Από τον τ. Δήμαρχο Κολυμβαρίου Πολυχρόνη Πολυχρονίδη
Πολυαγαπημένη μας Γεωργία. Σε αποχαιρετούμε με βαθιά συγκίνηση για το μακρινό σου ταξίδι στους τόπους της αιωνιότητας.
Αναχωρείς σήμερα, στη μέση του φθινοπώρου. Τώρα που σωπαίνουν τα πουλιά και πεθαίνουν τα λουλούδια. Τώρα που ο ουρανός είναι συννεφιασμένος.
Αυτή τη μέρα βρήκε ο Xάρος να σε πάρει απ’ αυτόν τον κόσμο για να μας προσθέσει μια ακόμη στενοχώρια και λύπη.
Μα η στενοχώρια μας είναι δικαιολογημένη για πολλούς λόγους.
Παίρνεις μαζί σου ένα μεγάλο κομμάτι της σύγχρονης ιστορίας του τόπου μας, και ιδιαίτερα του όμορφου, ιστορικού και ηρωικού χωριού της Επισκοπής. Μιας ιστορίας σχεδόν ενός αιώνα.
Ήσουνα ζωντανός μάρτυρας αυτής της μεγάλης αλλά και μεγαλειώδους ιστορίας. Το διάβαζε κανείς στα μάτια σου και το μάθαινε από τις διηγήσεις σου. Ιστορία που και εγώ την έζησα σε ένα βαθμό αφού τόσο ο αείμνηστος πατέρας μου όσο και όλη η οικογένειά μας, είχε στενούς συγγενικούς και φιλικούς δεσμούς με την Επισκοπή και τους ανθρώπους της. Υπήρξε μια ηρωική εποχή υψηλών ανθρώπινων αξιών, με τα γνωστά και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του πολιτισμού της Κρήτης, της λεβεντιάς, της καλόκαρδης καλημέρας με περισσή αγάπη για την πατρίδα, τον τόπο μας και τον πλησίον.
Με μεγάλο σεβασμό στις ανθρώπινες αξίες. Με τη μεγάλη θέληση για εθελοντική προσφορά, μέχρι αυτοθυσίας.
Την εποικοδομητική, πολιτισμένη και δημιουργική συζήτηση που γινότανε στα δύο καφενεία του χωριού. Το δικό σας και του Νικηφορογιάννη. Γεμάτα κόσμο και ζωντάνια.
Συζητήσεις για τα προβλήματα του χωριού μα και για τα γενικότερα προβλήματα και τα κοινωνικά θέματα. Ένα μικρό τοπικό κοινοβούλιο.
Εκεί αναπτύσσονταν και οι φιλίες. Εκεί δημιουργήθηκε και η ιστορική αθάνατη παρέα για την λεβεδιά της οποίας είχα πολλές φορές ακούσει από τον αείμνηστο πατέρα μου τον Αντώνη τον Πολυχρονίδη.
Δυστυχώς σήμερα, αυτή η πολύτιμη λειτουργία του καφενείου έχει αποδυναμωθεί για διάφορους λόγους. Βασικά από την εισβολή της τηλεόρασης με τα τηλεοπτικά της σκουπίδια.
Φεύγεις πλήρης ημερών αλλά και έμφορτη καρπών.
Έφτιαξες με τον σύζυγό σου τον Γιάννη τον Μαλανδράκη μια σπάνια οικογένεια με τα παιδιά σας τον Στέλιο, την Ελευθερία, την Ζωή και την Λούλα. Έναν όμορφο οικογενειακό δέντρο με παιδιά, εγγόνια και δισέγγονα.
Στάθηκες πάντοτε αρχόντισσα και γενναία. Αγάπησες την Επισκοπή ιδιαίτερα και ήθελες να δεις το χωριό σου να προοδεύει. Να ξαναβρεί το παλιό κοινωνικό σφρίγος και λεβεδιά.
Το ‘χες δείξει πολλές φορές. Μου το ‘χες εκμυστηρευτεί με πολύ αγάπη και λαχτάρα στις κατ’ ιδίαν συζητήσεις μας, στην όμορφη βεράντα του σπιτιού σου, που ήσουνα καθηλωμένη για πολύ καιρό.
Μου θύμιζες πάντοτε το παλιό μεγαλείο της Επισκοπής και των ανθρώπων της.
Μου εξέφραζες την μεγάλη επιθυμία σου, η Επισκοπή να βρει και πάλι τον παλιό ρυθμό της ζωής της. Την επιθυμία σου για τα καλά έργα και ιδιαίτερα τον δρόμο της Ροτόντας και της πλατείας του χωριού που τώρα βρίσκεται σε εξέλιξη η κατασκευή τους. Είχε μεγάλη επιθυμία το έργο να φθάσει το συντομότερο στη πλατεία του χωριού. Να γίνει πιο μεγάλη και πιο όμορφη. Να ξαναβρεί η Επισκοπή το παλιό της μεγαλείο και ακόμη μεγαλύτερο.
Σου απάντησα ότι ο Δήμος Κολυμβαρίου είχε κάμει ένα άριστο σχεδιασμό. Τόσο για το δρόμο του Αρχαγγέλου, όσο και για την ανάπλαση της πλατείας. Ακόμη ότι είχε εξασφαλίσει όλη την απαραίτητη χρηματοδότηση από την Περιφέρεια Κρήτης. Το έργο όμως πρέπει να εκτελεστεί σωστά. Ακριβώς όπως το είχε προγραμματίσει ο Δήμος Κολυμβαρίου. Με πιστή εφαρμογή της μελέτης ακριβώς όπως την είχε συντάξει με πολύ μεράκι και προσπάθεια ο Δήμος Κολυμβαρίου. Χωρίς καμία απολύτως αλλαγή από εργολάβους και άλλους υπευθύνους. Δεν έχουνε κανένα τέτοιο δικαίωμα. Θα ήτανε επικίνδυνο για την σωστή πορεία του έργου. Γι’ αυτό κανείς δεν πρόκειται να το δεχτεί.
Στην Επισκοπή έπνεε πάντα ένας ζωογόνος άνεμος πολιτισμού. Όλο το χωριό είχε λαχτάρα γι’ αυτό το έργο από πολύ παλιά. Γνώριζε πολύ καλά την μεγάλη του αξία.
Λένε πως ο Νικόλαος Μαλανδράκης που τον αποκαλούσανε Πλαστήρα λόγω της μεγάλης λεβεντιάς του, συγγενής σας και αυτός είχε προσπαθήσει όταν ήταν Πρόεδρος της Κοινότητας της Επισκοπής να φτιάξει αυτό τον δρόμο. Μάλιστα είχε ξεκινήσει κάποιες εργασίες. Όμως το έργο ήταν πολύ δύσκολο και ιδιαίτερα ο σχεδιασμός του, γι’ αυτό και δεν προχώρησε. Υπερέβαινε τις δυνατότητες μιας μικρής κοινότητας.
Ο κλήρος έλαχε στον Δήμο Κολυμβαρίου να πάρει αυτή την μεγάλη ευθύνη. Να κάνει το όνειρο πολλών γενεών της Επισκοπής και της ενδοχώρας της περιοχής, πραγματικότητα.
Να βγάλει την Επισκοπή και όλη την ενδοχώρα από την κυκλοφοριακή απομόνωση και ανασφάλεια.
Παράλληλα να σεβαστεί το θρυλικό εκκλησιαστικό μνημείο του αρχάγγελου. Το σπουδαιότερο εκκλησιαστικό μνημείο της Κρήτης, της περίφημης Ροτόντας της Επισκοπής, με την μοναδική αρχιτεκτονική της του περίκεντρου τρούλου της, της Ιουστινιάνειας εποχής, δηλαδή του 6ου αιώνα.
Ίσως όμως όπως λένε ορισμένοι επιστήμονες να είναι ακόμα και παλαιότερη. Της προ Ιουστινιάνειας εποχής.
Είναι το μόνο μνημείο αυτού του ρυθμού που σώζεται σε άριστη κατάσταση, σε όλη την περιοχή του πρώην Βυζαντίου.
Σοφοί και θεοφώτιστοι αυτοί που διαλέξανε αυτό το μοναδικό ζωογόνο και γαλήνιο τοπίο.
Με το πιο ισχυρό θεμέλιο, την Αμυγδαλόπετρα. Πέτρωμα που σπάνια συναντά κανείς αλλού. Ηλικίας 15 εκατομμυρίων χρόνων. Στήριξε το μνημείο εδώ και 1500 χρόνια χωρίς να πάθει ούτε μία ρωγμή.
Ο Δήμος Κολυμβαρίου με μεγάλη υπευθυνότητα προχώρησε άμεσα από την ίδρυσή του στην 1η Ιανουαρίου 1999 στην αντιμετώπιση όλων των αναγκών του μνημείου και του περιβάλλοντος χώρου, σε συνεργασία με τους κατοίκους της περιοχής και την Μητρόπολή μας.
Προσπάθησε άμεσα να δώσει την άριστη λύση. Ιδιαίτερα για την παράκαμψη του ναού, χωρίς να δημιουργήσει κανένα απολύτως πρόβλημα στη γαλήνη του τοπίου του ιερού άλσους.
Ζητήσαμε την βοήθεια των κατοίκων που γνωρίζανε πολύ καλά την περιοχή. Μας βοηθήσανε πρόθυμα σε ότι τους ζητήσαμε και ακόμα πιο πολύ.
Επισκεφθήκαμε δεκάδες φορές την περιοχή μαζί τους, πολλές φορές απογεύματα και βράδια.
Πηγαίναμε μετά το γραφείο με τον Διευθυντή του Δήμου τον Γιάννη τον Νικηφοράκη, χρόνια γραμματέα της Κοινότητας Επισκοπής, και με μεγάλη αγάπη για το έργο, επιτόπου στην περιοχή, για να βρούμε την καλύτερη εναλλακτική λύση. Γιατί οι καλύτερες λύσεις του σχεδιασμού των έργων, δεν βρίσκονται μόνο από τους χάρτες και τους δορυφόρους, στα μελετητικά γραφεία στα Χανιά και στην Αθήνα!!!
Σχεδιάστηκε η πρώτη παράκαμψη βόρεια και δυτικά του ναού με άριστο τρόπο και έγινε το έργο με απόλυτη επιτυχία. Αργότερα ο Δήμος έκανε τον σχεδιασμό της παράκαμψης και της ανατολικής πλευράς. Το μνημείο ήταν περικυκλωμένο από δρόμους ασφυκτικά.
Άριστος ο σχεδιασμός και η χάραξή του που έγινε με έξοδα του Δήμου επί του εδάφους.
Το έργο τώρα εκτελείται αφού χρηματοδοτήθηκε από την Περιφέρεια Κρήτης που έδειξε και αυτή μεγάλη προθυμία, αφού γνώριζε την σημασία του έργου και τις τεράστιες και πολύχρονες προσπάθειες του Δήμου.
Ο νέος Δήμος Πλατανιά, έχει την τεράστια ευθύνη της συνέχειας και της σωστής ολοκλήρωσης του έργου. Είμαστε βέβαιοι ότι θα ανταποκριθεί με επιτυχία.
Το έργο αποτελούσε χρέος μας προς τους ανθρώπους του τόπου. Προς τις ερχόμενες γενιές, αλλά και προς τις προηγούμενες γενιές και την αθάνατη παρέα που είχανε κάνει αγώνες και θυσίες για την πατρίδα και την πρόοδο αυτού του τόπου.
Θα συμβάλλει παράλληλα αποφασιστικά στην ανάπτυξη και όλης της υπόλοιπης ενδοχώρας της περιοχής μέχρι τα Δελιανά και το Σάσαλο, τον Άγιο Αντώνη, τον Ζυμβραγού, Κακόπετρο και πέραν τούτων.
Σου είπα ακόμη αγαπημένη μας Γεωργία, ότι οι χωριανοί είναι πρόθυμοι να παραχωρήσουνε εις τον Δήμο ότι χρειασθεί για να γίνει αυτό το σπουδαίο έργο, συνορίζονται ποιος θα πρωτοβοηθήσει. Ότι ο Στέλιος και τα άλλα παιδιά σου είναι όλα πρόθυμα να δώσουνε ότι τους ζητηθεί από τον Δήμο.
Τότε με κοίταξες στα μάτια, με αυτοπεποίθηση αλλά και ενθουσιασμό, σήκωσες ψηλά το μπαστούνι σου, το έφερες με δύναμη στο πάτωμα της βεράντας και μου είπες με σταθερή φωνή: «Πολυχρόνη, είσαι και εσύ παιδί μου. Να πάρει ο Δήμος ότι χρειάζεται. Φέρε τα μηχανήματα αμέσως στη Πλατεία. Θέλω να είμαι και εγώ εκεί να ευχαριστηθεί η ψυχή μου». Δεν ρώτησες λεπτομέρειες, τι θα πάρει ο Δήμος. Δεν ήθελες ούτε χρήματα. Σου έφτανε σαν ανταμοιβή η χαρά που θα ένοιωθες από την ομορφιά της πλατείας και του έργου.
Δεν πρόφθασες όμως να το δεις, να το απολαύσεις. Πρόφθασε ο χάρος.
Φθονερός, όπως πάντα δεν ήθελε να πάρεις αυτή τη χαρά, αλλά και να μειώσει και τη δική μας.
Τα λόγια σου όμως αντηχούνε λυτρωτικά για μας. Είναι βάλσαμο στην ψυχή μας. Υπερκάλυψαν κάποιες στενοχώριες από αντίθετες απόψεις και συμπεριφορές.
Ήτανε μια φωνή που είχε τις ρίζες της στις αρχές του αιώνα πριν 94 χρόνια. Σε ένα ηρωικό και πατριωτικό περιβάλλον. Μια φωνή που έφθασε στις μέρες μας. Ας την ενωτιστούμε όλοι αλλά και οι νέοι μας. Να διδαχθούνε ότι «κάλλιον το διδούναι ή το λαμβάνειν». Ότι κερδίζομε ότι δίδομε. Ότι τα πολιτικά πρόσωπα σε όποιο μετερίζι και αν βρεθούνε, θα πρέπει να έχουνε πάντα υπόψιν τους την διδαχή ότι «ουκ ήλθον διακονειθήναι ε αλλά διακονείσαι».
Αυτό δημιουργεί καταξίωση. Ο πολιτισμός του θέλω πιο πολλά για τον εαυτό μου δεν είναι ο καλύτερος.
Δεν πρόλαβες όμως ακόμη αγαπημένη μας Γεωργία, να δεις εις την πλατεία, την προτομή του ηρωικού αγωνιστή, συγγενή σου και επιφανούς Επισκοπιανού του Μαλανδρογιάννη.
Από πολύ καιρό αρκετοί Επισκοπιανοί, από αγάπη ανυπομονούσανε να δούνε την τοποθέτησή της στην Πλατεία.
Τους απαντήσαμε ότι χρειάζεται υπομονή, γιατί οι ήρωες πρέπει αν τιμώνται όπως τους αξίζει. Η προτομή έπρεπε να τοποθετηθεί στην κατάλληλη θέση, στην κατάλληλα διαμορφωμένη πλατεία και στην κατάλληλη ώρα. Και η ώρα πλησιάζει τώρα. Πράγματι υπήρξε τελικά πλήρης κατανόηση της παραπάνω άποψής μας.
Όλοι οι κάτοικοι του χωριού προσπάθησαν να βοηθήσουν όλα τα έργα. Ιδιαίτερα του δρόμου της Ροτόντας και της πλατείας που βρίσκονται σε εξέλιξη σήμερα.
Το ίδιο έπραξαν και παλαιότερα για την διάνοιξη της λεωφόρου από Δρακώνα μέχρι Επισκοπή – Άστρικα – Δελιανά και Αγ. Αντώνιο – Καρρές – Ζυμβραγού.
Θυμάμαι ότι από την πρώτη επαφή που έκανα τότε σαν Δήμαρχος με τον αείμνηστο Γιώργο Νικηφοράκη που είχε τις περισσότερες εκτάσεις στη γραμμή διάνοιξης του παραπάνω δρόμου, η απάντηση ήτανε άμεση και ξεκάθαρη: «Θα βοηθήσουμε το έργο όσο μπορούμε. Να πάρει ο Δήμος όσες εκτάσεις χρειάζεται».
Με αυτά τα λόγια σε αποχαιρετούμε αγαπημένη μας Γεωργία.
Σου ευχόμεθα καλό σου ταξίδι και την ανάπαυσή σου σε τόπο χλοερό και αναψύξεως, όπως μας διδάσκει η χριστιανική μας πίστη.
Εις τους Πισκοπιανούς και φίλους της Επισκοπής, που θα συναντήσεις και θα σε ρωτήσουν, πες τους πως στέκεται ο απάνω κόσμος πως κτίζουν εκκλησιές και μοναστήρια, πως συνεχίζουνε τον αγώνα. Τιμούνε και τους δικούς τους αγώνες. Βρίσκονται στις επάλξεις του ειρηνικού αγώνα και τηρούνε τις παρακαταθήκες τους.
Τιμούνε και τους αγίους τους, μα πιο πολύ τον αρχάγγελο τον στρατηλάτη. Πως ζητήσανε από τον Δήμο και φτιάξει δρόμους πιο μακριά από τον Ναό για να φύγουν τα φορτηγά, τα τρακτέρ και τα άλλα τροχοφόρα, που έχουνε σήμερα πολύ πλεισιάνει και ενοχλούνε με τους θορύβους και τα καυσαέριά τους. Χαλούνε την ησυχία και τις κατανυχτικές λειτουργίες του μνημείου.
Από την εποχή του Ιουστινιανού, 1500 χρόνια φυλάει την περιοχή και τους ανθρώπους της ο αρχάγγελος. Μέσα από τη εύγλωττη σιωπή, του καταπράσινου ιερού άλσους που γεμίζει την περιοχή με οξυγόνο, ανείπωτη ομορφιά και ιερή γαλήνη και ηρεμία.
Φτιαγμένο από το χέρι του δημιουργού. Με την υπέροχη παρθενική και μοναδική χλωρίδα του. Ο ναός υπήρξε έδρα επισκοπής Κισσάμου και Σελίνου γι’ αυτό και το όνομα του χωριού Επισκοπή. Απ’ αυτόν πήρανε οι Τούρκοι τον ιερομάρτυρα επίσκοπο Μερχισεδέκ και τον διάκονο Καλλίνικο. Ηρωικές μορφές της εκκλησίας μας και της επανάστασης του 1821. Τους απαγχόνισαν στον ιερό πλάτανο της πλατείας της Σπλάντζιας στα Χανιά.
Τον Ναό και το ιερό άλσος το σεβάστηκαν οι αιώνες και οι χιλιετίες, αλλά και πολλές δεκάδες γενεών των ανθρώπων της περιοχής που έζησαν μαζί τους φιλικά και αρμονικά 1500 χρόνια.
Άλλωστε ο Αρχάγγελος είναι αστράτηγος και στρατηλάτης. Δεν αστειεύεται. Κανείς δεν θα δεχθεί να πειράξουνε κάποιοι το ιερό άλσος.
Ας το έχουνε υπόψη τους όσοι έχουνε την μεγάλη ευθύνη της εκτέλεσης αυτού του σπουδαίου έργου.
Να γίνουν τα έργα, όμορφα και ωφέλιμα. Άμα τελειώσουν να έρθει ο πατριάρχης μας από την βασιλεύουσα. Να κάνει μια κατανυχτική λειτουργία στο ναό. Να καμαρώσει και να ευλογήσει το ιερό άλσος και το έργο και να το εγκαινιάσει. Ίσως και να κάνει και τα αποκαλυπτήρια της προτομής του ήρωα Μαλανδρογιάννη.
Άλλωστε από τη βασιλεύουσα είχαν έρθει οι περίφημοι αρχιτέκτονες και αγιογράφοι για να σχεδιάσουν το περίλαμπρο αυτό μνημείο και να το στολίσουν με τις περίφημες αγιογραφίες που κάλυψαν 5 φορές την εσωτερική επιφάνεια της τοιχοποιίας του ναού. Ανάλογα με την αλλαγή των τάσεων στην αγιογραφία που έφθανε στο πέρασμα των αιώνων από την βασιλεύουσα στην περιοχή.
Ο Πατριάρχης μας είχε δεσμευθεί. Όταν κηρύχτηκε επίτιμος δημότης του Δήμου Κολυμβαρίου, κάτω από τα κλαδιά «της υπερμαθουσάλειας Ελέας των Βουβών», όπως πολύ εύστοχα την αποκαλούσε. Μέσα στα κορφοβούνια του Δήμου μας όπου οδήγησαν τα βήματά του η σοφία και η αγάπη του για το περιβάλλον και το ιερό δένδρο της ελιάς. «Να κάνετε Δήμαρχε εσείς τα καλά έργα και εγώ θα έρχομαι να τα ευλογώ και να τα εγκαινιάζω».
Τώρα λοιπόν πλησιάζει η ώρα. Ας ετοιμαστούμε. Ο νέος Δήμος έχει το λόγο.
Κρίμα όμως αγαπημένη μας Γεωργία που εσύ δεν θα είσαι τότε εκεί. Θα είσαι όμως ψηλά από όπου θα απολαμβάνεις με τους άλλους χωριανούς και φίλους της Επισκοπής αυτή τη μεγάλη χαρά. Εσύ ήσουνα από τους βασικούς συντελεστές του έργου της πλατείας.
Δεν πρόφτασες να φύγεις και τα παιδιά σου έσπευσαν να τηρήσουν τις υποθήκες και την επιθυμία σου. Έφεραν αμέσως τα μηχανήματα. Άνοιξαν όλη την δυτική πλευρά της πλατείας ήταν όλη η ιδιοκτησία σας. Ξερίζωσαν πολύ περισσότερα δένδρα από ότι είχε ζητήσει ο Δήμος για να εφαρμόσει το πρόγραμμά του. Για να γίνει το έργο ακόμη πιο όμορφο. Να σε ευχαριστήσουν πιο πολύ εκεί ψηλά που βρίσκεσαι.
Δεν θα σε ξεχάσουμε ποτέ. Ας είναι αιωνία η μνήμη σου.