… -Εγώ ένα ξέρω, έκανε ο Γιάκωβος. Τον Τούρκο τον επονήρεψε ο Γερμανός. Ο Γερμανός την σήμερον ημέρα είναι πάνω από τον Τούρκο. Αυτός έχει το πρόσταγμα. Όλοι είχαν τα δίκια τους σε κείνη τη συζήτηση, μα ο Γιάκωβος, ο κουμπάρος μας, είχε βρει καλά το στόχο. Αφέντης τώρα στη Μικρασία δεν ήταν μόνο ο Τούρκος· ήταν κι ο Γερμανός. Ο Γερμανός ήταν ο νους κι ο τούρκος το χέρι. Ο ένας σκάρωνε τα σκέδια κι ο άλλος τα εκτελούσε. Στη Σμύρνη κόπιασε ένας Γερμανός πασάς, στεγνός κι άκαρδος, με την πρωσική στολή και το σουλούπι του κατακτητή, Λίμαν φον Στάντερς τόνε λέγανε. Ο μητροπολίτης της Σμύρνης, ο Χρυσόστομος, συμβούλευε: “Να απολυμαίνετε το στόμα σας σαν τον ονομάζετε…” Δεν είχε έλεος και οίκτο τούτος ο κακός δαίμονας της Μικρασίας. Μαζί του δε χώραγε – όπως με τον Τούρκο – κουβέντα, αίτημα, μπαξίσι. Τούτος ήταν σταλμένος με το ψυχρό σκέδιο να μας εξοντώσει, για να μας αρπάξει το χρυσόμαλλο δέρας. Στην ουσία, η Τουρκιά ήταν τώρα μια γερμανική αποικία.
Πολύ πριν κηρυχτεί ο πόλεμος, είχαν μπουκάρει σ’ όλη τη χώρα Γερμανοί “ειδικοί”, για να μελετήσουνε την κατάσταση: εμπορευόμενοι, στρατιωτικοί, αστυνομικοί, αρχαιολόγοι, κοινωνιολόγοι, ψυχολόγοι, οικονομολόγοι, γιατροί, ιεροκήρυκες, εκπαιδευτικοί1 Ψαχούλευαν να μάθουνε τα μύχια της καρδιάς μας – το παρελθόν και το παρόν μας, τις σχέσεις μας με τους Τούρκους, τις ικανότητές μας, τις περιουσίες και τα πόστα μας. Κι η σούμα που βγάλαν από τις έρευνες και τις στατιστικές δεν τους άρεσε. Κάτι σαν παραπανήσιοι πέφταμε μείς οι Ρωμιοί και οι Αρμεναίοι. Πολλά οφίκια κρατούσαμε, κι είχαμε – λέει – το διάολο μέσα μας. Σε πρωτοϋπνι βρισκόταν ακόμα η Τουρκιά! Ραχάτευαν οι μπέηδες κι αφήνανε τους ραγιάδες να κάνουν κουμάντο και να ‘ναι ο νους της Μικρασίας. Με μια λέξη, οι Ρωμιοί, καθώς και οι Αρμεναίοι, ήταν σοβαρό εμπόδιο για το γερμανικό νιτερέσο κι έπρεπε όπως όπως να παραμεριστούνε.
Ήμασταν ένας δημιουργικός, κεφάτος λαός και γινήκαμε ξαφνικά ένα παθητικό στα τεφτέρια των ξένων, που έπρεπε μονοκοντυλιάς να σβηστεί. Και το σβήσιμό μας δεν έγινε μ’ αθώα μολυβδοκόντυλα και γομολάστιχες· έγινε μ’ αναρίθμητα εγκλήματα. Τ’ αρχίσανε οι Λίμαν φον Στάντερς και τα ξεκεφάλωσαν οι φίλοι και προστάτες μας της Αντάντ!…
Υστερόγραφο: “Οποία Σύμπτωσις!”
