Του Νίκου Ε. Ηγουμενίδη*
Μέσα σε συνθήκες έκρηξης της πανδημίας η Κυβέρνηση έφερε και ψήφισε ένα νομοσχέδιο-σκούπα με ατελείωτες περιβαλλοντικές διατάξεις – από την αυθαίρετη δόμηση, τη χωροταξία, τα ειδικά πολεοδομικά, τις τουριστικές εγκαταστάσεις μέχρι τη θαλάσσια χωροταξία, τις χρήσεις γης και τους Οικοδομικούς Κανονισμούς.
Ήταν σχεδόν αδύνατον οι εμπλεκόμενοι φορείς και οι πολίτες στον ελάχιστο χρόνο που διατέθηκε για δημόσια διαβούλευση να παρακολουθήσουν κάθε διάταξη ή ακόμη και επί της αρχής το ίδιο το νομοσχέδιο. Όπως χαρακτηριστικά μού επεσήμαναν σε επικοινωνία μαζί τους, οι περισσότεροι από τους φορείς στο Ηράκλειο που εμπλέκονται στο νομοσχέδιο για το δομημένο περιβάλλον, είτε δεν είχαν προλάβει να δουν εμπεριστατωμένα τις διατάξεις είτε δεν είχαν κατορθώσει να συνεδριάσουν για να διαμορφώσουν ένα κείμενο παρατηρήσεων. Ωστόσο, από όλη την εμπειρία αυτών των ημερών και επί του νομοσχεδίου αξίζει να κρατήσουμε –για την ώρα – τα εξής:
-
Η εμπειρία του προηγούμενου νόμου. Από τα πρόσφατα στοιχεία που μας διαβίβασε το αρμόδιο Υπουργείο, φαίνεται ότι στο Ηράκλειο μετά την ψήφιση του νόμου για το δομημένο περιβάλλον το 2017, σημαντικός αριθμός πολιτών υπέβαλε αίτηση υπαγωγής και εντάχθηκε, με τα «περαιωμένα» πρόστιμα να υπερβαίνουν συνολικά τα 7 εκ ευρώ στο Νομό. Μόνο ο Δήμος Ηρακλείου φαίνεται να συγκεντρώνει ποσά άνω των 4 εκ και ο Δήμος Μαλεβιζίου 1,5 εκ ευρώ, χωρίς να υπολογίζονται οι υποθέσεις που υποβλήθηκαν για μεταφορά στον Ν4495/17 από τους προηγούμενους νόμους. Τι σημαίνει αυτό; Ότι ο νόμος για το δομημένο περιβάλλον που μετά από ευρεία διαβούλευση στηρίχθηκε από την Κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ ήταν ένας επιτυχημένος νόμος.
-
Αντί η Κυβέρνηση να «πατήσει» στις πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας και να προχωρήσει σε τυχόν βελτιώσεις στο νόμο επιχειρεί είτε να «ξηλώσει» είτε να παρακάμψει το νόμο του ΣΥΡΙΖΑ. Δεν εμβαθύνει και δεν προχωρά στο θέμα της εξ αδιαιρέτου ιδιοκτησίας στο οποίο πρέπει να βρεθεί λύση μαζί με όλους τους φορείς, αλλά και δεν εφαρμόζει όσα νομοθετήσαμε το 2017 για τα σχέδια πόλης: το 25% από τα πρόστιμα να αποδίδεται στην Περιφέρεια για τις δράσεις του Παρατηρητηρίου, το 25% στον δήμο, και το υπόλοιπο 50% στο Πράσινο Ταμείο για δράσεις περιβαλλοντικού ισοζυγίου.
-
«Πολλές χάρες σε λίγους». Με αυτή τη λακωνική φράση χαρακτήρισε μηχανικός με μεγάλη εμπειρία στο χώρο της Πολεοδομίας, το νομοσχέδιο όταν του ζήτησα μια συνοπτική εικόνα για αυτό. Το έμπειρο μάτι του ειδικού βλέπει αμέσως τις πολλές και διάσπαρτες «φωτογραφικές» διατάξεις με πρώτη και καλύτερη «φωτογραφία» τη λύση που δίνει η κυβέρνηση για το ακίνητο που κρύβει τη θέα στην Ακρόπολη ή τη διάταξη για τα «ψηλά» κτίρια στο ΕΛΛΗΝΙΚΟ δίδοντας εξαιρέσεις στην προσμέτρηση της δόμησης.
-
Το ζήτημα των παρεκκλίσεων, στο οποίο, καθόλου τυχαία, εστίασαν αρκετοί φορείς. Το ΤΕΕ/ΤΑΚ τονίζει ότι χρειάζεται ξεκαθάρισμα, ειδικά στη διάκριση των όρων δόμησης και τον περιορισμό μεταξύ περιοχών που έχουν και δεν έχουν χωροταξικό σχεδιασμό. Ο Σύλλογος Οικιστών εκτός Σχεδίου Πόλης Ηρακλείου τονίζει ότι: «θα υπάρξει νέα γενιά αυθαιρέτων αν δεν δοθούν κίνητρα στους ιδιοκτήτες που έχουν κατά παρέκκλιση άρτια οικόπεδα αυτήν την εποχή, διότι ξεκάθαρα απομειούται η αξία της ιδιοκτησίας τους με μη οριζόντιο τρόπο». Παράλληλα, ειδικοί στο χώρο των Αρχιτεκτόνων αλλά και με συμβολή στο Συμβολαιογραφικό Σύλλογο Εφετών Κρήτης υπογραμμίζουν ότι η κατά παρέκκλιση αρτιότητα δημιουργεί ανισότητες, ενώ με στόχο να αποκτήσουν κατά παρέκκλιση αρτιότητα και οικοδομησιμότητα τεμαχίζονται εκτάσεις με «εικονικές αναγνωριστικές αγωγές».
Σε κάθε περίπτωση, το θέμα των παρεκκλίσεων αφ’ ενός χτυπά την μικρή περιουσία, αφ’ ετέρου ανοίγει την πόρτα στην «τακτοποίηση» όχι του πολυδιάστατου χώρου, αλλά της εξατομικευμένης περίπτωσης. Πεδίο δόξης λαμπρό για το «πελατειακό κράτος», με άλλοθι τον περιορισμό ή την κατάργηση της εκτός σχεδίου και εκτός ορίων οικισμών δόμησης, χωρίς κανένα χωρικό/πολεοδομικό σχεδιασμό.
-
Ο αγώνας για κατοχύρωση της περιουσίας στο Κτηματολόγιο. Η παράταση κατά 1 χρόνο που δίδεται μετά και την σύντμηση της προθεσμίας διόρθωσης των πρώτων εγγραφών είναι φανερό ότι δεν επαρκεί. Είναι χαρακτηριστική η απάντηση στον Πρόεδρο του Κτηματολογίου από τον Δικηγορικό Σύλλογο Ηρακλείου που μιλά για «πρωτοφανή παράλειψη (σ.σ. εκ μέρους του Κτηματολογίου) στους ιδιοκτήτες ή δικαιούχους εμπράγματων δικαιωμάτων, χιλιάδων ακινήτων που οι πρώτες (λαθεμένες εγγραφές) τα αποδίδουν σε τρίτους ΜΗ δικαιούχους!» Αποτέλεσμα σήμερα να κινδυνεύουν μέσα από μια δαιδαλώδη γραφειοκρατία τμήματα δημοτικής περιουσίας που εμφανίζονται ως ιδιοκτησία ιδιωτών ή με διαφορετικά όρια ή εμβαδό που πρέπει να διασφαλιστούν με τον απαραίτητο χρόνο. Παράλληλα, την ώρα που το Κτηματολογικό Γραφείο στο Ηράκλειο στενάζει χωρίς προσωπικό, το Υπουργείο αντί να προχωρά άμεσα στη στελέχωσή του, προχωρά στη σύσταση σειράς Επιτροπών, πχ. Επιτροπές Εξέτασης Υποθέσεων Κτηματογράφησης, εντείνοντας μια χρονοβόρα και γραφειοκρατική διαδικασία σε βάρος των πολιτών.
-
Το θέμα της «αυτόματης έκδοσης οικοδομικών αδειών για τις κατηγορίες 1 και 2». Είναι δυνατόν να προχωρά μια τέτοια ρύθμιση χωρίς προηγουμένως να έχει δημιουργηθεί ένα δίχτυ ασφάλειας και η ολοκλήρωση του πολεοδομικού σχεδιασμού των Δήμων, η κύρωση των δασικών χαρτών, η ολοκλήρωση της οριοθέτησης των ρεμάτων, της γραμμής αιγιαλού και παραλίας, του κτηματολογίου, του αρχαιολογικού μητρώου, η δημιουργία της ηλεκτρονικής πολεοδομικής ταυτότητας των Δήμων; Εκτός από την ατυχή επιλογή να μεταφέρονται ευθύνες στους ιδιώτες μηχανικούς, είναι προφανές ότι το θέμα εγείρει ζητήματα αντι-συνταγματικότητας της ρύθμισης, όσον αφορά την υποχρέωση της πολιτείας για την προστασία του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος.
Συνοψίζοντας: Πολλές χάρες στους λίγους, αλλά και μεγάλη ζημιά στους πολλούς και στο Περιβάλλον. Σύντομα θα αρχίσει να βιώνει η κοινωνία τις συνέπειες από το νόμο που ψήφισε η κυβέρνηση της ΝΔ. Το εύρος των διατάξεων που θα μπορούσε κάποιος να σταθεί ξεπερνούν κατά πολύ τα όρια της αρθρογραφίας. Θεωρώ υποχρέωσή μου να αναδείξω τα θέματα που μου έθεσαν οι εμπλεκόμενοι με το δομημένο περιβάλλον φορείς του Ηρακλείου. Η συναντίληψη στην αντιμετώπιση αυτών των θεμάτων, καθορίζει τα επόμενα βήματά μας. Είναι η συντονισμένη αντίδραση, υπό την τοπική αυτοδιοίκηση (Περιφέρεια, Δήμοι Ηρακλείου – Μαλεβιζίου), τους επιστημονικούς φορείς (ΤΕΕ-ΤΑΚ, Δικηγορικός Σύλλογος Ηρακλείου κ.ά.) και τους συλλόγους οικιστών της περιοχής.
*Βουλευτής Ηρακλείου, ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία