Του Γιώργου Λεκάκη
Οι σημαντικότερες συλλογές αρχαιοτήτων σήμερα στον πλανήτη θεωρούνται κατά σειράν της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Γερμανίας (και 4η της Ελλάδος), παρά το γεγονός ότι καμμιά από τις τρεις πρώτες χώρες δεν διαθέτει… αρχαία ιστορία!..
Το 360 σελίδων μεγάλου σχήματος βιβλίο του Γιώργου Λεκάκη «Αρχαιοκαπηλίες των Γερμανών στην Ελλάδα επί Κατοχής», που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Κάδμος», στην βάση του είναι ένας κατάλογος κλοπών, λεηλασιών, καταστροφών και αυθαιρεσιών των ναζί κατακτητών, αποδελτιωμένος από την επίσημη έκθεση του υπ. Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων της Ελλάδος, του 1946. Ο συγγραφέας άφησε έξω τις ανθρώπινες απώλειες, τις εκτελέσεις αμάχων, παιδιών, γυναικών και γερόντων, που δεν αποτιμώνται… Άλλωστε η «Μαύρη Βίβλος της Κατοχής» τα έχει πει (σχεδόν) όλα… Και συμπεριέλαβε μόνον τις υλικές ζημίες, αυτές που μπορούν να αποτιμηθούν…
Οι Γερμανοί κατακτητές υποσχέθηκαν την τήρηση των ελληνικών νόμων περί αρχαιοτήτων. Αλλά η Ιστορία έχει αποδείξει πως οι εξουσιαστές και οι κατακτητές είναι αναιδείς και αλαζόνες. Απ’ τον κανόνα δεν εξαιρέθηκαν οι Γερμανοί – και πώς να το πράξει ένας λαός που πιστεύει πως είναι ανώτερος όλων των άλλων;.. Υποσχέθηκαν πως μετά τον πόλεμο, θα παραδώσουν τα προϊόντα ανασκαφών δια του γερμανικού Ινστιτούτου. Το ελληνικό υπουργείο έκαμε έκκληση (αρ. 36260/1198/13.7.1942) προς την ειδική γερμανική στρατιωτική υπηρεσία προστασίας μνημείων, περί τηρήσεως των αρχαιολογικών νόμων, αλλά οι Γερμανοί την επέστρεψαν πίσω αναιδέστατα ως απαράδεκτη.
Αξίζει να σημειωθεί, πως οι ναζί είχαν συγκροτήσει από την αρχή του Πολέμου έναν κατάλογο, με έργα διαφόρων δημόσιων συλλογών, που εξέφραζαν κατ’ αυτούς την… «γερμανικότητα». Και άρα, κατά την λογική τους, έπρεπε για τον λόγο αυτό να έρθουν στην Γερμανία…
Όταν οι Έλληνες αρχαιοφύλακες στην Κατοχή έκαμαν παρατηρήσεις στους κλέπτες Γερμανούς, η συνήθης απάντηση ήταν «μην ενδιαφέρεσθε, γιατί αυτά δεν είναι δικά σας…».
Ο κατάλογος αυτός δεν είναι ελλιπής. Είναι ελλιπέστατος. Είναι όμως μια πρώτη καταγραφή, ένα πρώτο σκαλοπάτι, ένα πρώτο βήμα. Ας ακολουθήσουν κι άλλα. Και το κυριώτερο είναι επίσημη καταγραφή, από το τότε ελληνικό κράτος…
Έστω και με μερικές δεκαετίες καθυστέρηση, ας διεκδικήσουμε ένα μεγάλο κομμάτι της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, ένα μεγάλο κομμάτι της ταυτότητάς μας και της προσωπικότητάς μας. Αυτές οι κλοπές δεν παραγράφονται, ούτε απ’ την συνείδηση, αλλά ούτε απ’ το Διεθνές Δίκαιο. Ας μην πέσουμε αμαχητί…
Στο βιβλίο αναφέρονται κλοπές και λεηλασίες, φθορές και αυθαιρεσίες των Γερμανών στις περιοχές:
Της Στερεάς Ελλάδος (Αθήνα, Βούλα, Βάρη, Βραυρώνα, Κορωπί, Κερατέα, Λιόπεσι, Σούνιο, Καισαριανή, Μαραθώνας, Αίγινα, Ελευσίνα, Μέγαρα, Πειραιάς, Σκαραμαγκάς, Σαλαμίνα, Αγρίνιο, Αντίρριο, Αλίαρτος, Ελικώνας, Δελφοί, Ερέτρια, Άγραφα, Ι.Μ. Προυσού, Ι.Μ. Καταφυγίου Κορυσχάδων, Μεγάλο Χωριό, Θέρμος, Λεύκα- Ι.Μ. Αγ. Μελετίου, Θήβα, Καδμείο, Άνω Αγόριανη, Λειβαδιά, Ευπάλιο, Γαλαξείδι, Άγ. Θεόδωροι, Κωπαΐδα, Θίσβη-Ι.Μ. Αγ. Σεραφείμ, Οινόφυτα, Ορχομενός, Στείρι-Ι.Μ. Οσίου Λουκά, Στράτος, Σχηματάρι, Τανάγρα, Τιθορέα, Χαιρώνεια, Άβες, Λυτόσελο, Υπάτη, Ρεκά, Άμφισσα, Βουνιχώρα, Σεγδίτσα, Αγ. Ευθυμία, Χαλκίδα)…
Της Πελοποννήσου (Άργος, Μαραθιά, Λεβίδι, Βλαχέρνα, Καμενίτσα, Παναγίτσα, Ασίνη, Καλάβρυτα, Πετσακοί, Πάος, Σκεπαστό, Ι.Μ. Αγ. Λαύρας, Ι.Μ. Μεγ. Σπηλαίου, Κερπινή, Ρωγοί. Αυλές, Αγ. Κυριακή, Σούβαρδο, Βραχνί, Αίγιο, Κλειτορία, Πτέρη, Παγκράτι, Δάρα, Καλέντζι, Λυκουρία, Άγ. Νικόλαος Μαζέικων, Στρέζοβα, Χόβολη, Κόρινθος, Ισθμός, Κλημέντι, Πύργος, Κουφόβουνο, Βρέσθενα, Πάρνωνας, Σπάρτη-Ι.Μ. Αγ. Τεσσαράκοντα, Κουλεντιανός Πύργος Νεαπόλεως, Λεοντάρι, Καλαμάτα-Ι.Μ. Βελανιδιάς, Κορώνη, Μεθώνη, Ιθώμη, Βασιλικό, Πεταλίδι, Ελαιοχώρι-Ι.Μ. Δίμιοβας, νησίδιο Πύλος – ή Φανάρι ή Τσιχλήμπαμπα – Κορυφάσιο, Αετός, Μυκήναι, Ολυμπία, Πάτρα, Ρίο, Τρεχλό, Λάπατα, Μάνεσι, Σέλλα, Τεγέα, Τίρυνθα)…
Της Θεσσαλίας (Ι.Μ. Κορώνης, Μορφοβούνι, οροπέδιο Νεβρόπολης, Ελασσόνα, Πύθιο, Λειβάδι, Τσαρίτσανη, Κρανέα, Σπαρμός Λάρισα, Τέμπη, Βόλος, Δημητριάδα, Νέα Αγχίαλος, Βελεστίνο, Πορταριά, Μηλιές, Σκιάθος, Μετέωρα, Καλαμπάκα, Ι.Μ. Δούσικου, Χασιά-Συκιά, Ι.Μ. Κοιμήσεως Θεοτόκου Γκούρας, Ι.Μ. Θεοτόκου Οιχαλίας Νεοχωρίου, Τρίκκαλα, Καστανιά, Χρυσομηλιά)…
Της Ηπείρου (Αμβρακία-Άρτα, Βουλγαρέλι, Ι.Μ. Παναγιάς Βελλάς, Νικόπολη, Ι.Μ. Μολυβδοσκέπαστου Πωγωνίου)…
Της Μακεδονίας-Θράκης (Άγ. Όρος, Παλατίτσα-Βεργίνα, Βέρροια, Γρεβενά, Καστρί Αλατόπετρας, Περιβόλι, Έδεσσα, Θεσσαλονίκη, Νέο Κατιρλί, Καβάλα, Καστοριά, Μεγ. Λιβάδια Πάικου, Σκρα, Σέρβια, Καταφύγι, Πύργοι Εορδαίας, Πεντάλοφο, Βυθός, Αηδόνια Λούβρη, Αυγερινός, Δραγασιά, Επταχώρι, Κρεμίνι, Κυδωνιές, Μόρφη, Μποχωρίνι, Ομαλή, Ροδοχώρι, Δαμασκηνιά, Πλακίδα, Λιτόχωρο-Ι.Μ. Αγ. Διονυσίου, Ελατοχώρι, Άνω Μηλιά, Νάουσα, Παλαιά Κερδύλια, Δροσοπηγή, Ποτίδαια, Κίρκη, Σαμοθράκη, Κομοτηνή)…
Των νησιών του Αιγαίου-Κυκλάδων (Λέσβος, Δρακόπια Πολυχνίτου, Σάμο, Ηραίον, Βαθύ, Τηγάνι, Χώρα Άνδρου, Φυλακωπή Μήλου, Μύκονος, Κάστρο Νάξου)…
Των νησιών του Ιωνίου (Διαπόντια-Οθρωνοί, Ζάκυνθος, Κάλαμος, Κέρκυρα, Κεφαλονιά, Κύθηρα, Λευκάδα, Μεγανήσι)…
Και φυσικά της Κρήτης (Κνωσός, Φαιστός, Γόρτυνα, Πύθιο, Λεβήν, Αμνισός, Χάνι Νιρού, Καστέλλι, Αγ. Τριάς, Χανιά, Χαλέπα. Ι.Μ. Γουβερνέτου, Αμάρι, Σπάθα-αρχαίο Δικτύνναιον, Άπτερα, Αποδούλου, Τίτυρος, Απεσωκάρι, Κολόννα, Ηράκλειο, Μάλια, Σκλαβόκαμπος, Ελαφονήσι, Γαύδος, Ανώγεια, Μάλεμε, Παλαιόχωρα, χερσόνησος Ροδωπού, Άνω Μέρος, Αλικιανός, Βάθη, Γερακάρι, Λιβαδάς, Μονή, Σκινές, Φουρνές, Τεμένια, Αγ. Νικόλαος Ηρακλείου και Λασιθίου, Καστρί Λασιθίου, Ι.Μ. Γωνιάς, Κάντανος)…
Των Δωδεκανήσων (η έκθεση του 1946 δεν περιλαμβάνει τα Δωδεκάνησα, αλλά στο βιβλίο γίνονται αναφορές για τις καταστροφές στην Μεγίστη-Καστελλόριζο, τους Λειψούς, το Κάστρο Λέρου)…
Ενώ υπάρχουν ειδικές αναφορές για τις καταστροφές στον λόφο Ζάγανι, το Δίστομο, τα Καλάβρυτα, τους Ρωγούς, την Γέφυρα της Παππαδιάς, την περίπτωση Ουρσίνι στην Τρίπολη, την σύγχρονη πέριπτωση τρομοκρατίας στο χωριό Πηγή από Γερμανό πρώην ναζί, την χαμερπή συμπεριφορά των καλόγερων του Αγ. Όρους, το οχυρό Ρούπελ, τα Άνω Πορόια, και τον λοχία Δημήτρη Ίτσιο, το Οχυρό της Νυμφαίας, την άγνωστη περίπτωση κοινής πλαστογραφίας χαρτονομισμάτων στην Λέσβο, την σύγχρονη περίπτωση της Σχοινούσας, την περίπτωστη της ιταλικής μεραρχίας Άκουι, την κλοπή σπόρων σπάνιων φυτών από την Γραμπούσα και την Γαύδο, την σύγχρονη περίπτωση της Κύπρου…
Το βιβλίο περιέχει και ειδικά ένθετα κεφάλαια, όπως «Κάιζερ και πάππες: Μια σχέση αγάπης και μίσους»… «Γερμανικό μουσείο θα επιστρέψει αρχαίους ελληνικούς θησαυρούς από παράνομη ανασκαφή νεολιθικού οικισμού στην Θεσσαλία, η οποία διεξήχθη επί γερμανικής Κατοχής και από Γερμανούς»… Τον λόγο του Κ. Λογοθετόπουλου «προς τον κρητικό λαό», που του ζητούσε να μείνει παθητικός!.. Την «Η πρώτη μαζική εκτέλεση αμάχων» στο Κοντομάρι Χανίων… Το άρθρο «Η Ελλάς παραμένει αδάμαστος εν τη συμφορά της-Οι Έλληνες περισσότερον ένδοξοι εις την ήτταν των παρά εις την νίκην των. Αναμένουν καρτερικώς την απολύτρωσιν», που δημοσιεύθηκε το 1941 στην «Chicago Daily News» , από τον G. Weller, κ.ά.
Το βιβλίο περιέχει επίσης και ειδικά παραρτήματα: «Οι διαχρονικές κλοπές και λεηλασίες της Ακροπόλεως Αθηνών». «Ήπειρος και Γερμανοί…και μια άγνωστη πράξη ηρωισμού στα Γιάννενα, στην επέτειο της απελευθέρωσης της πόλης, 21.2.1944». «Γερμανοί, ο μεγαλύτερος χρεωφειλέτης του 20ού αι.», «Άγαλμα του Ηρακλή ύψους 18 μ. στην Γερμανία», «Γερμανοί, οι μπαταχτσήδες της Ευρώπης. Χρωστάνε και δεν πληρώνουν, ενώ θησαυρίζουν από τις ελληνικές αρχαιότητες που έχουν στα μουσεία τους», «Απαράδεκτος γερμανικός χάρτης», «Να μη ξεχνάμε την γερμανική θηριωδία στην Ελλάδα: 1.100.000 νεκροί βοούν γι’ αυτό…», «Θα πληρώσει η Γερμανία επί τέλους;», «Από της 1ης Ιουλίου η Γερμανία θα παύση οριστικώς να πληρώνη πολεμικάς επανορθώσεις» (από ανακοίνωση του… 1932), κ.ά.
Και φυσικά στο βιβλίο περιέχεται η επίσημη έκθεση για τους Γερμανούς του υπ. Θρησκευμάτων και Εθν. Παιδείας με τίτλο «Ζημίαι των αρχαιοτήτων εκ του Πολέμου και των στρατών Κατοχής», του 1946.
Το βιβλίο κλείνει με περισσότερες από 20 σελίδες βιβλιογραφία! Συνολικά αναφέρονται στο βιβλίο περίσσότερα από 800 βιβλία για την Κατοχή! Περιλαμβάνει και κάποια ΦΕΚ που εξέδωσαν οι διορισμένες κυβερνήσεις, που σε κάνουν έξω φρενών, και ένα νομικό παράρτημα (με τίτλο «Η έννομη προστασία των πολιτιστικών αγαθών – Διεθνείς συμβάσεις και Ελληνικό Δίκαιο»), που αποδεικνύει το απαράγραπτο της κλοπής των Γερμανών και την νόμιμη δυνατότητα διεκδικήσεως αποζημιώσεως από την Ελλάδα, μαζί με σχετική νομική βιβλιογραφία…
Το βιβλίο μπορείτε να το βρείτε στις εκδόσεις «Κάδμος» kadmos@kadmos.org:
Αθήνα (Φειδίου 14-16, ΤΚ 10678 Αθήνα, τηλ. 210-38.38.068)
και Θεσσαλονίκη (Ερμού 48, ΤΚ 54623 Θεσσαλονίκη, τηλ. 2310-25.23.20)
και σε επιλεγμένα καλά βιβλιοπωλεία.
