«Ότι ζεις στην έκσταση, ποτέ δεν θα μπορέσεις να το στεριώσεις σε λόγο».
Νίκος Καζαντζάκης.
Ευτυχώς, η Κρήτη δεν έχει…βγάλει μόνο το Μητσοτάκη, τον Κεφαλογιάννη και το Μαρκογιαννάκη. Μια από τις μεγαλύτερες (σχετικά με την εποχή του) παρακαταθήκες, όχι μόνο του νησιού, αλλά και του σύγχρονου δημοκρατικού-λαικού κινήματος, αποτελεί ο γιατρός, Ανδρέας Αρχοντάκης, ο επωνομαζόμενος και ” Φιντέλ Κάστρο“, ο βίος και η πολιτεία του οποίου παραμένουν-κάθε άλλο παρά τυχαία- καταχωνιασμένα στα ιστορικά κιτάπια των…Προοδευτικών Δυνάμεων του τόπου.
Θεωρούμε χρέος, όχι μόνο όσων έλκουν την καταγωγή τους απ’ την Κρήτη, αλλά και όλων των- ελευθέρως σκεπτόμενων- ανθρώπων, ν’ αναδεικνύουν τέτοιου είδους προσωπικότητες και να τις καθιστούν ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ των έντιμων κι αγωνιζόμενων ανθρώπων. Χρέος πρώτα απ’ όλα πολιτικό, ιδίως την εποχή, που ζούμε. Χρέος αξιοπρέπειας, όταν στον αντίποδα μας έχουν…ντουμανιάσει τα λιβανιστήρια του αντιστασιακού Σημίτη, του…αγωνιστή Ανδρουλάκη και πλείστων άλλων, ων ουκ έστι αριθμός.
Ο Ανδρέας Αρχοντάκης ή ” Φιντέλ Κάστρο”, γεννήθηκε στα Πλεμενιανά Καντάνου του Ν. Χανίων, τον Νοέμβριο του 1926 και ήταν το πέμπτο παιδί από τα επτά συνολικώς των γονιών του Γιάννη και Μαρίας (το γένος Παπαηλιάκη). Τελείωσε το εξατάξιο Γυμνάσιο Παλαιόχωρας το 1944 δουλεύοντας παράλληλα σαν εργάτης των λιγνιτωρυχείων Πλεμενιανών. Μπήκε στην Ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1946 και πήρε το πτυχίο της Ιατρικής δέκα χρόνια μετά, ύστερα από την υποχρεωτική στράτευση του τα έτη 1949-1952 στο Υγειονομικό του Στρατού. Στα έτη 1956-1958 ήταν ο γιατρός του αγροτικού ιατρείου Καμπανού στο Σέλινο και μέχρι το 1964 άσκησε το λειτούργημα του γιατρού σαν ιδιώτης γιατρός στην Κάντανο, όπου διατηρούσε το ιατρείο του.
Στη διάρκεια της περιόδου 1958-1964 γιάτρευε χωρίς αμοιβή, αλλά και επωμιζόμενος τα έξοδα της φαρμακευτικής αγωγής όλων αυτών που δεν μπορούσαν να πληρώσουν. Πούλησε, το 1964, τμήμα της πατρικής του περιουσίας για να εξοφλήσει την αξία των φαρμάκων που είχε χορηγήσει ο ίδιος δωρεάν στους φτωχούς ασθενείς του. Από το 1964-1967, που τον συνέλαβαν, ασκούσε την ιατρική στα Χανιά. Βαθιά ευαισθητοποιημένος και έντιμος μέχρι ακαμψίας σ΄ όλη του την ζωή.
Αδέκαστος, απροσκύνητος, αντικομφορμιστής και περήφανος. Αυτά δείχνουν οι πράξεις του από την εφηβεία με την άοκνη δράση του στην διμοιρία της ΕΛΛΑΣ-ΕΠΟΝ της 5ης Μεραρχίας Κρήτης το 1944 (συναγωνιστής και σύντροφος του Ευτύχη Μπιτσάκη), μέχρι τη συμβολή του στον αντιδικτατορικό αγώνα το 1967 που οδήγησε στην σύλληψη του στις 27 Ιουλίου του ίδιου χρόνου και την παραμονή του στις φυλακές Αβέρωφ, Κορυδαλλού, Αιγίνης και Καλαμίου Χανίων έως την 1η Ιουλίου 1970. Μετά την αποφυλάκιση του ασκούσε την ιατρική και πάλι στα Χανιά.
Βαθιά πολιτικοποιημένος, δήλωσε για πρώτη φορά υποψηφιότητα για την εκλογή του ως βουλευτή ανεξάρτητου με την ΕΔΑ το 1963 και αργότερα, το 1974, δήλωσε ξανά την υποψηφιότητα του για βουλευτής Χανίων με το ΠΑΣΟΚ. Η εμμονή του στις πολιτικές θέσεις που πίστευε, το ήθος του και η ευαισθησία του γρήγορα τον οδήγησαν στην διαφωνία και στην αποστασιοποίηση του. Η τελευταία του υποψηφιότητα για το βουλευτικό αξίωμα τέθηκε με την Σοσιαλιστική Πορεία.
Ο “Κάστρο” κρατούσε σημειώσεις πάντα με ΠΡΑΣΙΝΟ ΣΤΥΛΟ, διότι όπως αναφέρει και στο “Αθάνατοι Νεκροί”, ένα κείμενό του για τους συναγωνιστές του στην Αντίσταση, “…όπως θυμάστε, το πράσινο είναι το χρώμα μας”, εννοώντας φυσικά την ΕΠΟΝ, της οποίας το χαρακτηριστικό χρώμα ήταν το πράσινο.
Ας δούμε τώρα κάποια χαρακτηριστικά “στιγμιότυπα” της ζωής του
– Επί Χούντας, φυσικά συλλαμβάνεται και φυλακίζεται.
Είναι στις φυλακές της Αίγινας, που κάποια στιγμή φωνάζει προς τους έξω: “Μην κλαίτε μωρέ για μας! Εμείς επαέ μέσα είμαστε λεύτεροι! Για σας εκεί έξω να κλαίτε, που΄στε σκλαβωμένοι!”.
Μετά την αποφυλάκισή του, το 1970, κατεβαίνει στα Χανιά, στην Κάντανο και ασκεί -σχεδόν δωρεάν- το ιατρικό επάγγελμα. Οι μπάτσοι όμως, εκεί! Τον παρακολουθούν μέρα νύχτα. Φτάνουν στο σημείο να πηγαίνουν στους ασθενείς του Κάστρο και να τους απειλούν “Δεν βρήκατε άλλο γιατρό να πάτε;”. Κάποια στιγμή ο Αρχοντάκης τους κοιτά μέσα απ’ το σπίτι του, βγαίνει έξω, στέκεται μπροστά τους (έτσι ψηλός κι αγέρωχος που ήταν) και τους φωνάζει κατάμουτρα: “Δεν βαρεθήκατε μωρέ να με παρακολουθείτε; Ε;“. Ντροπιασμένοι οι ασφαλίτες, έβαλαν την ουρά κάτω απ’ τα σκέλια κι όπου φύγει-φύγει.
– Το 1975 ξεσπά κρίση στο ΠΑΣΟΚ με αφορμή την επιμονή του Ανδρέα Παπανδρέου να διορίζει ο ίδιος το “Πειθαρχικό Συμβούλιο” κι όχι αυτό να εκλέγεται από την Κ.Ε. του Κινήματος. Στο προσυνέδριο του ΠΑΣΟΚ, ο Ανδρέας Αρχοντάκης καταθέτει σχετική αντιεισήγηση. Το ΠΑΣΟΚ όμως οδεύει προς την εξουσία και θέλει…θυσίες εξευμενισμού της άρχουσας τάξης κι ως εκ τούτου λαμβάνουν χώρα οι περίφημες ΔΙΑΓΡΑΦΕΣ του 1975 (Β.Φίλιας, Ν. Κωνσταντόπουλος, Π. Ευθυμίου, Λ. Βάσσης, Σ. Καράγιωργας, Γ. Κάτρης, Μ. Μερκούρη, Γ. Μαντζουράνης, Χ. Ροκόφυλλος κλπ). Στα γραφεία της Τ.Ο. ΠΑΣΟΚ Χανίων αναρτάται η επιγραφή: “ΟΠΟΙΟΣ ΜΙΛΗΣΕΙ ΣΤΟΝ ΑΝΔΡΕΑ ΤΟΝ ΑΡΧΟΝΤΑΚΗ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΚΩΣΤΗ ΤΟ ΒΑΡΔΑΚΗ, ΔΙΑΓΡΑΦΕΤΑΙ!”.
Όταν μετά τη διαγραφή του Αρχοντάκη, ο Ανδρέας Παπανδρέου κατέβηκε να μιλήσει στα Χανιά, ο “Κάστρο” είχε προβεί στην ΚΑΤΑΛΗΨΗ των τοπικών γραφείων του ΠΑΣΟΚ, απαιτώντας άμεση συνάντηση με τον Πρόεδρο του Κινήματος. Πλην όμως, ο Ανδρέας Παπανδρέου δεν ΤΌΛΜΗΣΕ καθόλου να πάει από εκεί, αλλά μετέβη και μίλησε κατ’ ευθείαν στην Πλ. Συντριβανίου, στο Ενετικό Λιμάνι της πόλης! Τότε ο Αρχοντάκης αποφασίζει να στείλει την περίφημη επιστολή του προς τον Ανδρέα Παπανδρέου, στην οποία ανέφερε χαρακτηριστικά:
«Φιρμάνια στον τόπο μας έχουν κατά καιρούς βγάλει και οι μπαρμπαρέσοι και οι Ενετοί και οι Τούρκοι και ο Κονδύλης και ο Πάγκαλος και ο Μεταξάς και οι Γερμανοί και η χούντα αλλά δεν πέρασαν στα Χανιά. Ούτε το δικό σου θα μπορούσε νάχει άλλη τύχη κι αν ήξερες το λαό μας και πίστευες αυτόν, θα το γνώριζες. Κόμμα είχε και ο Μεταξάς. Κόμμα επιχείρησε να κάνει και ο εθνοπροδότης Παπαδόπουλος. Κόμμα είχε και ο ανεκδιήγητος πρωθυπουργός της σφαγής του Πολυτεχνείου, Μαρκεζίνης. Κόμμα πιθανόν να κάνεις κι εσύ αλλά Σοσιαλιστικό δεν είναι. Η ιστορία του καθενός αρχίζει μετά τον θάνατό του. Μέχρι τότε…οψόμεθα εις Φιλίππους».
-Το 1975 δικάζεται στα Χανιά ο εκδότης των “Χανιώτικων Νέων”, Γιάννης Γαρεδάκης, με την κατηγορία της συκοφαντικής δυσφήμισης του Βουλευτή Χανίων της Ν.Δ. Γιώργου Βολουδάκη. Μάρτυρες κατηγορίας όλοι οι Χανιώτες πολιτευτές της Ν.Δ. Μεταξύ των μαρτύρων υπεράσπισης φυσικά, ο Ανδρέας Αρχοντάκης. Τελικά, ο Γιάννης Γαρεδάκης καταδικάζεται για εξύβριση, ενώ συγχρόνως του επιβάλεται ένα σχετικά μικρό χρηματικό πρόστιμο. Στο άκουσμα της απόφασης, ο “Κάστρο” σηκώνεται όρθιος μεσ’ την αίθουσα, βγάζει την τραγιάσκα του και την προτείνει ένώπιον του ακροατηρίου φωνάζοντας: “Βάλτε μωρέ κάτι, να τσι πλερώσουμε τσι κερατάδες και να σηκωθούμε να φύγομε!”
Ευτυχώς λοιπόν, η Κρήτη δεν έχει…βγάλει μόνο το Μητσοτάκη, τον Κεφαλογιάννη και το Μαρκογιαννάκη κι ούτε έμεινε στην Ιστορία γι’ αυτούς. Στην Ιστορία έμεινε διότι -εκτός του Ανδρέας Αρχοντάκη- γέννησε ΚΑΙ το Νίκο Καζαντζάκη, (“Αν εθέλεις να γενείς Κρητικός, θα διαβάζεις Καζαντζάκη”, έλεγε ο Αρχοντάκης), ΚΑΙ το Νίκο Ξυλούρη (Ψαρονίκο), που στα πέντε του χρόνια, οι Γερμανοί έκαψαν το χωριό του- τ’ Ανώγεια- κι έζησε ως το τέλος σαν ένας δημιουργικός, αξιοπρεπής κι αγωνιζόμενος άνθρωπος, ΚΑΙ τον Μελαμπιανό αγωνιστή του ΕΑΜ και καλλιτέχνη της Κρητικής μουσικής, Γιώργη Τρουλινό και τόσους άλλους ανώνυμους απλούς ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ, οι οποίοι με την προσωπική τους στάση, ΑΝΕΔΕΙΞΑΝ και ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΑΝ έννοιες όπως «ανθρώπινη και κοινωνική αλληλεγγύη», «συλλογικό συμφέρον», «σεβασμός στη διαφορετικότητα», «πίστη σε πανανθρώπινες και διαχρονικές αξίες». Έννοιες, που αποτελούν βασικές, δομικές και αδιαπραγμάτευτες ΑΡΧΕΣ κάθε πραγματικού λαικού-κοινωνικού επαναστάτη και που τον διαφοροποιούν από τους-κάθε λογής και εποχής-προσκυνημένους και προθύμους. Κι όσο η μνήμη και το παράδειγμα τέτοιων ανθρώπων παραμένει ζωντανό, οι έννοιες αυτές συνεχίζουν όχι μόνο να υπάρχουν, αλλά και να μην έχουν αλλάξει έννοια και ουσία.
Γιατί η κληρονομιά των παππούδων και των προγόνων μας δεν ήταν μόνο τα σόχωρα και τα νοικοκυριά. Ήταν επίσης οι ευχές και τα εθίματα, η τιμή και ο λόγος, η πίστη και το φιλότιμο, η φρονιμάδα και η ντροπή, η ντομπροσύνη και η παληκαριά, η φιλοξενία και το σπλάχνος, όλα ετούτα τα ιερά και μεγάλα που ο Κρητικός τα λέει με μια ξεχωριστή και βαρυσήμαντη λέξη: Ανθρωπιά! Μια λέξη, που είναι πιο επίκαιρη και πιο πολιτική από ποτέ!
Ο Ανδρέας Αρχοντάκης, ή “Κάστρο”, που αν ζούσε σήμερα σίγουρα θα οργάνωνε αντάρτικο για την αξιοπρέπεια, πέθανε ξαφνικά από ανεύρυσμα στην καρδιά στις 27 Δεκεμβρίου 1982. Είκοσι έξι χρόνια μετά απ’ το θάνατό του, αποφασίσθηκε από το δημοτικό συμβούλιο Καντάνου η ανέγερση του ανδριάντα του.
http://tsak-giorgis.blogspot.gr
Σ.Σ.: Στην παραπάνω σημαντική αναφορά στον Αντρέα Αρχοντάκη ή “Κάστρο” αξίζει να προστεθεί ένα σημαντικό γεγονός που συνέβει στη διάρκεια της δίκης του μαζί με άλλους συναγωνιστές του στο στρατοδικείο Χανίων το καλοκαίρι του 1967. Τότε λοιπόν, και ενώ η δίκη ήταν στο σημείο της παρουσίασης των αποδεικτικών στοιχείων, ο εισαγγελέας της έδρας, έπιασε το όπλο που είχαν βρει μέσα σε ένα “ξεγκουφισμένο” βιβλίο στη βιβλιοθήκη του γιατρού. Μόλις σήκωσε το πιστόλι, σηκώθηκε από το εδώλειο και ο Αντρέας Αρχοντάκης και με στεντόρια φωνή απευθυνόμενος στο στρατοδικείο προειδοποίησε: “Βλέπω σκουριά στην κάνη, προσέξετε καλά, να είναι καλοσυντηρημένο γιατί σύντομα που θα βγω από τη φυλακή θα μου χρειαστεί”. Και κατέληξε τονίζοντας ότι είναι μετρημένες οι μέρες της δικτατορίας.
Ν.Α.
