Οι φίλες μου, Ρένα και Ιωάννα Κουτσουδάκη, δύο κυρίες με τόση χάρη, καλλιέργεια και καλοσύνη που, ελλείψει καλύτερου επιθέτου, θα μπορούσαμε ίσως να τις αποκαλέσουμε “νεοκλασικές”, όπως το σπίτι τους – ένα κομμάτι του παρελθόντος της παλιάς μας Ευρώπης». Οι λέξεις ανήκουν στον Ιταλό συγγραφέα Αντόνιο Ταμπούκι, τακτικό επισκέπτη του ξενοδοχείου Δώμα στα Χανιά, που απολάμβανε το προνόμιο της παρέας των δύο αδελφών, οι οποίες απεβίωσαν πρόσφατα, αφήνοντας μεγάλο κενό στη ζωή όλων εκείνων που τις γνώρισαν.

Συνάντησα για πρώτη φορά τη Ρένα και την Ιωάννα, τις πολύ αγαπητές ιδιοκτήτριες του ξενοδοχείου Δώμα, το 2014. Από την πρώτη στιγμή με ενέπνευσαν, με έκαναν να συνειδητοποιήσω ότι η ιστορία τους ήταν τόσο ξεχωριστή που επιβαλλόταν να προσπαθήσω να τη μοιραστώ με όλο τον κόσμο. Οι αναμνήσεις τους από την περίοδο της Κατοχής περιγράφονται στο βιβλίο «Ο πόλεμος στα σπίτια μας» (Εταιρεία Κρητικών Ιστορικών Μελετών, σειρά Μαρτυρίες, 2019) και σε ένα βιβλίο που έχω ο ίδιος εκδώσει, με τίτλο «Ένα σπίτι στον χρόνο» (2023), ένα χρονικό της ζωής και της ιστορικής κατοικίας τους.

Η ιστορία ενός εμβληματικού κτιρίου

Ήταν η γιαγιά της Ρένας και της Ιωάννας, η Ειρήνη Μαρμαράκη, που το 1933 αγόρασε το κτίριο στην οδό Ελευθερίου Βενιζέλου 124, στη Χαλέπα, το οποίο οι δύο αδελφές θα μετέτρεπαν αργότερα στο ξενοδοχείο Δώμα. Χτισμένο τον 19ο αιώνα ως προξενείο της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας, το Δώμα, με τις πολλές μεταμορφώσεις του, αντανακλά σχεδόν ολόκληρη τη σύγχρονη ιστορία της Κρήτης.

Το 1940, όταν η Ιωάννα ήταν επτά και η Ρένα 14 ετών, οι βρετανικές στρατιωτικές αρχές έπεισαν τον πατέρα τους να τους ενοικιάσει το σπίτι τους. Η οικογένεια πήγε να ζήσει με συγγενείς, και η κατοικία της μετατράπηκε σε βρετανικό υποπροξενείο. Όταν τα Χανιά έπεσαν στα χέρια των Γερμανών, τον Μάιο του 1941, οι γερμανικές δυνάμεις επέταξαν το πρώην βρετανικό υποπροξενείο και το μετέτρεψαν σε περιφερειακό κέντρο διοίκησης. Τέσσερα χρόνια αργότερα ήρθε η απελευθέρωση της πόλης, αλλά η οικογένεια Κουτσουδάκη δεν έμελλε να επιστρέψει στο σπίτι της, καθώς αυτή τη φορά πέρασε και πάλι στους Βρετανούς. Μόνο στα τέλη της δεκαετίας του 1940, η οικογένεια κατάφερε να ανακτήσει την κατοικία της.

Από υποπροξενείο σε ξενοδοχείο

Οι δρόμοι της Ιωάννας και της Ρένας χώρισαν τη δεκαετία του 1950. Το 1952 η Ρένα παντρεύτηκε τον Νίκο Βαλυράκη, έναν αξιοσέβαστο οδοντίατρο, ενώ η Ιωάννα πήγε στην Ιταλία για να σπουδάσει στη Σχολή Καλών Τεχνών της Ρώμης. Το 1967 επέστρεψε στην Ελλάδα και άνοιξε ένα κατάστημα υφασμάτων στο Κολωνάκι. Το ονόμασε Δώμα. Αργότερα, η Ιωάννα, εμπνευσμένη από τα ταξίδια της στην Ιταλία, όπου είχε μείνει πολλές φορές σε μεγαλοπρεπείς κατοικίες που είχαν γίνει ξενοδοχεία, πρότεινε να μετατρέψουν και εκείνες το σπίτι τους σε ξενοδοχείο.

Τον Δεκέμβριο του 1971, το ξενοδοχείο Δώμα άνοιξε για πρώτη φορά τις πόρτες του και στα χρόνια που ακολούθησαν η φήμη του ως ένα από τα πιο διακεκριμένα ξενοδοχεία στην Ελλάδα ολοένα και μεγάλωνε. Μεταξύ των επισκεπτών του συγκαταλέγονταν καλλιτέχνες, διασημότητες, πολιτικοί και ποιητές, οι οποίοι έλκονταν από την ιστορία του ξενοδοχείου και γοητεύονταν από τις σπάνιες και γεμάτες αρχοντιά οικοδέσποινες.

Η Ιωάννα συνέχισε τις περιπλανήσεις της σε όλο τον κόσμο και ιδιαίτερα στην Ασία και την Άπω Ανατολή. Σε αυτά τα ταξίδια συγκέντρωσε, μεταξύ άλλων, καπέλα και καλύμματα κεφαλής, τα οποία αποτέλεσαν μια εξαιρετική συλλογή που εκτέθηκε στο Μουσείο Μπενάκη. Η Ρένα αφιέρωσε τη ζωή της στο ξενοδοχείο, το οποίο και διηύθυνε ακούραστα και με όλη της την αγάπη για περισσότερα από 50 χρόνια, καλωσορίζοντας κάθε επισκέπτη και φροντίζοντας προσωπικά και την τελευταία λεπτομέρεια, μέχρι το τέλος.

Ας ελπίσουμε ότι το Δώμα θα συνεχίσει να στέκει περήφανο και να εμπνέει όσους το επισκέπτονται, καθώς φέρει τους απόηχους όλων των ιστοριών του. Για όλους εμάς που είχαμε την τύχη να τις γνωρίσουμε, η Ιωάννα Κουτσουδάκη (8 Ιουλίου 1933-15 Σεπτεμβρίου 2025) και η Ρένα Κουτσουδάκη-Βαλυράκη (8 Σεπτεμβρίου 1926-19 Αυγούστου 2025) άγγιξαν τις ζωές μας με τρόπο μοναδικό. Θα σας θυμόμαστε πάντα.

Ο Michael Sweet είναι συγγραφέας και ιστορικός.

Μετάφραση από τα αγγλικά: Σοφία Τρουλλινού.

kathimerini.gr