Αρχικά αυτό το άρθρο δημοσιεύτηκε στο VICE Netherlands.
Η 90χρονη Freddie Oversteegen ήταν μία από τις λίγες γυναίκες που είχαν δράση στην ολλανδική Αντίσταση κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου – μαζί με την αδερφή της Truus και την διάσημη Hannie Schaft, η οποία σκοτώθηκε πριν από το τέλος του πολέμου. Όταν η Freddie ήταν 14 ετών, ένας κύριος επισκέφτηκε την οικογένειά της για να ρωτήσει την μητέρα της εάν θα επέτρεπε στις κόρες της να μπουν στην Αντίσταση – κανένας δεν θα υποπτευόταν ότι δύο νεαρά κορίτσια ήταν αντιστασιακές, υποστήριξε.
Και είχε δίκιο. Οι αδερφές Oversteegen φλέρταραν με τους συνεργάτες των Ναζί και έπειτα τους οδηγούσαν στο δάσος, όπου αντί για σεξ τους «πρόσφεραν» μια σφαίρα.
Η Hannie Schaft έγινε διάσημη σε όλο τον κόσμο. Η ζωή της έγινε ταινία, με τίτλο Το κορίτσι με τα κόκκινα μαλλιά, (ξανά)κηδεύτηκε με τιμές παρουσία της βασίλισσας Wilhelmina και του πρίγκιπα Bernhard της Ολλανδίας, ενώ περισσότερες από 15 πόλεις στη χώρα έχουν οδούς με το όνομά της. Η Truus Oversteegen έγινε γνωστή όταν μετά από τον πόλεμο μιλούσε στις κηδείες βετεράνων του πολέμου, αλλά και ως καλλιτέχνις. Η μικρή Freddie, ποτέ δεν είχε τόσο μεγάλη αναγνώριση για την συμμετοχή της στην αντίσταση, μέχρι που ο Ολλανδός κινηματογραφιστής Thijs Zeeman αποφάσισε να κάνει θέμα εκείνη και την αδερφή της στο τελευταίο τηλεοπτικό ντοκιμαντέρ του, με τον τίτλοTwo Sisters in the Resistance (Δύο αδερφές στην Αντίσταση).
Πήγα να δω την Freddie στις 4 Μαΐου –την ετήσια Ημέρα Μνήμης στην Ολλανδία– για να ρωτήσω πώς είναι να αποπλανείς και να σκοτώνεις Ναζί.
VICE: Γεια σου Freddie. Καταλαβαίνω ότι δεν έχουμε πολύ χρόνο για τη συνέντευξη.
Freddie Oversteegen: Σωστά. Στις δύο θα συναντήσω μερικούς φίλους για να παίξουμε σκραμπλ. Το κάνω δύο φορές την εβδομάδα. Δεν μπορείς να απογοητεύσεις τον κόσμο εάν έχεις συμφωνήσει να πας.
Κερδίζεις συχνά;
Ουδέν σχόλιο.
Πώς είναι για σένα να θυμάσαι τον πόλεμο την Ημέρα Μνήμης; Πώς ξυπνάς μια μέρα σαν και τη σημερινή;
Νιώθω λίγο φόβο. Και είναι ακόμα χειρότερα σήμερα γιατί το απόγευμα πρέπει να πάω στον οδοντίατρο. Και δεν ανυπομονώ.
Πηγαίνεις κάπου για τις τελετές της Ημέρας Μνήμης;
Ναι, στο IJmuiden. Ο κόσμος αφήνει στεφάνια εκεί, συμπεριλαμβανομένου και ενός που είναι στο όνομά μου. Και κάθομαι στην πρώτη σειρά με όλους τους επισήμους.
Τι σκέφτεσαι στη διάρκεια των δύο λεπτών σιγής;
Τίποτα, διακόπτω τις σκέψεις μου εντελώς. Και έπειτα σκέφτομαι το ότι πολλοί άνθρωποι σκοτώθηκαν. Θυμάμαι πώς έπαιρναν τους ανθρώπους από τα σπίτια τους. Οι Γερμανοί χτυπούσαν τις πόρτες με τα τουφέκια τους – αυτό έκανε τόσο πολύ θόρυβο, που το άκουγες σε ολόκληρη τη γειτονιά. Και πάντα θα φώναζαν – ήταν πολύ τρομακτικό. Παρεμπιπτόντως, για ποια εφημερίδα είναι αυτή η συνέντευξη;
Είναι για το VICE, ένα online περιοδικό. Βλέπω ότι έχεις υπολογιστή, οπότε…
Ναι, αλλά δεν μπαίνει στο ίντερνετ. Τα παιδιά μου πιστεύουν ότι είναι καλύτερα να μην μπαίνω στο διαδίκτυο.
Θα διασφαλίσω ότι θα το διαβάσεις. Τώρα, ας πάμε πίσω σε μια εποχή που δεν υπήρχε διαδίκτυο. Ήσουν 14 όταν ζήτησαν από εσένα και την αδερφή σου Truus –που ήταν 16 ετών τότε– να πολεμήσετε στην Αντίσταση. Η μητέρα σας συμφώνησε αμέσως;
Ένας άνδρας με καπέλο ήρθε στην πόρτα και ρώτησε την μητέρα μου εάν μπορούσε να μας το ζητήσει. Και το έκανε, οπότε ναι, δεν είχε πρόβλημα με αυτό.
Η Freddie την άνοιξη του 1945. Φωτογραφία από το οικογενειακό άλμπουμ, ευγενική παραχώρηση από Remi Dekker
Πού ήταν ο πατέρας σας;
Η μητέρα μου τον είχε χωρίσει, κάτι πολύ ασυνήθιστο για εκείνη την εποχή. Απλά μια μέρα μπούχτισε – ζούσαμε σε ένα μεγάλο πλοίο στο Haarlem αλλά ο πατέρας μου δεν έβγαζε ποτέ καθόλου χρήματα και δεν πλήρωνε τίποτα για το πλοίο. Αλλά δεν ήταν άσχημο διαζύγιο – όταν φύγαμε, τραγουδούσε ένα γαλλικό αποχαιρετιστήριο τραγούδι από την πλώρη του πλοίου. Μας αγαπούσε, αλλά μετά από αυτό δεν τον έβλεπα συχνά.
Και οι τρεις σας πήγατε να ζήσετε κάπου αλλού;
Ναι, σε ένα διαμέρισμα όπου κοιμόμασταν σε στρώματα από άχυρο. Η μητέρα μου τα είχε φτιάξει μόνη της. Προέρχομαι από μια πολύ εφευρετική οικογένεια. Δεν είχαμε πολλά, αλλά η μητέρα μου πάντα επινοούσε κάτι. Και πάντα τραγουδούσαμε. Λίγο αργότερα αποκτήσαμε έναν αδερφό από διαφορετικό πατέρα.
Στο σπίτι σας, κρύβατε και ανθρώπους;
Ναι, βεβαίως. Πριν να αρχίσει ο πόλεμος στην Ολλανδία –όταν ακόμα ζούσαμε σε πλοίο– κρύβαμε ανθρώπους από τη Λιθουανία στο αμπάρι. Και στη διάρκεια του πολέμου, ένα ζευγάρι εβραίων ζούσε μαζί μας· αυτός ήταν και ο λόγος που η αδερφή μου και εγώ γνωρίζαμε τόσα πολλά για το τι συνέβαινε.
Όταν σας ζήτησαν να μπείτε στην Αντίσταση, είχατε ιδέα τι ακριβώς σήμαινε αυτό;
Όχι. Πίστευα ότι θα δημιουργούσαμε ένα είδος μυστικού στρατού. Ο άνδρας που ήρθε στην πόρτα μας είπε ότι θα παίρναμε στρατιωτική εκπαίδευση και μας δίδαξε ένα δυο πράγματα. Κάποιος μας έδειξε να πυροβολούμε και μάθαμε να περπατάμε στα δάση. Ήμασταν περίπου επτά άτομα τότε –η Hannie δεν ήταν ακόμα μέλος της ομάδας και ήμασταν τα μόνα κορίτσια.
Πολύ αργότερα, ένας σημαντικός αξιωματούχος των Ναζί σκοτώθηκε και θάφτηκε σε εκείνα τα δάση. Αλλά δεν επιτράπηκε σε μένα και την Truus να ήμαστε εκεί όταν συνέβη – ένιωσαν πως δεν ήταν κάτι που έπρεπε να δουν κορίτσια.
Η Freddie διαβάζει ένα ποίημα που έγραψε στον πόλεμο η Hannie Schaft. Η φωτογραφία στο βιβλίο είναι της Hannie
Ποιος ήταν ο ρόλος σου σε αυτή την αποστολή;
Δεν τον πυροβόλησα – ένας από τους άνδρες το έκανε. Έπρεπε να προσέχω την αδερφή μου και από πλεονεκτικό σημείο στο δάσος να βλέπω εάν ερχόταν κανείς. Η Truus τον είχε συναντήσει σε ένα ακριβό μπαρ, τον αποπλάνησε και έπειτα τον πήρε να πάνε βόλτα στο δάσος. Του είπε «θέλεις να πάμε μια βόλτα;» Και φυσικά ήθελε. Έπειτα έπεσαν πάνω σε κάποιον –φάνηκε σαν σύμπτωση, αλλά ήταν ένας από τους δικούς μας– και αυτός ο φίλος είπε στην Truus: «κορίτσι, ξέρεις ότι δεν θα έπρεπε να είσαι εδώ». Απολογήθηκαν, έκαναν στροφή και έφυγαν περπατώντας. Έπειτα ακούστηκαν οι πυροβολισμοί, οπότε αυτός ο άνδρας ποτέ δεν έμαθε τι τον χτύπησε. Είχαν ήδη σκάψει τον λάκκο, αλλά δεν μας επιτράπηκε να είμαστε εκεί, σ’αυτό το σημείο της υπόθεσης.
Και ήσουν ΟΚ με αυτό;
Ναι, δεν ήθελα να το δω. Αργότερα μας είπαν ότι είχαν βγάλει όλα του τα ρούχα, ώστε κανείς να μην ξέρει ποιος ήταν. Νομίζω ότι ακόμα μπορεί να είναι εκεί.
Ήσουν δύο χρόνια νεότερη από την αδελφή σου. Ήταν εκείνη η πιο γενναία από τους δυο σας;
Όταν ήμασταν μικρές, πάντα έλεγε: «Αυτή είναι η όμορφή αδερφή μου». Και ήταν αλήθεια. Ήταν ένα άσχημο παιδί. Αλλά εκείνη ήταν η γενναία. Και ήταν πολύ καλή στις δημόσιες ομιλίες. Έκανε πολλές μετά από το τέλος του πολέμου. Πάντα γνώριζε τον λόγο της απ’ έξω, δεν χρειάστηκε ποτέ καμία σημείωση. Αλλά αυτό έχει αλλάξει τώρα.
Ανέφερες ότι υποφέρει από αμνησία. Οι δυο σας μιλούσατε πολύ για τον πόλεμο;
Ναι, πάντα. Δεν χρειαζόταν ποτέ να πούμε «θυμάσαι τότε» γιατί ήταν πάντα τόσο φρέσκο στο μυαλό μας.
Η Truus δούλεψε εν μέρει με το τραύμα που της άφησε ο πόλεμος, κάνοντας τέχνη. Εσύ πώς το αντιμετώπισες;
Κάνοντας γάμο και μωρά. Και συχνά φρόντιζα και τα παιδιά της Truus γιατί ήταν πολύ απασχολημένη. Επισκεπτόταν την Hannie πολύ –την μητέρα της Hannie Schaft. Πάντα την ζήλευα λιγάκι γιατί είχε γίνει πολύ γνωστή μετά από τον πόλεμο. Αλλά έπειτα σκεφτόμουν «ήμουν και εγώ στην αντίσταση». Ξέρεις τι θα κάνω τώρα;
Τι;
Θα φτιάξω ένα σάντουιτς και θα πιω ένα φλιτζάνι τσάι. Έχω ξυπνήσει από τις έξι.
Ευχαριστώ Freddie.