Πώς η βαρεμάρα οδηγεί στη δημιουργία; Γιατί το παιδί που βαριέται έχει περισσότερες πιθανότητες να γίνει ισορροπημένος ενήλικας; Μήπως έφτασε η ώρα να απενοχοποιήσουμε το «Μαμά, δεν έχω τι να κάνω»;
Το «βαριέμαι» έχει γίνει το νέο μάντρα των παιδιών. Μπορεί να ακούγεται χωρίς σταματημό, για πολλή ώρα και με εναλλασσόμενη ένταση. Ενδεχομένως να συνοδεύεται από επικλήσεις, κλάματα, πτώσεις στο πάτωμα, ενίοτε και κραυγές. Ζει το παιδί που βαριέται ένα δράμα; Είμαστε κακοί γονείς που το αφήσαμε να φτάσει σε τέτοια κατάσταση; Δεν του έχουμε προσφέρει αρκετά ερεθίσματα;
Οι παραπάνω σκέψεις περνάνε αστραπιαία από το μυαλό μας και η αντίδραση είναι άμεση: Αραδιάζουμε στο παιδί μια λίστα με όλα όσα θα μπορούσε να κάνει. Του δείχνουμε παιχνίδια, του προτείνουμε επιτραπέζια, υποκύπτουμε στον πειρασμό της οθόνης. Κάνουμε ό,τι χρειαστεί για να υπερπηδήσουμε τον σκόπελο της βαρεμάρας.
Το παιδί που βαριέται χρειάζεται διασκεδαστή;
«Εμείς οι γονείς έχουμε δεσμευτεί να είμαστε οι αιώνιοι διασκεδαστές των παιδιών μας. Είμαστε άμισθοι γελωτοποιοί και αρλεκίνοι», γράφει ο Kim John Payne στο βιβλίο του «γονείς Απλά!» και συνεχίζει: «Μάθαμε να θεωρούμε τη βαρεμάρα των παιδιών προσωπική μας αποτυχία».
Ο Kim John Payne είναι διεθνούς φήμης σύμβουλος οικογένειας και εκπαίδευσης. Επίσης, συντονίζει τη διεθνή δράση της ομάδας του Simplicity Parenting, ενός κινήματος γονιών στις ΗΠΑ, στον Καναδά και στην Ευρώπη, με φιλοσοφία ζωής που συμπυκνώνεται σε μία λέξη: «απλά». Ο ίδιος προτρέπει τους γονείς να μη φοβούνται τη βαρεμάρα. Αντίθετα, να προσφέρουν ελεύθερο χρόνο στα παιδιά τους προκειμένου τα ίδια να χρησιμοποιήσουν και να αναπτύξουν τη φαντασία τους απολύτως φυσικά. «Το μόνο που χρειάζονται για να μπορέσουν να το κάνουν είναι άπλετος ελεύθερος χρόνος –χωρίς προδιαγραφές– και ψυχική ηρεμία».
«Μαμά, δεν έχω τίποτα να κάνω. Βαριέμαι!»
Δεν ξέρω σε ποιο σημείο της ζωής μου συνειδητοποίησα ότι το «δεν έχω τίποτα να κάνω» της κόρης μου είναι (κάθε, μα κάθε φορά) η αρχή για κάτι υπέροχο. Υποψιάζομαι, όμως, ότι η στιγμή-κλειδί ήταν όταν απενοχοποίησα τη δική μου βαρεμάρα! Όταν το πίστεψα βαθιά μέσα μου, η αντίδρασή μου στο δικό της «βαριέμαι» ήταν πολύ διαφορετική. «Τέλεια», της απάντησα. «Με κοροϊδεύεις;» είπε περισσότερο σαστισμένη παρά θυμωμένη. «Καθόλου. Αυτή είναι η στιγμή που κάτι φοβερό πρόκειται να συμβεί, πίστεψέ με», είπα. Όταν κατάλαβε ότι δεν υπήρχε περίπτωση να τη βοηθήσω να βγει από αυτό το δυσάρεστο συναίσθημα, σήκωσε με αδιαφορία τους ώμους, απηυδισμένη μάλλον από το πόσο βαρετή μπορούσα να γίνω, και έφυγε από το δωμάτιο.
Την πρώτη φορά, τη βρήκα λίγη ώρα αργότερα να φτιάχνει φαγητά για τα κουκλάκια της με φύλλα από τις γλάστρες στη βεράντα, κάποια άλλη δημιουργούσε ένα «ράφι βαρεμάρας» με σκόρπια πράγματα που της δίνουν έμπνευση (ένα κουκουνάρι, ένα πακέτο πλαστελίνη, δυο άδεια τετράδια, ένας χάρτης), μια τρίτη φορά αποφάσισε να φτιάξει ένα δικό της επιτραπέζιο και κάποια άλλη στιγμή την είδα να κάθεται με τα πόδια στον τοίχο, κοιτώντας το ταβάνι. Κάθε φορά χαμογελούσα καθώς έβγαινα από το δωμάτιο. Ήταν πολύ απασχολημένη για να με πάρει είδηση.
Η αξία της βαρεμάρας
Γιατί, όμως, έχει νόημα να αφήνουμε το παιδί να βαριέται, να το αφήνουμε απλώς να υπάρχει; «Τα παιδιά χρειάζονται χρόνο για τον εαυτό τους, για να κλείσουν τον διακόπτη με τον έξω κόσμο, για να ονειροπολήσουν, να “ακούσουν” τις σκέψεις τους, να ανακαλύψουν τα προσωπικά τους ενδιαφέροντα», υπογραμμίζει η Teresa Belton, επιστημονική επισκέπτης στο Τμήμα Εκπαίδευσης και Δια βίου μάθησης στο Πανεπιστήμιο της Ανατολικής Αγγλίας. Η ίδια εξηγεί ότι, σύμφωνα με έρευνες, μέσω της ονειροπόλησης είναι πιο πιθανό να καταλήξουμε σε ευφάνταστες ιδέες και λύσεις στα προβλήματά μας.
Στην πραγματικότητα, λοιπόν, δεν είναι η ίδια η βαρεμάρα που έχει τόσο μεγάλη αξία, αλλά ο τρόπος που τη διαχειρίζεται ο καθένας μας. Αυτή η διαχείριση είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ικανότητά μας να εστιάζουμε την προσοχή μας και να αυτορυθμιζόμαστε.
Μια οπτική σχετικά με τα οφέλη της βαρεμάρας στην ενήλικη πλέον ζωή δίνει η Stephanie Lee, Διευθύντρια του Κέντρου ΔΕΠΥ και συμπεριφορικών διαταραχών στο Ινστιτούτο Child Mind: «Η ζωή απαιτεί να διαχειριζόμαστε τη δυσαρέσκεια, τη δυσφορία, την ενόχληση, την αναστάτωση, και να ελέγχουμε τα συναισθήματά μας όταν τα πράγματα δεν πάνε όπως περιμέναμε, όταν υπάρχουν ανατροπές. Και η βαρεμάρα είναι ένας υπέροχος τρόπος να μάθουμε αυτή τη δεξιότητα».
Πριν λίγο χτύπησε το κινητό μου. Σταμάτησα το γράψιμο, έβαλα ανοιχτή ακρόαση και το έδωσα στον 4χρονο γιο μου. Στην άλλη άκρη της γραμμής, η γιαγιά του τον ρώτησε τι έκανε εκείνη τη στιγμή. «Εδώ, χαζεύω», της απάντησε και ξάπλωσε κάτω με τα πόδια στον τοίχο.