Του Ευθύμιου Μπακογιάννη
Οι έντονες και κλιμακωτές επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης είναι εμφανείς σε πολλούς τομείς, δεδομένης της πολυεπίπεδης επιρροής της κρίσης και σε πρωτοφανή επίπεδα καταγεγραμμένες στο τομέα του εμπορίου. Ειδικά όταν πρόκειται για μικρά εμπορικά καταστήματα τοπικών αγορών, οι επιπτώσεις αυτές τείνουν να πολλαπλασιάζονται. Βέβαια, θα πρέπει να τονιστεί ότι, τέτοιου είδους επιχειρήσεις, επηρεάζονται πέραν της εξέλιξης της οικονομικής ύφεσης και από τις επιμέρους εσωτερικές αναδιαρθρώσεις που μεταβάλλουν τόσο της φυσιογνωμία όσο και την δυναμική του κλάδου του εμπορίου. Πιο συγκεκριμένα, η ανάπτυξη και εξάπλωση τα τελευταία χρόνια των Μεγάλων Εμπορικών Κέντρων εντός και εκτός πόλεων αναπόφευκτα υποβαθμίζει τη λειτουργία των παραδοσιακών εμπορικών συνοικιακών αγορών. Δεδομένο των προαναφερθέντων στοιχείων, η δημιουργία δικτύων επιχειρήσεων και η θεσμοθέτηση Ανοιχτών Κέντρων Εμπορίου/OpenMalls (ΑΚΕ), συνιστά τη βέλτιστη δυνατή πρακτική με στόχο την θωράκιση αλλά και συνάμα περαιτέρω επέκταση των τοπικών αγορών.
Τα Ανοιχτά Κέντρα Εμπορίου/ OpenMalls (ΑΚΕ), έχουν ως βασικό στόχοτη συνεργασία μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων που χωροθετούνται και λειτουργούν εντός των παραδοσιακών εμπορικών κέντρων των πόλεων. Είναι ένας πρωτοποριακός θεσμός που αποσκοπεί στην ενίσχυση της μικρομεσαίας ελληνικής επιχειρηματικότητας, στην αναβάθμιση των αστικών κέντρων μέσα από μια μεγάλη γκάμα παρεμβάσεων και φυσικά στη διευκόλυνση και την παροχή επιλογών στους καταναλωτές. Τα ΑΚΕ ωφελούν τις πόλεις γιατί αναβαθμίζεται η εικόνα τους, ενισχύεται η τοπική αγορά, αποκτούν περισσότερη ζωντάνια τα κέντρα τουςκαι προσελκύονται επισκέπτες από την ευρύτερη περιοχή και τις γειτονικές πόλεις. Επίσης, δημιουργείται ένας νέος πόλος έλξης για τους τουρίστες, τα έσοδα μένουν στην τοπική οικονομία, ενώ υλοποιούνται δράσεις καλλωπισμού και εκσυγχρονισμού του κέντρου της πόλης και δημιουργούνται δίκτυα συνεργασίας τοπικών επιχειρήσεων.
Θα πρέπει να αναφερθεί ότι, στο πλαίσιο των προγραμμάτων θεσμοθέτησης «ΑΚΕ» προβλέπονται μελέτες χωροθέτησης και χαρτογράφησης των ανοικτών εμπορικών κέντρων σε συνδυασμό με τη δημιουργία σχετικών υποδομών, οργανωμένες ενέργειες μάρκετινγκ, οργανωμένη και συστηματική προώθηση, προβολή, επικοινωνία των επιχειρήσεων της εμπορικής περιοχής που συμμετέχουν στη δράση, και δραστηριότητες που συνδυάζουν το αγοραστικό όφελος με την ψυχαγωγία(π.χ. streetevents, socialevents). Στο πλαίσιο αυτό, παρέχεται στις επιχειρήσεις η δυνατότητα να διατηρήσουν τους υφιστάμενους πελάτες τους, να διευρύνουν την πελατειακή τους βάση, να επεκτείνουν τη δραστηριότητά τους, να ενισχύσουν την ρευστότητά τους αλλά και να δημιουργήσουν πολλαπλά οφέλη στις τοπικές κοινωνίες.
Οι εμπορικοί δρόμοι σε μια πόλη, δύναται να αποτελέσουν το κλειδί για να αναδειχθούν οι επιμέρους αστικές κοινότητες και να δημιουργηθεί μια νέα ταυτότητα στο αστικό περιβάλλον. Ειδικότερα δε, όταν οι δρόμοι έχουν μια πολεοδομική συνοχή και μπορούν να δημιουργήσουν ένα ανοικτό εμπορικό κέντρο, τότε είναι εύκολη η μετεξέλιξή του. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι ανά τον κόσμο θέλουν οι πόλεις τους να είναι πιο ζωντανές. Οι ζωντανές πόλεις παρέχουν στους κατοίκους τη δυνατότητα να απολαμβάνουν μια υψηλή ποιότητα ζωής επιτρέποντάς τους να ζουν σε μια ποικιλία επιλογών στέγασης και να περπατούν, να κινούνται με ποδήλατο ή να χρησιμοποιούν τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Τα έξυπνα δίκτυα κινητικότητας, όπως είναι οι πεζόδρομοι, οι δρόμοι ήπιας κυκλοφορίας, τα δίκτυα ποδηλατικών διαδρομών,η δημόσια συγκοινωνία και η οργανωμένη παρόδια στάθμευση, σε συνδυασμό με τους εμπορικούς δρόμους μπορούν να οδηγήσουν στο σχεδιασμόανοικτών κέντρων εμπορίου που θα συμβάλλουν καθοριστικά στην αναμόρφωση των πόλεων αλλά και στην ανάδειξη τους με ταυτόχρονη στήριξη της οικονομίας και ειδικότερα του τομέα του λιανικού εμπορίου.
Οι εμπορικοί δρόμοι, είναι πολύ δημοφιλείς εδώ και πολλά χρόνια σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις. Συνήθως κατακλύζονται από το αγοραστικό κοινό, τουρίστες, αλλά και ανθρώπους όλων των ηλικιών από διάφορα κοινωνικά στρώματα, που έρχονται για να ψωνίσουν, να παρατηρήσουν, να περπατήσουν, να διασκεδάσουν, να χαλαρώσουν, να κοινωνικοποιηθούν ή απλά να κάνουν την βόλτα τους. Διάφορα δομικά στοιχεία όπως είναι οι χώροι αστικού πρασίνου, τα παγκάκια, οι μικρές πλατείες, οι υπαίθριες καφετέριες και εστιατόρια, αλλά και οι μουσικοί και οι διάφορες εκδηλώσεις, καθιστούν το χώρο αυτό πιο ζωντανό, ελκυστικό και ευχάριστο που σε συνδυασμό με την απουσία οχημάτων, είναι και ασφαλής.
Ο αστικός/οδικός χώρος έχει πολλές έννοιες στη διαδικασία σχεδιασμού των πόλεων. Το άμεσο νόημα αναφέρεται στην ύπαρξη “ελεύθερης εισόδου ή χρήσης” που σημαίνει ότι είναι διαθέσιμος για πολλές δραστηριότητες και αυθόρμητες ενέργειες ανθρώπων.Επιπρόσθετα, είναι ευρέως αποδεκτό ότι ο αστικός χώρος συνιστά ένα χωρικό πεδίο συγκέντρωσης για άτομα διαφορετικής ηλικίας, φύλου και κοινωνικών ομάδων. Ως εκ τούτου, προσφέρει πολλές κοινωνικές πρακτικές στην πόλη. Ως εκ τούτου, η πόλη μπορεί να έχει μόνο την ευκαιρία να είναι μοναδική και αξέχαστη λόγω του σχεδιασμού του αστικού χώρου. Τα μεταβαλλόμενα πρότυπα δημοσίων ανοικτών χώρων έχουν καταστεί ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα αστικού σχεδιασμού. Τα μοτίβα αποτελούνται από τη σχέση μεταξύ στοιχείων και ανθρώπων. Επομένως, το περιβάλλον έχει μια δομή και περιλαμβάνει κοινωνικές δραστηριότητες. Οι δραστηριότητες και η χρήση του δημόσιου χώρου υποδηλώνουν την επιτυχία της αστικής δημόσιας ζωής. Οι πλατείες, τα πάρκα και οι δρόμοι είναι οι δημόσιοι χώροι που επηρεάζουν την ποιότητα της αστικής ζωής. Είναι γεγονός ότι, ανοικτοί αστικοί χώροι, υποστηρίζουν τη δημόσια και υπαίθρια ζωή και εντάσσουν στο συνολικό σχεδιασμό την έννοια του πεζού περιβάλλοντος των αστικών ανοιχτών χώρων που παρέχουν δημόσια υπαίθρια ζωή. Στο πλαίσιο αυτό, έχει αναγνωριστεί ότι, οι εμπορικοί δρόμοι είναι τα πιο κρίσιμα συστατικά των ανοικτών αστικών δημόσιων χώρων. Θα πρέπει να παρατεθεί ότι, για αιώνες, οι πόλεις και ειδικότερα τα κέντρα τους διαμορφώνονται από τις δραστηριότητες των πεζών. Μετά τη δεκαετία του 1950, η σημασία της βαδίσιμηςζώνηςστον οδικό χώρο και κυρίως οι πεζοδρομήσειςστα εμπορικά κέντρα έχουν ενισχυθεί και έχουν αποκτήσει νέα σημασία. Είναι πλέον αντιληπτό ότι τα μεγάλα πεζοδρόμια και οι πεζόδρομοι εν γένει παρουσιάζουν αξιοσημείωτα οφέλη στην αστική ζωή, την εφαρμογή πολιτικών βιώσιμης κινητικότητας, την οικονομική αναζωογόνηση, την περιβαλλοντική εξομάλυνση και τις κοινωνικές παροχές.
Στο σύγχρονο αστικό σχεδιασμό, είναι αποδεδειγμένο ότι, περιλαμβάνονται βελτιώσεις που αφορούν στην πεζοδρόμηση τμημάτων του κέντρου των πόλεων ή στην μετατροπή οδών σε ήπιας κυκλοφορίας αλλά και λοιπές βελτιώσεις που δύναται να ενδυναμώσουν το θεσμό των εμπορικών κέντρων των πόλεων. Τέτοιες βελτιώσεις προωθούνται με σκοπό να καθιστούν τα κέντρα πιο ελκυστικά, να βελτιώνουν την ποσότητα και ποιότητα των καθιστικών χώρων, αλλά και τις λοιπές υποδομές που λειτουργούν επικουρικά σε αυτά. Μεγάλο μέρος των δυνατοτήτων που μπορεί να προσφέρει ένα δίκτυο εμπορικών δρόμων, για να διατηρηθεί και να αναπτυχθεί μετέπειτα στηρίζεται σε πέντε βασικές αρχές στρατηγικής σημασίας:
• Προσβασιμότητα για όλους τους χρήστες
• Μέσα μαζικής μεταφοράς
• Δίκτυο πεζοδρόμων
• Ποδήλατο
• Έξυπνα συστήματα
• Πληροφόρηση – προώθηση
• Συνεχής βελτίωση
Οι παραπάνω αρχές, θα πρέπει να τονιστεί ότι έχουν ήδη υλοποιηθεί σε ανοικτά εμπορικά κέντρα στην Ευρώπηκαι η επιτυχία του εγχειρήματος παραμένει σταθερή.
Τέλος, οι επιχειρήσεις που συμμετέχουν ωφελούνται γιατί ενώνουν τις δυνάμεις τους με τις γειτονικές τους επιχειρήσεις για να αντιμετωπίσουν μαζί τις δυσκολίες που έφερε η κρίση, αποκτούν πρόσβαση σε ευρύτερο καταναλωτικό κοινό, διαφημίζονται μέσα από την προβολή του έργου και κερδίζουν νέες δυνατότητες επικοινωνίας με τους καταναλωτές. Οι καταναλωτές απολαμβάνουν τις αγορές τους σε ένα δημόσιο ανοιχτό χώρο, ενώ έχουν στη διάθεσή τους ποικιλία, με τις ίδιες ή και περισσότερες επιλογές από αυτές που συναντούν στα mall, σε ιδιαίτερα ανταγωνιστικές τιμές. Παράλληλα, κερδίζουν ακόμα περισσότερο από τις ειδικές προσφορές που κάνουν τα καταστήματα στους καταναλωτές που εγγράφονται μέλη των ΑΚΕ και ενημερώνονται άμεσα, μέσω του portal ή της ειδικής εφαρμογής, για κάθε νέο των καταστημάτων που τους ενδιαφέρουν. Διασκεδάζουν, ψυχαγωγούνται και απασχολούνται δημιουργικά, οι ίδιοι και τα παιδιά τους, ενώ επωφελούνται από τις δράσεις αναβάθμισης της πόλης τους και του συμβάλουν στην ενίσχυση του τόπου τους.