Του Σίμου Ανδρονίδη *
Το βιβλίο ‘Από τη Ρόζα Λούξεμπουργκ στο τερατώδες είδωλο της Ευρώπης: Οι παθογένειες του καπιταλιστικού συστήματος,’[1] περιλαμβάνει τις εισηγήσεις των συμμετεχόντων στο πρώτο συνέδριο Πολιτικής Ιστορίας που διεξήχθη στην πόλη της Φλώρινας, τον Δεκέμβριο του 2014 (συμμετείχε και ο υπογράφων αυτό το κείμενο).[2] Το συνέδριο πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα του Παιδαγωγικού τμήματος Νηπιαγωγών του πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας.
Επρόκειτο, ουσιωδώς, για την έκδοση των πρακτικών του συνεδρίου σε μορφή ενός συνεκτικού βιβλίου που περιλαμβάνει ισομερώς, δοκίμια πολιτικής θεωρίας, ιστορικού τύπου κείμενα, κείμενα που άπτονται της επικαιρότητας ή αλλιώς, της συγκυρίας εντός της οποίας πραγματοποιήθηκε το συνέδριο, που, εν προκειμένω, αποτέλεσε έναυσμα για την κατάθεση εργασιών από διάφορα επιστημονικά πεδία. Και η συγκυρία περισσότερο σχετίζεται με την έννοια της κρίσης του ελληνικού κοινωνικοοικονομικού σχηματισμού, με τις κοινωνικές και πολιτικές προεκτάσεις της, με τους ίδιους και βαθυ-δομικούς μετασχηματισμούς που έλαβαν χώρα.
Το βιβλίο ή αλλιώς, ο συλλογικός τόμος, με τον δεύτερο όρο να θεωρούμε ό,τι ανταποκρίνεται περισσότερο στον χαρακτήρα της όλης προσπάθειας (συμπεριλαμβάνουμε και την διεξαγωγή του συνεδρίου), με αφετηρία το σημαίνον ‘κρίση,’ το κάτοπτρο της οποίας δύναται να αναδείξει μία σειρά προσώπων, εντάσσει στην προβληματική του τις όψεις της εκπαιδευτικής διαδικασίας, μελετώντας την σχέση εκπαιδευτικών και κοινωνικών ανισοτήτων όπως διαφαίνεται στο κείμενο της Μαρίας Κάλφα,[3] προσδιορίζει τους ίδιους όρους συγκρότησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των οργάνων της, με τα κείμενα συγγραφέων να επιχειρούν μία Μαρξικού τύπου, κριτική θεώρηση της Ένωσης (βλέπε και την άποψη περί ‘δημοκρατικού ελλείμματος,’), προσιδιάζοντας προς τον άξονα μίας εμπρόθετης δι-επιστημονικότητας που στη βάση της, θέτει ως μείζον διακύβευμα, την παραγωγή γνώσης. Και αυτό το πράττει τέμνοντας το περιεχόμενο του κοινωνικού-πολιτικού γίγνεσθαι, προβάλλοντας την δυνατότητα ανάδυσης μίας επιστημολογίας για την οποία η εναλλακτική προϋποτίθεται στην αξιοποίηση στοιχείων που συγκλίνουν μεταξύ τους.
Στο στόχαστρο των συμμετεχόντων στον τόμο, τίθενται οι μεταβολές στην εκλογική συμπεριφορά, οι διαστάσεις της δημοκρατίας και της δημοκρατικής συμμετοχής, ο Κεφαλαιοκρατικός Τρόπος Παραγωγής που νοηματοδοτείται κριτικά υπό το πρίσμα του νεοφιλελεύθερου μετασχηματισμού του, στο σημείο όπου, δύο ονόματα και σε ένα δεύτερο επίπεδο, δύο θεωρητικές αναφορές ξεχωρίζουν, ήτοι οι αναφορές στη Ρόζα Λούξεμπουργκ (βλέπε τον τίτλο του συλλογικού τόμου) και στον Κώστα Γουλιάμο.
Επ’ αυτού, δύο κείμενα κατατίθενται: Το ένα είναι το κείμενο της Ιφιγένειας Βαμβακίδου[4] για την ‘συμβολή του Κώστα Γουλιάμου στην κριτική του Ευρωπαϊκού Καπιταλισμού’ και το δεύτερο της Ανδρομάχης Σολάκη η οποία και επιχειρεί να αναδείξει τον πολιτικό όσο και θεωρητικό τρόπο με τον οποίο προσέγγισε τη Ρωσική Επανάσταση η Ρόζα Λούξεμπουργκ,[5] η μορφή της οποίας διαπερνά το όλο εγχείρημα, όπως διαφαίνεται και στο εξώφυλλο του βιβλίου. Ένα ενδιαφέρον κείμενο, από θεωρητική σκοπιά, υπογράφει η συνεπιμελήτρια του τόμου Ευαγγελία Καλεράντε, αποδίδοντας βαρύτητα στο δημοκρατικό πρόταγμα που κάθε άλλο παρά κεκτημένο θεωρείται, αναζητώντας τρόπους και δυνατότητες εμβάθυνσης του, κομίζοντας προς περαιτέρω συζήτηση και επεξεργασία, το πως προσδιορίζεται και εννοιολογείται η συλλογική δράση σήμερα.[6]
Τα δοκίμια, τοποθετημένα με τέτοιον τρόπο ώστε να καθίσταται ευδιάκριτη η ‘επικοινωνία’ μεταξύ τους, παραμένουν ανοιχτά σε διάφορες ερμηνείες, αξιο-θεμελιώνουν μία κριτική του Καπιταλισμού που ναι μεν δεν ξεφεύγει από την πεπατημένη, από την στιγμή όπου σε κεντρικό στοιχείο αρθρώνεται η νεοφιλελεύθερη μορφή που έχει λάβει εν καιρώ μετα-νεωτερικότητας, αλλά, παραμένει εμμενής σε μία συνάρθρωση θεωρίας και πράξης, σημασιοδοτώντας το περίγραμμα ή την κατεύθυνση της υπενθύμισης: Πόσο ρόλο δύναται να διαδραματίσει το παρελθόν και οι θεωρίες του παρελθόντος για την μελέτη του παρόντος και για τις προσδοκίες του μέλλοντος;
Ο συλλογικός τόμος καθίσταται πολιτικός-ιστορικός όσο και εμβαπτισμένος στα νάματα μίας θεωρίας (Μαρξιστικής) που συγκροτείται ως εγχείρημα διερεύνησης της Καπιταλιστικής ‘γενεαλογίας,’ εκεί όπου τα κείμενα είναι διεισδυτικά και κατατοπιστικά και ως προς τους στόχους που θέτουν. Δεν κάνουμε λόγο για ένα ιδιαίτερο φιλόδοξο εγχείρημα, όσο για ένα συλλογικό εγχείρημα που το διέπει η ειλικρίνεια. Και για αυτό το εγχείρημα, το τελευταίο κείμενο του Κώστα Γουλιάμου,[7] συμβολικά λειτουργεί ως κείμενο-τομή που εγγράφει διαλεκτικά τις προσεγγίσεις που προηγήθηκαν.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Βλέπε σχετικά, Βαμβακίδου Ιφιγένεια, Καλεράντε Ευαγγελία & Σολάκη Ανδρομάχη, (επιμ.), ‘Από τη Ρόζα Λούξεμπουργκ στο τερατώδες είδωλο της Ευρώπης. Οι παθογένειες του καπιταλιστικού συστήματος,’ Εκδόσεις Επέκεινα, Τρίκαλα, 2016.
[2] Το κείμενο του υπογράφοντα αυτό το κείμενο παρουσίασης του συλλογικού τόμου, εξετάζει κριτικά την βία που άσκησε η νεοναζιστική ‘Χρυσή Αυγή,’ εστιάζοντας στις μορφές της λεκτικής και της σωματικής βίας και την ‘ποιότητα’ επί του δημόσιου χώρου που αυτές οι μορφές βίας (ιδίως η σωματική) ως άσκηση πολιτικής, συγκρότησαν. Βλέπε σχετικά, Ανδρονίδης Σίμος, ‘Η Χρυσή Αυγή και οι «όψεις» της νεοναζιστικής βίας,’ στο: Βαμβακίδου Ιφιγένεια, Καλεράντε Ευαγγελία & Σολάκη Ανδρομάχη, (επιμ.), ‘Από τη Ρόζα Λούξεμπουργκ στο τερατώδες είδωλο της Ευρώπης. Οι παθογένειες του καπιταλιστικού συστήματος…ό.π.
[3] Βλέπε σχετικά, Κάλφα Μαρία, ‘Η διαιώνιση ενός φαύλου κύκλου: η σχέση κοινωνικής και εκπαιδευτικής ανισότητας,’ στο: Βαμβακίδου Ιφιγένεια, Καλεράντε Ευαγγελία & Σολάκη Ανδρομάχη, (επιμ.), ‘Από τη Ρόζα Λούξεμπουργκ στο τερατώδες είδωλο της Ευρώπης. Οι παθογένειες του καπιταλιστικού συστήματος…ό.π.
[4] Βλέπε σχετικά, Βαμβακίδου Ιφιγένεια, ‘Η συμβολή του Κώστα Γουλιάμου στην κριτική του Ευρωπαϊκού Καπιταλισμού,’ στο: Βαμβακίδου Ιφιγένεια, Καλεράντε Ευαγγελία & Σολάκη Ανδρομάχη, (επιμ.), ‘Από τη Ρόζα Λούξεμπουργκ στο τερατώδες είδωλο της Ευρώπης. Οι παθογένειες του καπιταλιστικού συστήματος…ό.π.
[5] Βλέπε σχετικά, Ανδρομάχη Σολάκη, ‘Μαρξιστικές αναγνώσεις της «Ρωσικής Επανάστασης»: Rosa Luxemburg,’ στο: Βαμβακίδου Ιφιγένεια, Καλεράντε Ευαγγελία & Σολάκη Ανδρομάχη, (επιμ.), ‘Από τη Ρόζα Λούξεμπουργκ στο τερατώδες είδωλο της Ευρώπης. Οι παθογένειες του καπιταλιστικού συστήματος…ό.π.
"google ad"
[6] Βλέπε σχετικά, Καλεράντε Ευαγγελία, ‘Πολιτική μετα-γνώση για τη δημοκρατία: Τοποθεσιακός καθορισμός ανάμεσα σε ιδεατούς και πραγματικούς παράγοντες,’ στο: Βαμβακίδου Ιφιγένεια, Καλεράντε Ευαγγελία & Σολάκη Ανδρομάχη, (επιμ.), ‘Από τη Ρόζα Λούξεμπουργκ στο τερατώδες είδωλο της Ευρώπης. Οι παθογένειες του καπιταλιστικού συστήματος…ό.π.
[7] Βλέπε σχετικά, Γουλιάμος Κώστας, ‘Επίλογος. Ευρώπη: από την Οργανική Κυριαρχία στην Κουλτούρα Κρίσης,’ Βαμβακίδου Ιφιγένεια, Καλεράντε Ευαγγελία & Σολάκη Ανδρομάχη, (επιμ.), ‘Από τη Ρόζα Λούξεμπουργκ στο τερατώδες είδωλο της Ευρώπης. Οι παθογένειες του καπιταλιστικού συστήματος…ό.π.
* Πολιτικός Επιστήμονας-Πολιτικός Αναλυτής