Του Αριστομένη Συγγελάκη *
Χωρίς αμφιβολία, το σύγχρονο ποδόσφαιρο ακολουθεί, σχεδόν κατά γράμμα, την κυρίαρχη ιδεολογία: ανταγωνισμός χωρίς όρια, σκοπιμότητα στα όρια του κυνισμού, λατρεία της νίκης και αποθέωση του νικητή. Το θέαμα θυσιάζεται στο βωμό του αποτελέσματος, που, ελέω τηςακραίας εμπορευματοποίησης,φέρνει τεράστια κέρδη στις ομάδες – ανώνυμες εταιρείες, όσους τις ελέγχουν και τους, αναλογικά λίγους, ποδοσφαιρικούς αστέρες. Η τεχνική και ο αυτοσχεδιασμός, που προσφέρουν χαρά στους θεατές, δίνουν τη θέση τους στην τυφλή πειθαρχία στις εντολές του ειδικού – προπονητή. Παίκτες κατά κανόνα άχρωμοι, χωρίς φαντασία και δημιουργικότητα, αλλά με αυξημένες αθλητικές δυνατότητες, που ενισχύονται έτι περαιτέρω με «επιστημονική υποβοήθηση» – η οποία αδιαφορεί για τους ηθικούς και νομικούς κανόνες αλλά και για τις συνέπειες στην υγεία των αθλητών – καλούνται να αντέξουν, με κάθε κόστος, έναν μαραθώνιο αγωνιστικών υποχρεώσεων. Οι εξαιρέσεις ελάχιστες (π.χ. LionelMessi) και γι’ αυτό προκαλούν αίσθηση.
Ωστόσο υπάρχουν πράξεις και χειρονομίες που προκαλούν αισιοδοξία: ο ανθρώπινος και κοινωνικά και παιδαγωγικά θετικός τρόπος που αντιμετώπισε πριν λίγες μέρες ο προπονητής της Εθνικής ΙσπανίαςLouisEnrique την ήττα της ομάδας του στα πέναλτι από την Ιταλία, η ανθρώπινη ασπίδα που ύψωσαν οι ποδοσφαιριστές της Εθνικής Δανίας γύρω από τον συναθλητή τους Christian Eriksen που χαροπάλευε, προστατεύοντάς τον από τα αδηφάγα ΜΜΕ, η στάση αλληλεγγύης του μεσοεπιθετικού της Λίβερπουλ από τη ΣενεγάληSadioMané, που επέλεξε,αντί να ζει μέσα στην πολυτέλεια,να χτίζει σχολεία και χώρους άθλησης, να ντύνει και να σιτίζει χιλιάδες φτωχούς στην πατρίδα του.
Η είδηση ότι οι ποδοσφαιριστές – μέλη της Εθνικής Αγγλίας αποφάσισαν να δωρίσουν στο Εθνικό Σύστημα Υγείας του Ηνωμένου Βασιλείουτο τεράστιο πριμ, ύψους 11,2 εκατομμυρίων ευρώ, που θα λάβουν σε περίπτωση νίκης τους κατά της Ιταλίας και κατάκτησης του Euro 2020, δικαίως προκάλεσε αίσθηση.Πρόκειται για ένα ελπιδοφόρο μήνυμα κοινωνικής αλληλεγγύης και υπευθυνότητας αλλά, ταυτόχρονα, και μία ακόμη απόδειξη της σημασίας, που αποδίδει η αγγλική – και συνολικά η κοινωνία του Ηνωμένου Βασιλείου – στο Εθνικό Σύστημα Υγείας.
Το περίφημο NHS (National Health Service – Εθνική Υπηρεσία Υγείας) ιδρύθηκε το 1948 από τον Aneurin Bevan, Υπουργό Υγείας της κυβέρνησης των Εργατικών. Ήταν καρπός της ιστορικής έκθεσης του Sir William Beveridge με τίτλο«Κοινωνική Ασφάλιση και οι συναφείς υπηρεσίες» (1942) – ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για την οικοδόμηση κοινωνικού κράτους, που θα επέτρεπε την μεταπολεμική ανασυγκρότηση της Μεγάλης Βρετανίας. Το 1943 ο συντηρητικός αλλά διορατικός Πρωθυπουργός Winston Churchill προανήγγειλε την εφαρμογή του σχεδίου αυτού αντιλαμβανόμενος τις ανάγκες της εποχής.
Αμέσως μετά τον πόλεμο, το 1946, η κυβέρνηση των Εργατικών του Clement Attlee προχώρησε στην ψήφιση του νόμου για την Εθνική Ασφάλιση: η κοινωνική πρόνοια αποσυνδέθηκε από την αγορά και το δικαίωμα πρόσβασης στις κοινωνικές παροχές έγινε καθολικό, για όλους τους πολίτες, ανεξαρτήτως εισοδήματος, φυλής, θρησκείας ή κοινωνικής τάξης.
Και στη συνέχεια, η κυβέρνηση των Εργατικών προχώρησε στην ίδρυση τουΕθνικού Συστήματος Υγείας: μία μείζονα κοινωνική κατάκτηση, στην κατεύθυνση αποεμπορευματοποίησης της υγειονομικής περίθαλψης. Η ίδρυση του βρετανικού ΕΣΥ, βασίστηκε στην αρχή «θυσίες απ’ όλους, βοήθεια προς όλους χωρίς διάκριση» και, πέραν των άλλων στόχων για την σταθεροποίηση του καπιταλιστικού αστικού καθεστώτος και την μεταπολεμική οικονομική και κοινωνική ανασυγκρότηση του Ηνωμένου Βασιλείου,αποτέλεσεεπιβράβευση του βρετανικού λαού για την συμβολή του στην Αντιφασιστική Νίκη στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και πυρήνα του κοινωνικού συμβολαίου στη μεταπολεμική Ευρώπη.
Παρά την απορρύθμιση των τελευταίων δεκαετιών (ιδίως από τη Θάτσερ και μετά) και παρά τη μετατόπιση του πολιτικού συστήματος προς τα δεξιά, το βρετανικό ΕΣΥ είναι ισχυρά ριζωμένο στη συνείδηση του λαού και της κοινωνίας ως αναγκαίος όρος συλλογικής ευημερίας και κοινωνικής συνοχής. Στην περίοδο, δε, της πανδημίας σήκωσε τεράστιο βάρος μετριάζοντας τις συνέπειες της αλλοπρόσαλλης πολιτικής της κυβέρνησης του BorisJohnson.
Η έμπρακτη αναγνώριση από τους ποδοσφαιριστές της Εθνικής Αγγλίας της σημασίας που έχει το βρετανικό ΕΣΥ για την επιβίωση του λαού, την ενότητατης κοινωνίας, ίσως ακόμη και για την ίδια την προοπτική του Ηνωμένου Βασιλείου, αποτελεί, αν μη τι άλλο, ένα πολύτιμο δίδαγμα για όλους μας!
Όσο για μένα, η σημαντική αυτή χειρονομία με «υποχρεώνει» να δω την Εθνική Αγγλίας πιο θετικά απ’ ό,τι συνήθως… Άραγε, οι Ιταλοί ποδοσφαιριστές έχουν σκεφθεί κάτι ανάλογο;
* Οδοντίατρος – Πολιτικός Επιστήμονας, Διδάκτορας Κοινωνικής Οδοντιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών