Το CNS[1], ένα αναγνωρισμένο ακαδημαϊκό Κέντρο με βάση τις ΗΠΑ που σκοπό έχει την καταπολέμηση της διάδοσης των όπλων μαζικής καταστροφής δημιούργησε έναν παγκόσμιο χάρτη όπου παρουσιάζονται στοιχεία για 127 τοποθεσίες στις οποίες γίνεται ή γινόταν στο παρελθόν ρίψη χημικών αποβλήτων στη θάλασσα.

Ο χάρτης συνοδεύεται με ένα κείμενο ανάλυση των πραγματικών διαστάσεων του ζητήματος της απόρριψης χημικών. Σε σημείο του κειμένου, οι συγγραφείς του αναφέρουν ότι «κάποιες επιχειρήσες καταποντισμού γινόταν προσεκτικά, κρατούσαν αρχείο του πού έγινε ο καταποντισμός, με αναλυτικό κατάλογο των υλικών που ρίφθηκαν και των ποσοτήτων. Σε άλλες όμως περιπτώσεις, δυστυχώς, λίγα ή καθόλου αρχεία έχουν κρατηθεί».  

Σύμφωνα λοιπόν με την έκθεση, αν υπάρχουν 127 επιβεβαιωμένες τοποθεσίες ρίψης χημικών όπλων ή αποβλήτων, είναι πιθανό να υπάρχουν εκατοντάδες ακόμα άλλες τοποθεσίες που δεν είναι καταγεγραμμένες και δύσκολα μπορούν να επιβεβαιωθούν, λόγω έλλειψης στοιχείων, λόγω μη καταγραφής ή λόγω μη δημοσιοποίησης των περιστατικών ρήψης .

Τέτοιες περιπτώσεις φαίνεται να υπάρχουν και στην Ελλάδα.

Σήμερα, θα σας παρουσιάσουμε επίσημο έγγραφο του ελληνικού στρατού που αποδεικνύει ότι μέχρι μια συγκεκριμένη χρονολογία γινόταν καταποντισμός ραδιενεργών απόβλητων στη θάλασσα νότια της Πελοποννήσου.  

Το συγκεκριμένο έγγραφο με ημερομηνία 22 Δεκεμβρίου 1979 περιγράφει λεπτομερώς τη διαδικασία και τα ραδιενεργά υλικά που πετάχθηκαν στη θάλασσα, από ποια μονάδα έγινε η ενέργεια, τα μέτρα ασφαλείας που έπρεπε να ληφθούν καθώς και το ακριβές σημείο ρίψης των αποβλήτων.

Δεν υπάρχει αναφορά στην ποσότητα των αποβλήτων ή στη συχνότητα που έριχναν τέτοια υλικά στη θάλασσα. Πέρα όμως από την απουσία στοιχείων για την ποσότητα και τη συχνότητα, δεν υπάρχουν στοιχεία για το πόσες ακόμη μονάδες του ελληνικού στρατού προχωρούσαν σε παρόμοιες πρακτικές, σε ποια σημεία της χώρας, σε τι ποσότητες και με ποια συχνότητα.

Η εικόνα που δίνεται από το έγγραφο είναι πως η συγκεκριμένη πρακτική ήταν αρκετά συνηθισμένη και συνέβαινε σε τακτά χρονικά διαστήματα. Ήταν συνηθισμένη πρακτική και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας;

Το έγγραφο που έχουμε στα χέρια μας δίνει κάποιες απαντήσεις, αλλά όχι όλες.

Λήψη μέτρων ασφαλείας και συσκευασία

Σύμφωνα με το έγγραφο με θέμα: «Χειρισμός – Διάθεση και Διαγραφή Άχρηστων Ραδιενεργών Λυχνιών (ΒΑΣΙΚΗ ΔΙΑΤΑΓΗ ΔΑΥ) 6-0-3-11) 79 Έκδοση 2^α) σημειώνεται ότι:

Σκοπός είναι: 1. Η καθιέρωση διαδικασίας χειρισμού, διάθεσης και διαγραφής των άχρηστων ραδιενεργών υλικών 2. Η εκπεμπόμενη ραδιενέργεια εκ των ραδιενεργών υλικών δημιουργεί κίνδυνο στο προσωπικό γενικώς 3. Το επικίνδυνο των ραδιενεργών λυχνιών δημιουργεί απαίτηση ειδικού χειρισμού τούτων και ξεχωριστή διαδικασία διαθέσεως και διαγραφή των αχρηστευομένων και ως εκ τούτου αποφασίζεται ότι 4. Για την εξάλειξη των δημιουργουμένων κινδύνων από τις ραδιενεργές λυχνίες απαιτείται όπως οι αχρηστευόμενες: α. Συσκευάζονται σε ειδικά μολυβδοκιβώτια και β. Καταποντίζονται στην θάλασσα.

Χαρακτηριστικό των κινδύνων της διαχείρισης των συγκεκριμένων αποβλήτων είναι και οι οδηγίες για το χειρισμό του υλικού. Αναφέρεται η αναγκαιότητα λήψης μέτρων για την «προφύλαξη προς αποφυγή θραύσεως και δημιουργίας προϋποθέσεων προσβολής του προσωπικού από ραδιενέργεια» ενώ επισημαίνεται ότι το προσωπικό το οποίο χειρίζεται ραδιενεργές λυχνίες πρέπει να είναι «περιορισμένο σε αριθμό», να είναι «πολύ πεπειραμένο και εξειδικευμένο στο αντικείμενο».

Από εκεί και πέρα οφείλουν να καταγράφουν τον αριθμο NSN[2] ή άλλα στοιχεία αναγνωρίσεως του υλικού, τον αριθμό NSNτων κιβωτιδίων και οι ποσότητες, και τέλος τα στοιχεία της μονάδας.

Καταποντισμός

 Στο έγγραφο υπάρχουν συγκεκριμένες συντεταγμένες για το σημείο όπου το ραδιενεργό υλικό θα καταποντισθεί «δια ρίψεως» στη θάλασσα. Πιο συγκεκριμένα η ρίψη προγραμματίστηκε «για την θαλάσσια περιοχή Νοτίως του παραλλήλου 36^ο 30΄Β και Δυτικώς του Μεσημβρινού 21^ο 40’ Α».

Η 112 Π.Μ. αναλαμβάνει την εργασία του καταποντισμού και σε αυτήν αποστέλλονται τα υλικά από μονάδες Π.Α. αλλά και υλικών από το Πεδίο Βολής Κρήτης, της ΥΠΑ και της ΕΑΒ Α.Ε..

Η 112 Π.Μ. απ’ ότι φαίνεται πρέπει να είχε ως αρμοδιότητα τον καταποντισμό τέτοιων υλικών και πιθανότατα προέβαινε συχνά σε τέτοιες ενέργειες αφού στο σημείο 23 ενημερώνουν ότι: «μόλις συγκεντρώσει ικανόν αριθμόν βαρελιών προβαίνει στον καταποντισμόν… Μετά τον καταποντισμό παραδίδεται στο Τμήμα εφοδιασμού της 112 ΠΜ βεβαίωση του Κυβερνήτου Του Α)Φ ή του πλοίου… αναγράφονται επίσης τα στοιχεία των βαρελιών, η ημερομηνία ποντίσεως, τα χαρακτηριστικά και ο αριθμός του Α)Φ ή του πλοίου».

Κάποια επιπλέον ερωτήματα

Η μη δημοσιοποίηση στοιχείων γύρω από τις ενέργειες στρατιωτικών μονάδων είναι μια συνηθισμένη πρακτική.

Στα Χανιά, για μια περίοδο, όσοι διαπιστώναμε το εμφανές στοιχείο μίας ανησυχητικής σιωπής γύρω από τις δραστηριότητες στρατιωτικών εγκαταστάσεων με εντονότατη δραστηριότητα, ΝΑΤΟϊκών και ελληνικών, περίπου αντιμετωπιζόμασταν ως ένοχοι (κι άλλωστε είχαμε κατηγορηθεί γι’ αυτό), επειδή διαταράσσαμε το καλό κλίμα, και δημιουργούσαμε πρόβλημα στα «πιθανά οφέλη» της στρατιωτικής παρουσίας. Είναι καταγεγραμμένες οι δηλώσεις αυτές.

Αυτό που ζητούσαμε στο παρελθόν και ζητάμε και σήμερα είναι: έλεγχος και συνεχής ενημέρωση ώστε να υπάρχει διαφάνεια και να διαμορφώνονται συνθήκες αμοιβαίας εμπιστοσύνης  και σεβασμού, για τα ζητήματα προστασίας του περιβάλλοντος.

Μερικά ερωτήματα:

• Τι μέτρα (αν δεν έχουν ήδη ληφθεί) σκοπεύετε να λάβετε για την περιοχή της Πελοποννήσου όπου γινόταν η ρίψη των ραδιενεργών αποβλήτων; Ποιες ενέργειες σκοπεύετε να πάρετε για την περισυλλογή (εφόσον δεν έχει ήδη γίνει) των ραδιενεργών αποβλήτων από το βυθό της θάλασσας;
• Τι είδους ραδιενεργά και άλλα απόβλητα έχουν πέσει στην περιοχή νότια της Πελοπονήσου;
• Σε περίπτωση διαρροής, ποια η διάρκεια ζωής των ραδιενεργών και άλλων υλικών και ποιες οι επιπτώσεις τους στο περιβάλλον;

Και κάποια επιπλέον ερωτήματα για τα Χανιά:

• Γιατί δεν υπάρχει Σταθμός Μέτρησης Ποιότητας Αέρα στα Χανιά, όπως υπάρχει σε αντίστοιχες περιοχές όπου υπάρχουν πανεπιστημιακά τμήματα που ασχολούνται με το περιβάλλον;
• Τα χημικά απόβλητα των στρατιωτικών εγκαταστάσεων πού καταλήγουν; Ανά καιρούς έχουν ακουστεί εξωφρενικές καταγγελίες οι οποίες αν ισχύουν έστω μερικώς, κάποιοι θα πρέπει να λογοδοτήσουν. Υπάρχουν έγγραφα και τιμολόγια που να αποδεικνύουν ότι τα απόβλητα των στρατιωτικών εγκαταστάσεων παραλαμβάνουν εξειδικευμένες εταιρείες προς καταστροφή τους; Αν υπάρχουν, από ποια χρονολογία και μετά; Πριν από τις συγκεκριμένες χρονολογίες τι συνέβαινε με τα συγκεκριμένα χημικά ή ραδιενεργά απόβλητα; Κατέληγαν σε τρύπες; Τους έβαζαν φωτιά; Αν κι εφόσον υπάρχει μόλυνση τι μέτρα σκοπεύουν να λάβουν προς επανόρθωση;
• Οι χώροι στους οποίους γίνονται οι ακτινογραφίες για τα ραντάρ LANTIRN[3] των αεροπλάνων F-16 είναι επαρκώς προστατευόμενοι; Αληθεύει ότι η ισχύς ραδιενέργειας σε αυτούς τους χώρους πλησιάζει τα 3 rem[4]; Τι μέτρα λαμβάνονται για την προστασία του προσωπικού και της περιοχής από τυχόν διαρροή;
• Υπάρχουν περιοχές περιμετρικά της Κρήτης όπου γίνεται ή γινόταν στο παρελθόν ρίψη χημικών ή ραδιενεργών αποβλήτων; Σήμερα, ποια μέθοδος ακολουθείται από τις ελληνικές και τις νατοϊκές αρχές;

Σημειώσεις

[1] Chemical Weapon Munitions Dumped at Sea: An Interactive Map, http://cns.miis.edu/stories/090806_cw_dumping.htm

[2] Ο Αριθμός Ονομαστικού ΝΑΤΟ (NSN) ενός υλικού, είναι ένας 13ψήφιος αριθμός που αποδίδεται στο υλικό από τα Εθνικά Γραφεία Κωδικοποίησης για τον καθορισμό της ταυτότητά του, όταν ολοκληρωθεί η αναγνώριση του, έχουν δηλαδή καθορισθεί η ονομασία, η ομάδα, η κλάση, έχουν καταγραφεί τα ελάχιστα τεχνικά χαρακτηριστικά και έχουν αποκτηθεί τα στοιχεία του κατασκευαστή (κωδικός κατασκευαστή/ N – CAGE – P art Number ) που προσδιορίζουν το υλικό ως μοναδικό. Βασικός κανόνας « Ένα υλικό, ένας αριθμός ονομαστικού του ΝΑΤΟ». http://www.ncb.mil.gr/gr/grhtm/gr44.htm

 [3] LANTIRN http://en.wikipedia.org/wiki/LANTIRN

[4] Roentgen equivalent man (Rem) http://en.wikipedia.org/wiki/Roentgen_equivalent_man Για να καταλάβουμε το μέγεθος των 3 Rem αρκεί να πούμε ότι μία ακτινογραφία θώρακος είναι 20 millirem. Ο χρόνος που χρειάζεται για μία τέτοια «ακτινογραφία» είναι περίπου ένα τέταρτο της ώρας ενώ στις απλές ακτινογραφίες είναι κλάσματα δευτερολέπτου.