Ας μη βρέξει ποτέ
το σύννεφον, και ο άνεμος
σκληρός ας μη σκορπίση
το χώμα το μακάριον
που σας σκεπάζει.
Ανδρέας Κάλβος, «Εις τον Ιερόν Λόχον».
Γράφει ο Αριστομένης Ι. Συγγελάκης *
Δύο ήρωες της Κατοχής αποχαιρετήσαμε μέσα σε λίγες μέρες: στις 28.12.2016 τη Θεανώ Αργυροπούλου, την αδάμαστη Επονίτισσα από τη Χίο, και στις 2.1.2017 τον Χαρίλαο Ζερβουδάκη, τον θρυλικό επιζήσαντα του Ολοκαυτώματος της Βιάννου.
Η Θεανώ Αργυροπούλου γεννήθηκε το 1931 στη Χίο. Ήταν κόρη του κτηνίατρου και πολύγλωσσου Κώστα Μερούση, ενός σημαντικού ανθρώπου με ανιδιοτελή προσφορά στην αποκατάσταση των προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής και με πλούσια αντιστασιακή δράση στην Κατοχή. Ήταν το 1941 στη Χώρα, στο Βουνάκι, όταν η Θεανώ μαζί με ένα τσούρμο μικρά παιδιά, μόλις έμαθαν ότι κάποιοι πατριώτες στην Αθήνα κατέβασαν τη σβάστικα από την Ακρόπολη, ξεχύθηκαν αυθόρμητα προσπαθώντας να μιμηθούν το κατόρθωμά τους, πριν τους διαλύσουν οι ριπές των Γερμανών … (1)
Δυο χρόνια μετά, το 1943, στην τρυφερή ηλικία των δώδεκα ετών, η Θεανώ υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας της δολοφονίας του πατέρα της από τους Γερμανούς, σε μπλόκο στη Χώρα της Χίου, κατά τη διάρκεια του οποίου χτυπήθηκε και η ίδια. Το περιστατικό σημάδεψε ανεξίτηλα τη μικρή και γενναία Θεανώ, που αφιέρωσε όλες της τις δυνάμεις για την απελευθέρωση της πατρίδας από το ναζιστικό ζυγό, λαμβάνοντας ενεργά μέρος στην Εθνική Αντίσταση.
Το 1946 ο Θεμιστοκλής Ζαφειρόπουλος μαζί με τον Μανώλη Γλέζο και άλλους αγωνιστές προχωρούν στην ίδρυση της Πανελλήνιας Ένωσης Θυμάτων Γερμανικής Κατοχής «Ο Φοίνικας», οργάνωση στην οποία εντάσσεται μερικά χρόνια μετά, όταν έρχεται να εγκατασταθεί στην Αθήνα η Θεανώ Αργυροπούλου, αναπτύσσοντας αξιοζήλευτη δράση. Παρά τις διώξεις, οι αγωνιστές του Φοίνικα και άλλων οργανώσεων θυμάτων της Κατοχής παλεύουν σκληρά για την αναγνώριση της προσφοράς των Αντιστασιακών και τη διεκδίκηση των Γερμανικών Αποζημιώσεων. Πενήντα χρόνια μετά την ίδρυση του «Φοίνικα», στις 22 Ιανουαρίου 1996, η Θεανώ Αργυροπούλου, μαζί με πολλές ηρωικές μορφές της Εθνικής Αντίστασης προχωρούν στην ίδρυση του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα.
Σαν από ένα παιχνίδι της τύχης, ίσως και γιατί έτσι να το θέλησε κι η ίδια, το άγγελμα του θανάτου της Θεανούς μας βρήκε στη συνεδρίαση της νεοεκλεγείσας Συντονιστικής Επιτροπής του Εθνικού Συμβουλίου. Την επόμενη μέρα, παρά το πρωτοφανές ψύχος μία αντιπροσωπεία του Εθνικού Συμβουλίου, με επικεφαλής τον Μανώλη Γλέζο, αποχαιρετήσαμε, με πόνο ψυχής αλλά και υπερηφάνεια τη συναγωνίστριά μας, δεσμευόμενοι ότι θα συνεχίσουμε αταλάντευτα τον αγώνα για «Δικαιοσύνη κι Αποζημίωση!».
Το 1943 ήταν, επίσης, η χρονιά που σημάδεψε ανεξίτηλα και τη μοίρα του Χαρίλαου Ζερβουδάκη: το πρωί της 14ης Σεπτεμβρίου, ανήμερα της ανυψώσεως του Τιμίου Σταυρού, ο δεκαεξάχρονος έφηβος βρέθηκε μαζί με τους συγχωριανούς του στον Βαχό της Βιάννου απέναντι στα γερμανικά πολυβόλα (2). Όμως δεν δείλιασε! Και δεν λογάριασε ούτε την ίδια του τη ζωή για να γλιτώσει τον δεκατετράχρονο αδελφό του Γιάννη, που αρχικά είχε μπει κι αυτός στον κλοιό του θανάτου. Και τα κατάφερε! Το δράμα του όμως μόλις άρχιζε: μαζί με αρκετούς συγχωριανούς του, αντικρίζοντας ξαφνικά μπροστά του τις κάννες των γερμανικών όπλων, φώναξε με όλη τη δύναμη της ψυχής του προς όσους βρίσκονταν ακόμη ελεύθεροι, στο πάνω χωριό, να τρέξουν να σωθούν.
Οι φωνές τους όμως σκεπάστηκαν βίαια από το κροτάλισμα των πολυβόλων. Λαβωμένος ο Χαρίλαος Ζερβουδάκης, με σοβαρά τραύματα στο κρανίο και την ωμοπλάτη, έπεσε αιμόφυρτος και προσποιήθηκε τον πεθαμένο. Παρά τους αφόρητους πόνους άντεξε μέχρι τέλους και γλίτωσε τη χαριστική βολή. Αν και βαριά τραυματισμένος, επέζησε της εκτέλεσης! Και συνέχισε να αγωνίζεται για Δικαιοσύνη κι Αξιοπρέπεια όλη του τη ζωή, μέσα κι από τις γραμμές της Ένωσης Θυμάτων Ολοκαυτώματος Δήμου Βιάννου. Τον θυμάμαι κάθε χρόνο να δίνει με σεμνότητα το παρών στις τελετές μνήμης αλλά και στα συνέδρια και τις εκδηλώσεις της Ένωσης Θυμάτων. Το ήρεμο και γλυκύτατο πρόσωπό του δεν εμπόδιζε να διακρίνεις την παλλόμενη για Δικαιοσύνη καρδιά ενός αυθεντικού αγωνιστή.
Το δράμα όσων επέζησαν της ναζιστικής θηριωδίας δεν έχει προηγούμενο: μετά τον μαύρο Σεπτέμβρη του 1943, ολόκληρη η επαρχία Βιάννου, ολόκληρη η Ελλάδα, έμοιαζε με δαντική κόλαση. Οι επιζώντες του ελληνικού Ολοκαυτώματος, και ιδίως οι γυναίκες, χωρίς ποτέ να πάψουν να πενθούν για όσους χάθηκαν, έδωσαν τιτάνιο αγώνα για να σώσουν τα παιδιά τους από την πείνα, να τα αναθρέψουν με αρχές, να τα σπουδάσουν. Ήταν ένας αγώνας μοναχικός, ένας πραγματικός Γολγοθάς, με θυσίες ανείπωτες και σπάνια αξιοπρέπεια. Όμως ο υπεύθυνος του ελληνικού δράματος, το γερμανικό κράτος – διάδοχος του Γ’ Ράιχ, παρέμεινε μέχρι σήμερα ανάλγητο και αδιάλλακτο. Χωρίς την παραμικρή κίνηση αποζημίωσης, επανόρθωσης, αποκατάστασης.
Σε πείσμα των αναθεωρητών της Ιστορίας και των κυνικών της πολιτικής οι δύο αγωνιστές «νίκησαν τα γερμανικά πολυβόλα» (3) για δεύτερη φορά: δεν κάμφθηκαν, δεν υποτάχθηκαν, δεν συμβιβάστηκαν. Έμειναν μέχρι το τέλος στις επάλξεις του αγώνα για Δικαιοσύνη κι Αποζημίωση, για Ελευθερία και Ισότητα, για Ανθρώπινη και Εθνική Αξιοπρέπεια.
Ας γίνει το παράδειγμά τους αγωνιστικό σάλπισμα για Μνήμη, Αντίσταση και Διεκδίκηση – αχτίδα φωτός σε μία σκληρή και αντιηρωική εποχή.
- Σύμφωνα με όσα μας αφηγήθηκε πριν λίγες μέρες η κόρη της εκλιπούσας Γαρυφαλιά Αργυροπούλου.
- Δείτε το συγκινητικό κείμενο του Νίκου Ψιλάκη «Ο άνθρωπος που νίκησε τα γερμανικά πολυβόλα» (http://karmanor.gr/…/o-anthropos-poy-nikise-ta-germanika-po…).
- Κατά την προσφυή έκφραση του Νίκου Ψιλάκη, ό.π.
* Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών, Μέλος της Γραμματείας του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα και της Ένωσης Θυμάτων Ολοκαυτώματος Δήμου Βιάννου