Η Αυστρία στράφηκε προς τα δεξιά, στις εκλογές-ορόσημο της Κυριακής, καθώς το ακροδεξιό Κόμμα Ελευθερίας (FPÖ) έφθασε στη νίκη, σηματοδοτώντας την πρώτη φορά μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο που ένα κόμμα με ρίζες στη ναζιστική ιδεολογία επικράτησε σε εθνικό ψηφοδέλτιο, όπως αναφέρει σε άρθρο του το Politico.
Το αντιμεταναστευτικό, φιλικό προς τη Ρωσία FPÖ κέρδισε με 29%, σχεδόν διπλασιάζοντας το ποσοστό του από τις τελευταίες εκλογές, σύμφωνα με τα προκαταρκτικά αποτελέσματα. Κερδίζει με περίπου τρεις μονάδες το κεντροδεξιό Αυστριακό Λαϊκό Κόμμα (ÖVP), που σήμερα ηγείται της κυβέρνησης. Το ÖVP υπέστη απώλεια-ρεκόρ με 26%.
«Τα αποτελέσματα σήμερα δεν θα μπορούσαν να ήταν πιο ξεκάθαρα», δήλωσε στην αυστριακή δημόσια τηλεόραση ο Χέρμπερτ Κικλ, ο ηγέτης του FPÖ, επιμένοντας ότι το κόμμα του θα πρέπει να ηγηθεί της επόμενης κυβέρνησης.
Το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα τερμάτισε τρίτο, σημειώνοντας το χειρότερο αποτέλεσμα στην ιστορία του με 21%. Οι Πράσινοι, οι οποίοι κυβερνούν μαζί με το ÖVP στην τρέχουσα κυβέρνηση, υπέστησαν επίσης απότομη πτώση, με ποσοστό μόλις 8%. Οι φιλελεύθεροι NEOS, εν τω μεταξύ, ήταν οι άλλοι νικητές της βραδιάς, τερματίζοντας με ποσοστό πάνω από 9%.
Η προσέλευση ήταν ισχυρή, με σχεδόν το 80% των Αυστριακών που είχαν δικαίωμα ψήφου να προσέρχονται στις κάλπες.
Η ακροδεξιά στροφή της Αυστρίας είναι άλλο ένα ανησυχητικό σημάδι για την Ευρώπη, που σηματοδοτεί ότι η πρόσφατη άνοδος των λαϊκιστικών δυνάμεων δεν δείχνει σημάδια υποχώρησης. Οι ηγέτες του FPÖ θεωρούν τον ούγγρο πρωθυπουργό, Βίκτορ Όρμπαν, ο οποίος έχει συστηματικά καταλύσει τις δημοκρατικές ελευθερίες στη χώρα του, ως πρότυπο και έχουν υποσχεθεί να ακολουθήσουν το παράδειγμά του.
Ο χαρακτηρισμός του Χίτλερ και ο σχηματισμός κυβέρνησης
Εάν το FPÖ καταφέρει να οικοδομήσει έναν συνασπισμό, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα βρεθεί αντιμέτωπη με ένα ευρωσκεπτικιστικό λαϊκιστικό μπλοκ που θα περιλαμβάνει την Αυστρία, την Ουγγαρία και τη Σλοβακία, και πιθανώς την Τσεχική Δημοκρατία, μετά τις εκλογές που θα γίνουν εκεί τον επόμενο χρόνο.
Το FPÖ, που ιδρύθηκε τη δεκαετία του 1950 από πρώην μέλη των SS και άλλους βετεράνους Ναζί, συμμετείχε σε μια πλατφόρμα κατά των ξένων σε αυτές τις εκλογές, υποσχόμενο να χτίσει ένα «Φρούριο Αυστρίας» για να κρατήσει έξω τους μετανάστες.
Ο Κικλ υποσχέθηκε στους ψηφοφόρους ότι αν του έδιναν τη νίκη, θα υπηρετούσε ως Volkskanzler τους, ή «καγκελάριος του λαού», έναν χαρακτηρισμό που χρησιμοποιούσε κάποτε ο Αδόλφος Χίτλερ.
Αν και το κόμμα υποβαθμίζει το ναζιστικό παρελθόν του και επιδιώκει να απεικονίσει τον εαυτό του ως μια εναλλακτική κατά του κατεστημένου και έναντι του κυρίαρχου κεντροδεξιού και αριστερού, χρησιμοποιεί τακτικά αντισημιτικά φασιστικά τροπάρια. Μια υπενθύμιση του βάθους της σχέσης του κόμματος με την αισθητική του Τρίτου Ράιχ δόθηκε την Παρασκευή σε κηδεία ενός πολιτικού του FPÖ, όπου οι πενθούντες τον αποχαιρέτησαν τραγουδώντας έναν ύμνο των SS.
Τέτοιες υπερβολές -πέρα από την αντιευρωπαϊκή τάση του κόμματος και την υποστήριξη για «επαναπατρισμό» αλλοδαπών πολιτών που θεωρεί ακατάλληλους- θα δυσκολέψουν το FPÖ να οικοδομήσει έναν συνασπισμό, αλλά δεν θα το καταστήσουν αδύνατο.
Το Σύνταγμα της Αυστρίας δίνει τον τελευταίο λόγο για τις υποψηφιότητες υπουργών και καγκελάριου στον πρόεδρο. Ο Αλεξάντερ Φαν ντερ Μπέλεν -πρώην ηγέτης των Πρασίνων- που είναι πρόεδρος από το 2017, δεν έχει κρύψει ούτε στο ελάχιστο την απέχθειά του για τον Κικλ και είναι απίθανο να τον προτείνει για καγκελάριο.
Ωστόσο, θα ήταν δύσκολο για τον πρόεδρο να αγνοήσει την ισχυρή εμφάνιση του FPÖ. Αυτό σημαίνει ότι το κόμμα έχει πιθανότητες να οικοδομήσει μια συμμαχία με την κεντροδεξιά, η οποία απέκλεισε το ενδεχόμενο συνεργασίας με τον Κικλ, εάν το FPÖ παρουσιάσει διαφορετικό υποψήφιο για την κορυφαία θέση.
Μια άλλη επιλογή για το ÖVP θα μπορούσε να είναι η οικοδόμηση μιας συμμαχίας με τους Σοσιαλδημοκράτες σε έναν αμφίδρομο συνασπισμό, αν και δεν ήταν σαφές από τα προκαταρκτικά αποτελέσματα εάν τα κόμματα θα είχαν αρκετές έδρες για να το κάνουν.
Ορισμένοι παρατηρητές πιστεύουν ότι ένας τριμερής συνασπισμός μεταξύ του ÖVP, των Σοσιαλδημοκρατών και του φιλελεύθερου NEOS -αποκλείοντας έτσι το FPÖ- είναι πιο πιθανός, αν και ένας τέτοιος συνδυασμός θα μπορούσε να αποδειχθεί ασταθής, δεδομένου ότι θα «άνοιγε» το ιδεολογικό χάσμα.
Ένας τριμερής συνασπισμός θα μπορούσε επίσης να αποτύχει, ενισχύοντας την εικόνα του FPÖ κατά του κατεστημένου.
«Θα προειδοποιούσα να μην αγνοήσουμε τη βούληση εκατομμυρίων ανθρώπων», προειδοποίησε ο Κικλ σε μια μετεκλογική συζήτηση με άλλους ηγέτες κομμάτων στην αυστριακή τηλεόραση.
Η νίκη του FPÖ απηχεί πολλές ισχυρές εμφανίσεις ακροδεξιών κομμάτων σε όλη την Ευρώπη τα τελευταία δύο χρόνια, καθώς οι δυνάμεις του κατεστημένου αγωνίζονται να διαχειριστούν μια μαζική εισροή αιτούντων άσυλο και άλλων μεταναστών.
Νωρίτερα αυτό το μήνα, το αντιμεταναστευτικό κόμμα της Γερμανίας Εναλλακτική για τη Γερμανία κατέγραψε ισχυρά ποσοστά στις περιφερειακές εκλογές. Αυτά τα εκπληκτικά αποτελέσματα ακολούθησαν τη νίκη του περασμένου έτους του Γκέερτ Βίλντερς, του ολλανδού δεξιού, σε εθνικές εκλογές στην Ολλανδία, και την άνοδο της ιταλίδας νεοφασίστριας Τζόρτζια Μελόνι στην εξουσία στην Ιταλία.
Αν και το αποτέλεσμα του FPÖ καταγράφηκε ευρέως στις δημοσκοπήσεις, ήταν ωστόσο ένας θρίαμβος για ένα κόμμα που εμφανίστηκε στα πρόθυρα της κατάρρευσης μόλις πριν από πέντε χρόνια, όταν ενεπλάκη σε ένα σκάνδαλο που έριξε την κυβέρνηση.
Ακόμη και όταν η λεγόμενη υπόθεση Ίμπιζα – που πυροδοτήθηκε από ένα βίντεο στο οποίο ο τότε ηγέτης του FPÖ συζητούσε για ανταλλάγματα πολιτικών ευεργετημάτων έναντι μετρητών – συνεχίζει να απασχολεί τα αυστριακά δικαστήρια, το FPÖ κατάφερε να ξαναχτιστεί γρήγορα υπό τον Κικλ.
Ο μεγαλύτερος χαμένος
Ο μεγαλύτερος χαμένος της βραδιάς ήταν το ÖVP, το οποίο έχασε σχεδόν το ένα τρίτο των ψηφοφόρων του.
«Παλέψαμε για να έρθουμε από πίσω, αλλά δεν ήταν αρκετό», παραδέχτηκε ο καγκελάριος Καρλ Νεχάμερ σε δηλώσεις προς τους υποστηρικτές του κόμματος.
Το ÖVP έχει υποστεί μια σειρά σκανδάλων διαφθοράς που προκλήθηκαν από τις έρευνες της Ίμπιζα που ανάγκασαν την παραίτηση του νεαρού καγκελαρίου του κόμματος, Σεμπάστιαν Κουρτς, το 2021.
Παρά τα λάθη αυτά, το κόμμα έχει δημιουργήσει μια τρομερή πολιτική μηχανή στην Αυστρία και είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα αποτελέσει μέρος της επόμενης κυβέρνησης, όπως συμβαίνει από το 1987.
Το μόνο πραγματικό ερώτημα είναι εάν κινδυνεύει να επιδιώξει έναν συνασπισμό με το FPÖ. Οι δύο τελευταίες συνεργασίες με το κόμμα -το 2000 και το 2017- δεν τελείωσαν καλά.
Παρά την επιμονή της ηγεσίας του ÖVP ότι δεν θα δεχόταν μια συμφωνία με τον Κικλ, ο αρχηγός του FPÖ δεν το απέκλεισε.
«Νομίζω ότι θα δούμε κάποια κίνηση», είπε στους δημοσιογράφους το βράδυ της Κυριακής.