“Η μνήμη βοηθάει πάντα την κριτική στάση”
(φράση από τις τελευταίες χειρόγραφες σημειώσεις του Αλεξανδρόπουλου, 5/2006)
Ολοκληρώθηκε προχθές, Δευτέρα 11 Φεβρουαρίου, στις 10 το βράδυ η δίκη που είχε ξεκινήσει τον Οκτώβριο στο τριμελές πλημμελειοδικείο Ρεθύμνου, γνωστή και ως «δίκη Αλεξανδρόπουλου». Πρόκειται για τη δίκη για παράβαση καθήκοντος εναντίον τριών καθηγητών και ενός πρώην πρύτανη του Πανεπιστημίου Κρήτης. Πρόκειται για μια υπόθεση που εκδικάστηκε στα όρια της παραγραφής και αφορά γεγονότα που εκτυλίχτηκαν το 2005-6 στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του Ρεθύμνου και είχαν οδηγήσει στον θάνατο του αναπληρωτή καθηγητή Στέλιου Αλεξανδρόπουλου, ο οποίος πέθανε από ανακοπή καρδιάς μέσα στο γραφείο του. Αν και ακούγεται περίεργη η σύνδεση των συμβάντων, η υπόθεση Αλεξανδρόπουλου είναι εξέχουσας σημασίας καθώς πρόκειται για μια ακόμη περίπτωση υπεράσπισης της δικαιοσύνης και της ισότητας εντός των τειχών του πανεπιστημίου από έναν άνθρωπο που, τελικά, έδωσε και τη ζωή του για τις αρχές αυτές. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά.
Καλοκαίρι 2005, Ρέθυμνο
Το νεοσύστατο μεταπτυχιακό τμήμα του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Κρήτης ξεκίνησε τη στελέχωσή του με φοιτητές για το ακαδημαϊκό έτος 2005-6. Υπεύθυνοι για την επιλογή των φοιτητών ήταν κ. Δημήτρης Κοτρόγιαννος, πρόεδρος του τμήματος και Κοσμήτορας της Σχολής Κοινωνικών Επιστημών, η κα Μαρία Μενδρινού, αναπληρώτρια προεδρεύουσα του Τμήματος στη Σύγκλητο, και ο κ. Kωνσταντίνος Λάβδας, καθηγητής του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και αντιπρύτανης. Ένας αριστούχος φοιτητής που έμεινε εκτός μεταπτυχιακού, βλέποντας άλλους φοιτητές με πολύ λιγότερα προσόντα να γίνονται δεκτοί διαμαρτυρήθηκε για το αποτέλεσμα και ζήτησε να μάθει τα κριτήρια αξιολόγησης.
Οι ευνοημένοι φοιτητές έτυχε να αποτελούν κυρίως μέλη της φοιτητικής παράταξης ΠΑΣΠ. Η απάντηση που δέχτηκε ήταν στα πλαίσια του πατερναλιστικού κατευνασμού. Η ένσταση του φοιτητή έφτασε και στα χέρια του Στέλιου Αλεξανδρόπουλου, αναπληρωτή καθηγητή του τμήματος, ο οποίος ζήτησε να πάρει τους αναλυτικούς πίνακες μοριοδότησης των φοιτητών για να εξετάσει αν υπάρχει κάτι μεμπτό. Τόσο η γραμματεία όσο και η κα Μενδρινού, διευθύντρια του μεταπτυχιακού, στη συνέχεια αρνήθηκαν να τον δώσουν. Η τελευταία επικαλέστηκε μάλιστα τον νόμο περί προστασίας προσωπικών δεδομένων. Να σημειωθεί ότι, έξι χρόνια μετά και κατά τη διάρκεια της δίκης, οι κατηγορούμενοι καθηγητές απέτυχαν να παρουσιάσουν τον ίδιο πίνακα μοριοδότησης!
Ο Στέλιος Αλεξανδρόπουλος δούλεψε όλο το καλοκαίρι πάνω στα ελλιπή στοιχεία που διέθετε και κατέθεσε ένσταση τον Σεπτέμβρη του 2005, ζητώντας και πάλι τους αναλυτικούς πίνακες μοριοδότησης για έλεγχο. Η ένστασή του απορρίπτεται και καταθέτει τα στοιχεία στο Υπουργείο Παιδείας, το οποίο ζητά στις 4 Νοεμβρίου με έγγραφό του επείγουσα διερεύνηση του θέματος από το τμήμα. Η κατεπείγουσα αυτή διερεύνηση δεν έγινε ποτέ, αν και το υπουργείο τη ζήτησε ξανά τον Ιανουάριο του 2006.
Αντ’ αυτού, τα μέλη του τμήματος σε συνεργασία με τις πρυτανικές αρχές του πανεπιστημίου σχεδιάζουν τη φίμωση του Αλεξανδρόπουλου με κρυφές μεταξύ τους επιστολές που δεν τις κοινοποιούν στον ίδιον, εκτός από την τελευταία που του έστειλε ο πρύτανης κ. Παλίκαρης και αφορούσε την πειθαρχική δίωξή του. Συγκεκριμένα, ο καθηγητής Στέλιος Αλεξανδρόπουλος στέλνεται στο ανώτατο πειθαρχικό με το ερώτημα της απόλυσης επειδή με τις παράνομες πράξεις του και τη δημόσια κριτική τους σε εξωθεσμικούς παράγοντες (!) «πλήττει την εικόνα και το γόητρο του πανεπιστημίου».
Η δίωξη έφτασε στα χέρια του Μεγάλη Τετάρτη. Στην αμέσως επόμενη συνέλευση του τμήματος ο Αλεξανδρόπουλος ζητά να τοποθετηθεί αλλά και να ενημερώσει τους συναδέλφους του στο τμήμα, αλλά ο προεδρεύων κ. Κοτρόγιαννος του το απαγορεύει καθώς ήταν εκτός ημερησίας διάταξης! Συγχυσμένος ο καθηγητής που βλέπει να επιχειρείται η επαγγελματική του εξόντωση, πηγαίνει στο γραφείο του όπου η καρδιά του τον εγκαταλείπει: εκεί, στο γραφείο του άφησε την τελευταία του πνοή στις 3 Μαΐου 2006.
Η αθώωση και η επικαιρότητα της δίκης
Τον Οκτώβρη του 2006 ξεκίνησε η δίκη εναντίον των Λάβδα, Μενδρινού και Κοτρόγιανου, καθώς και του τότε πρύτανη Παλίκαρη, για παράβαση καθήκοντος (παράβαση με δόλο), ύστερα από έγκληση του φοιτητή που είχε κάνει και την αρχική αναφορά στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης. Ύστερα από μακρές συνεδριάσεις, το δικαστήριο αποφάσισε χθες την αθώωση όλων των κατηγορουμένων, με μια λιτή ανακοίνωση χωρίς να αναφέρει τίποτα για το σκεπτικό της αθώωσης: «Οι κατηγορούμενοι κηρύσσονται αθώοι, η συνεδρίασις λύεται».
Πρόκειται για μία δίκη κατά τη διάρκεια της οποίας οι πολλοί φοιτητές που θέλησαν να παραβρεθούν έπρεπε να υποστούν επανειλημμένους σωματικούς ελέγχους από ειδικούς φρουρούς, κάτι πρωτόγνωρο για τα δεδομένα μιας δίκης του Πλημμελειοδικείου Ρεθύμνου, καθώς και την ανοχή της έδρας στους θεατρινισμούς κάποιων εκ των τριών συνηγόρων που δεν δίσταζαν να ειρωνευτούν τους πάντες, ακόμη και τον αποθανόντα.
Επίσης, κατά τις αγορεύσεις της τελευταίας ημέρας ο συνήγορος κ. Γεωργίου δεν δίστασε να κάνει πολιτικά σχόλια κατά την αγόρευσή του προσπαθώντας να αναπαράγει μια φαντασιακή –ή πραγματική άραγε;- αντιπαλότητα με την αριστερά! Η παρουσία της Ζωής Κωνσταντοπούλου, βουλευτού του ΣΥΡΙΖΑ και μέλος της Πολιτικής Αγωγής, τον διευκόλυνε σε αυτό, αν και είναι προφανώς απαράδεκτο και αντιδεοντολογικό να επιχειρηματολογεί ένας συνήγορος με βάση την πολιτική ιδιότητα του αντίπαλου δικηγόρου. Ίσως όμως να μην είναι τυχαία όλα αυτά.
Όπως επισημαίνουν φοιτητές και φίλοι που έφτιαξαν μια πρωτοβουλία υποστήριξης και ενημέρωσης γύρω από τη δίκη (http://protovoulia-alexandropoulou.blogspot.gr), «ο Αλεξανδρόπουλος ήταν από τους λίγους ακαδημαϊκούς που συμμετείχαν θαρραλέα από την πρώτη στιγμή στην υποστήριξη της μεταναστευτικής διαμαρτυρίας για τη ρατσιστική δολοφονία του Έντισον Γιαχάϊ. Οι σημερινοί κατηγορούμενοι εκείνη την περίοδο μαγείρευαν (εκτός από την πειθαρχική δίωξη του Αλεξανδρόπουλου) τη συνεργασία του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης με στρατιωτικούς θεσμούς και καλούσαν την υπεύθυνη των δημοσίων σχέσεων του ΝΑΤΟ, Δέσποινα Αφεντούλη, για τη συνεργασία/ανάπτυξη προγραμμάτων με το τμήμα τους…
Αυτό ήταν το πολιτικό περιβάλλον των δύο κόσμων που συγκρούστηκαν το 2006, του κόσμου του δάσκαλου Στέλιου Αλεξανδρόπουλου και των κοινωνικών αγώνων, ενάντια σε μια ομάδα αμοραλιστών εξουσιαστών που μέριμνά τους δεν είναι η έρευνα, αλλά η εκμετάλλευση των θεσμών και των ανθρώπων.
Πλήθος φοιτητών που παρακολούθησαν τη δίκη ανήρτησαν πανό έξω από την αίθουσα που έλεγε «κάποιοι δεν θα γίνουν δάσκαλοι ποτέ». Οργισμένοι από την εξέλιξη της δίκης και την ασέλγεια πάνω στη μνήμη του δασκάλου τους, όπως λένε, δηλώνουν αποφασισμένοι να μην αφήσουν την υπόθεση έτσι, και σχεδιάζουν ήδη κινητοποιήσεις και ενημερώσεις στην τοπική κοινωνία.
Πολιτικές διώξεις;
Κλείνοντας αυτό το άρθρο, να επισημάνουμε μια λεπτομέρεια που μας ήταν μέχρι τώρα άγνωστη. Η πειθαρχική δίωξη του Στέλιου Αλεξανδρόπουλου έγινε με νόμο του 1932 που βρήκε μόνο μια φορά εφαρμογή, το 1943 εναντίον του καθηγητή Ι. Κακριδή και είχε οδηγήσει στην προσωρινή απόλυσή του. Με τον ίδιο νόμο που διώκεται σήμερα ο καθηγητής του Πολυτεχνείου Κρήτης κ. Δημήτρης Πατέλης για «διαγωγή απάδουσα στην αξιοπρέπεια του πανεπιστημιακού δασκάλου» λόγω της δημόσιας κριτικής που άσκησε προς τις πρυτανικές αρχές του ιδρύματος αλλά και τις τοπικές αρχές.
Κριτική που είχε να κάνει με το παράνομο της θητείας του τότε πρύτανη κ. Γρυσπολάκη, την οποία άλλωστε βεβαίωσε και το Συμβούλιο της Επικρατείας. Η δίωξη εναντίον του Πατέλη είναι και η μοναδική που έγινε και αναμένεται η έκδοση της απόφασης μετά την απολογία του καθηγητή τον Οκτώβρη του 2012. Όπως καταγγέλλεται από πανεπιστημιακούς και ανθρώπους των γραμμάτων, «μετά από τη δίκη των τόνων, το 1943, ποτέ πανεπιστημιακός δεν έχει κληθεί να απολογηθεί στο Πειθαρχικό Συμβούλιο για απόψεις και θέσεις που αφορούν στην ακαδημαϊκή και πολιτική ζωή του τόπου, ποτέ ξανά δεν έχει επιχειρηθεί να διωχθεί πνευματικός άνθρωπος του τόπου στο Ανώτατο Πειθαρχικό Συμβούλιο επειδή εξέφρασε δημόσια και ανοιχτά άποψη αντίθετη προς «τας αρχάς».
Εμείς να διορθώσουμε εδώ το «ποτέ»: είχε ασκηθεί δίωξη εναντίον του Αλεξανδρόπουλου, αλλά ο θάνατός του έστρεψε το βάρος της προσοχής μας στο κύκλωμα συνδιαλαγής του πανεπιστημίου, και όχι σε άλλη μία απαράδεκτη δίωξη εναντίον ενός καθηγητή. Και, τι σύμπτωση, μελετητή του μαρξισμού, όπως και ο Πατέλης.