που έχουμε χρέος να διατηρήσουμε για τους επόμενους.
Όλα τούτα τα διοργάνωσαν οι Σύλλογοι:
Μορφωτικός σύλλογος Αρχανών και Πολιτιστικός Εξωραϊστικός σύλλογος Βαθυπέτρου, σε συνεργασία με τον Δήμο Αρχανών Αστερουσίων και την υποστήριξη της Περιφέρειας Κρήτης και την συμμετοχή του εργαστηρίου Κρητικής έκφρασης της Παντελάκη Αντωνίας.
Να ‘στε καλά …κι ίσαμε την Κυριακή, όλοι θα σας τιμήσουμε γιατί πραγματικά τα αξίζετε!