Έφυγε σήμερα από τη ζωή μια ηρωίδα του μαρτυρικού χωριού Κακοπέτρου Χανίων, ένα από ΄΄ΤΑ ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ ΠΟΥ ΜΑΡΑΘΗΚΑΝ ΝΩΡΙΣ΄΄, όπως είναι και ο τίτλος του ντοκιμαντέρ του Ματθαίου Φρατζεσκάκη στο οποίο έδωσε τη μαρτυρία της.
Η Σοφία Δεσποτάκη – Χατζηδάκη, όπως αναφέρει ο Βαγγέλης Δεσποτάκης, γεννήθηκε στον Κακόπετρο το 1926.
Γονείς της ήταν ο Γεώργιος και η Ελλάς Δεσποτάκη.
Την 29η Αυγούστου 1944, την επομένη της αποφράδας για τον Κακόπετρο μέρας, κατά την οποία οι Γερμανοί εκτέλεσαν όλους τους άνδρες που βρήκαν στο χωριό, ανέλαβε μαζί με συνομήλικες της κοπέλες και τις μανάδες των νεκρών, το δύσκολο έργο της ταφής των νεκρών.Τοποθετούσε τους νεκρούς πάνω σε πόρτες και παραθυρόφυλλα και τους κουβαλούσε στο νεκροταφείο σε απόσταση 500 μέτρων διασχίζοντας δύσβατα μονοπάτια.Άνοιξε με τα χέρια της επτά παλιούς τάφους και τοποθετούσε μέσα τους νεκρούς.
Ανάμεσα στους νεκρούς και έξι πρώτα εξαδέλφια της.
Επιστέφοντας στο λεηλατημένο από τους Γερμανούς σπίτι της έδωσε ένα άλλο αγώνα μαζί με τους εναπομείναντες χωριανούς. Τον αγώνα της επιβίωσης.
Τα κατάφερε. Έκανε τη δική της οικογένεια και συνέχιζε να αγωνίζεται μέχρι σήμερα κουβαλώντας τις αναμνήσεις της γερμανικής κατοχής.
Τις αναμνήσεις, που μοιράζεται μαζί μας στη ταινία του Ματθαίου Φρατζεσκάκη – Βίκης Αρβελάκη ΄΄ΤΑ ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ ΠΟΥ ΜΑΡΑΘΗΚΑΝ ΝΩΡΙΣ΄΄ που ξεκινάει το ταξίδι της σε λίγες ημέρες από την Θεσσαλονίκη κάνοντας γνωστή σε όλο τον κόσμο την ιστορία του μαρτυρικού χωριού Κακοπέτρου.
Ας είναι αιωνία η μνήμη σου εξαδέλφη Σοφία. Σε ευχαριστούμε για ότι πρόσφερες στο χωριό και στην κοινωνία.
Η κηδεία της έγινε στην Καμάρα Καλυδονίας Κισσάμου.
[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=6vSDLKkSJCw&t=35s”]
Τι έγινε στον μαρτυρικό Κακόπετρο
Στις 24 Μαΐου 1941, το μεσημέρι του Σαββάτου, καθώς μια ομάδα τριάντα περίπου Γερμανών οπισθοχωρούσαν προς τις Βουκολιές, πεζοπόροι, βρέθηκαν ακριβώς στο κέντρο του χωριού Κακόπετρος, στο δημόσιο δρόμο, πάνω από τη συνοικία Μιχελιανά. Εκεί, πάνω από το σπίτι του Λουφαρδαντώνη, τρεις Γερμανοί αποσπάστηκαν από την υπόλοιπη ομάδα και πέταξαν προς το δώμα του σπιτιού τρεις χειροβομβίδες. Μέσα στο σπίτι ήταν έξι γυναίκες και δύο νήπια.
Στη συνέχεια εκτέλεσαν με ριπές πυροβόλου 5 γυναίκες και τον γιο της Ελευθερίας Λουφαρδάκη – Κουριδάκη, το Μανώλη, μόλις 3 ετών, ενώ τραυμάτισαν βαρύτατα την Κυριακούλα, χήρα Νικολάου Μαλανδράκη, τη γυναίκα που κρατούσε στην αγκαλιά της το δεύτερο νήπιο, τη Μαρία Ανδρέα Τσοντάκη, μόλις 2 ετών που από θαύμα σώθηκε.
Επίσης στις 28 Αυγούστου 1944, τα χαράματα, οι πολλές δεκάδες Γερμανοί φασίστες που είχαν περικυκλώσει από τα μεσάνυχτα τον Κακόπετρο, όρμησαν μέσα στο χωριό πυροβολώντας και πετώντας δεκάδες χειροβομβίδες στα χαλόσπιτα. Πραγματική κόλαση.
Εκτέλεσαν όλους τους άντρες που έβρισκαν στο πέρασμά τους κι ορισμένους πριν τους εκτελέσουν τους βασάνισαν, όπως τους δυο γιούς της Κυριακούλας, χήρας Νικολάου Μαλανδράκη, τον Αναστάση 21 χρονών και τον Μιχάλη, 19.
Τους γάζωσαν με σφαίρες στην αυλή του σπιτιού τους, μπροστά στα μάτια της μάνας τους, που την κρατούσε ένας Γερμανός για να μην τρέξει σε βοήθεια των παιδιών της τη στιγμή που ο Μιχάλης, όρθιος ακόμη, προσπαθούσε να βάλει με τα χέρια του μέσα στην κοιλιά τα σπλάχνα του, που είχαν χυθεί στην αυλή κι ενώ τα κτήνη έβγαζαν φωτογραφίες να τις έχουν για ενθύμιο. Εκείνη την μέρα στο Κακόπετρο 23 άντρες έπεσαν νεκροί .
Η εκτέλεση των τεσσάρων αδελφών Δεσποτάκη στον Κακόπετρο
Στις 28 Αυγούστου του 1944, οι Γερμανοί κύκλωσαν το χωριό Κακόπετρος της ορεινής Κισάμου και όπως είναι γνωστό, παντού σκορπούσαν στο διάβα τους τον όλεθρο και την καταστροφή. Πήγαν στο σπίτι της Μαρίας και του Κωνσταντίνου Δεσποτάκη και πήραν τα τέσσερα από τα αγόρια (ο πέμπτος έλειπε) της οικογένειας που είχε συνολικά έξι παιδιά. Κανείς δεν περίμενε το κακό που επρόκειτο να ακολουθήσει. Οι γυναίκες ήταν στο σπίτι ενώ τα τέσσερα αδέρφια είχαν αρνηθεί να ακολουθήσουν τον πατέρα τους που είχε φύγει από νωρίς για να κρυφτεί σε μια σπηλιά στα Παπαδιανά. Αδίστακτοι οι Γερμανοί, αφού τα εκτέλεσαν στην άκρη του δρόμου, πέταξαν τα άψυχα σώματά τους στην κάτω μεριά του δρόμου, στο σημείο που το απόγευμα της ίδιας μέρας τα βρήκε η δύστυχη μάνα τους. Την επόμενη θάφτηκαν στον Μιχαήλ Αρχάγγελο, χωρίς ψάλτη, χωρίς παπά. Η κηδεία έγινε πρόχειρα από τις γυναίκες του χωριού και από τους συγγενείς τους. Αυτή είναι η θλιβερή ιστορία για τον Μανώλη Δεσποτάκη, είκοσι εφτά χρονών τότε, για τον Σπύρο είκοσι τεσσάρων και για τα δίδυμα Αναστάση και Χαραλάμπη μόλις δεκαεφτά χρονών!
Η αδελφή τους, Ολυμπία Δεσποτάκη, δώδεκα ετών τότε, έκανε το θρήνο μοιρολόι:
Το μοιρολόι που θα πω να μάθετε να λέτε
του Κακοπέτρου τα δεινά παντοτινά να κλαίτε
Δευτέρα ξημερώματα κυκλώσαν το χωριό μας
Αυγούστου εικοσιοχτώ, κακό στο ριζικό μας.
Θ’ αρχίσω το ιστορικό με μάθια δακρυσμένα
τα Δεσποτάκια φάγανε άδικα τα καημένα.
Παιδιά ετουφεκίσανε, αθώα παλικάρια
και τα ’στειλαν να κατεβούν στου Άδη τα σκοτάδια.
Σα να ’ταν φοβεροί ληστές και επικηρυγμένοι
έτσι τα τουφεκίσανε, οι τρισκαταραμένοι.
Φονιά εσύ που τα ’βαλες εις τη γραμμή αράδα
δεν ένιωσες λιποψυχιά, γή πόνο γή ζαλάδα
Τ’ απόγευμα που φύγανε οι τρισκαταραμένοι
πάει η μάνα και ζητά τσοι γιους τση η καημένη
Και μόλις είδε το σωρό απάνω εις το χώμα
τον πόνο και το θρήνο τση να πει δεν είχε στόμα.
Την άλλη μέρα η μάνα τους, η Δεσποτοκωστίνα
στον ώμο τζη τα σήκωσε και πήγε τα στο μνήμα.
Δυο – δυο τα βάλανε στη γης στση εκκλησιάς την άκρη
κι ο ουρανός εσείστηκε κι έβγαλε μαύρο δάκρυ…Στο Σέλινο κουφοβροντά
Στο Σέλινο κουφοβροντά,
βρέχει μα βρέχει μπάλες.
Οι Γερμανοί περάσανε
στα Τρα Χωριά τα πέρα,
Μονή και Κουστογέρακο
και Λιβαδά και καίνε,
τα παλληκάρια φτάξανε.
Διαβάστε σχετικά:
– Κακόπετρος Χανίων, 24-5-1941: Το πρώτο Ολοκαύτωμα | Φωτός