Γενικό σχόλιο για το τουρκικό δημοψήφισμα

Γράφει ο Ειρηναίος Μαράκης

Η τελευταία ενημέρωση για το δημοψήφισμα στην Τουρκία, δίνει με καταμετρημένο το 99,92% των ψήφων, το ΝΑΙ να λαμβάνει ένα ποσοστό γύρω στο 51,23%, έναντι 48,77% του ΟΧΙ, με υπεροχή της άρνησης για την αναθεώρηση του Συντάγματος στα παράλια της Μικράς Ασίας και στις περιοχές των Κούρδων ενώ το AKP, τα δύο κόμματα των Εθνικιστών και οΤαγίπ Ερντογάν χάνουν έστω και με μικρή διαφορά την Κωνσταντινούπολη (ο Ερντογάν ήταν κάποτε δήμαρχος της πόλης, εκεί ξεκίνησε την πολιτική του καριέρα) και την Άγκυρα, και με μεγαλύτερη την Σμύρνη. Στα κατεχόμενα της Κύπρου και στη μειονότητα της Θράκης ψήφισαν επίσης ΟΧΙ. Στην τουρκική ομογένεια, ιδιαίτερα στην Κεντρική και Δυτική Ευρώπη, όμως το ΝΑΙ επικράτησε συντριπτικά πάνω στο ΟΧΙ – με ποσοστά μεγαλύτερα από ότι στην ίδια την Τουρκία (επηρεάζοντας δραματικά το αποτέλεσμα) , έστω κι αν υπάρχουν κάποιες, ελάχιστες φωτεινές εξαιρέσεις. Το ΝΑΙ στήριξαν στην κεντρική Τουρκία και στην υπόλοιπη χώρα, στις φτωχές αγροτικές περιοχές – όπου δεν υπήρχαν εκλογικοί αντιπρόσωποι για τον έλεγχο της διαδικασίας κι όπου παρατηρήθηκε πλήθος σε περιστατικά βίας και νοθείας.

Οριακή νίκη

Όπως ο χωρίς προκαταλήψεις παρατηρητής αντιλαμβάνεται, η (οριακή, σημειώνουμε) νίκη του Ερντογάν στο δημοψήφισμα είναι πύρρειος. Τα ανεπίσημα αποτελέσματα δείχνουν ότι ο αριθμός των ψήφων υπέρ του ΝΑΙ ανέρχεται σε 25 εκατομμύρια, δηλαδή σε 1,3 εκατομμύρια περισσότερους ψήφους από ότι πήρε το ΟΧΙ. Σύμφωνα με τον Ερντογάν, το ΝΑΙ επικράτησε με ποσοστό 51,5%.

Αποδεικνύεται πολύ καθαρά ότι ο Ερντογάν είναι ένας… “Σουλτάνος” με πήλινα πόδια – ανατρέποντας στην πράξη τις ακροδεξιές, στην ουσία τους, θεωρήσεις (και… επιθυμίες) σχετικά με τη δυνατότητα του να επηρεάζει τις εξελίξεις στη γείτονα χώρα (λογική που έχουν υιοθετήσει τα ντόπια ΜΜΕ και όχι μόνο). Κι είναι μια οριακή νίκη ενώ προηγήθηκε μια τεράστια σε έκταση και δύναμη εκστρατεία τρομοκρατίας υπέρ του ΝΑΙ (και νοθείας, υπάρχουν αρκετές καταγγελίες: η Αντιπολίτευση ζητά την επανακαταμέτρηση περίπου για το 60% των ψήφων, μέσω του νομικού της συμβούλου, ενώ η Ανώτατη Εκλογική Επιτροπή (YSK) στη χώρα είχε ανακοινώσει πως δέχονταν όλα τα ψηφοδέλτια χωρίς σφραγίδα στην επίσημη καταμέτρηση!) σε συνεργασία του επίσημου κράτους και των ακροδεξιών συμμοριών (Γκρίζοι Λύκοι. Είχε προηγηθεί επίσης, ένα μεγάλο διάστημα που η κυβερνητική τρομοκρατία πήγαινε χέρι – χέρι με την κατάσταση έκτακτης ανάγκης που ίσχυε, και ισχύει ακόμα στη χώρα (πρόσφατα δόθηκε νέα παράταση), με τους διωγμούς πανεπιστημιακών, εργαζόμενων και άλλων πολιτών και η οποία λειτούργησε αρνητικά. Αποδεικνύεται μάλιστα ότι αυτός ήταν ο στόχος από την αρχή: η χειραγώγιση της κοινής γνώμης με γνώμονα ένα θετικό αποτέλεσμα υπέρ του Ερντογάν! Θα πρέπει να σημειωθεί βέβαια, κι όσο αφορά την τουρκική ομογένεια, πως εάν δεν υπήρχε η επιθετική πολιτική της ΕΕ που αναπτύχθηκε το προηγούμενο διάστημα στο όνομα της υπεράσπισης της δημοκρατίας που περιόρισε τις εκδηλώσεις για το δημοψήφισμα σε διάφορες χώρες όπως την Ολλανδία, με ξεκάθαρο ισλαμοφοβικό και ρατσιστικό υπόβαθρο, είναι σίγουρο πως ο Ερντογάν δεν θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί τις ψήφους των Τούρκων μεταναστών. Ήταν δηλαδή μία παρέμβαση που έδωσε την ευκαιρία στον Ερντογάν να παρουσιαστεί ως υπερασπιστής της δημοκρατίας που στοχοποιούν τα ξένα κέντρα και να οδηγήσει την τουρκική ομογένεια να ζητήσει στήριξη στο… εθνικό κέντρο απέναντι σε αυτές τις λογικές• δίνοντας κι αυτή με τη σειρά της στήριξη στον Ερντογάν. Είχαμε εγκαίρως προειδοποιήσει σχετικά με αυτόν το κίνδυνο σε προηγούμενη παρέμβαση μας. Έχει ενδιαφέρον να φανταστούμε βέβαια σε τι ύψος θα είχε φτάσει το ΟΧΙ χωρίς τη βία και τη νοθεία που προηγήθηκε ή με τον εάν ψήφιζαν όλοι οι σπολυμένοι κι οι φυλακισμένοι Τούρκοι πολίτες! Αλλά με τα εάν και ίσως δεν γράφεται ιστορία…

Μια αντιδραστική “μεταρρύθμιση“

Όμως τα σπουδαία και τα ενδιαφέροντα εντοπίζονται αλλού: συγκεκριμένα, στο άθροισμα των ψήφων των κομμάτων του ΝΑΙ, του AKP και του MHP όπου στις εκλογές του Νοεμβρίου 2015 ήταν 29,5 εκατομμύρια ψήφοι και 60% σε ποσοστό. Με ίδια (αν όχι μεγαλύτερη) συμμετοχή στη διαδικασία του δημοψηφίσματος, το ΝΑΙ παίρνει 24 εκατομμύρια ψήφους και 51%. Ο Ερντογάν δηλαδή χάνει πέντε, περίπου, εκατομμύρια ψηφοφόρους του, παρά την τρομοκρατία, τον πόλεμο κατά των Κούρδων και την εθνικιστική αντι-τρομοκρατική υστερία. Ήταν μάλιστα η σταθερότητα των εξελίξεων στο κουρδικό ζήτημα, που έδινε μέχρι πρόσφατα μια κάποιου είδους στήριξη, πολιτική κυρίως στον Ερντογάν.

Πρέπει να πούμε όμως πως η (οριακή) νίκη του Ερντογάν δεν είναι ένα καλό νέο και δεν μπορεί να χαροποιήσει κανέναν. Η Αριστερά, οι Κούρδοι, το εργατικό κίνημα και οι αντιστάσεις κάθε είδους θα βρεθούν για άλλη μια φορά στο στόχαστρο. Δείχνει όμως πως η Τουρκία δεν είναι μια δύναμη σταθερότητας στην περιοχή αλλά ένας παράγοντας σποσταθεροποίησης που βρίσκεται στην ίδια συνομοταξία με το Ιράκ και την Συρία. Αλλά η συνταγματική μεταρρύθμιση είναι στην ουσία μία αντιδραστική “μεταρρύθμιση” αφού με την επικράτηση του ΝΑΙ θα προκύψει κατάργηση της θέσης του πρωθυπουργού, άσκηση εκτελεστικής εξουσίας από τον πρόεδρο, μείωση των βουλευτών και άλλες αλλαγές, στην κατεύθυνση ενός περισσότερου ολοκληρωτικού ελέγχου της κρατικής μηχανής, των λαϊκών αντιδράσεων και της αμφισβήτησης της πολιτικής που ακολουθεί η χώρα στα διάφορα ζητήματα που την απασχολούν. Ακόμα ο Πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας, θα έχει τη δυνατότητα να διορίζει υπουργούς, κρατικούς ανώτατους αξιωματούχος, τα μισά μέλη του ανώτατου δικαστηρίου ενώ θα μπορεί να διαλύει τη Βουλή, να εκδίδει προεδρικά διατάγματα και να κηρύσσει τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και άλλα. Οι μήνες που προηγήθηκαν μας έχουν ήδη δώσει ένα σημαντικό δείγμα γραφής για ότι θα ακολουθήσει.
Αλλά όλα αυτά δεν σημαίνουν πως η κυβέρνηση θα έχει συναίνεση σε αυτά τα σχέδια της – πιο αδύναμη από ποτέ θα κληθεί να αντιμετωπίσει τις νέες προκλήσεις ερχόμενη σε αντίθεση με την ταξική οργή του συνόλου του τουρκικού πληθυσμού.

Αντιδράσεις

Όμως η νίκη του ΝΑΙ δεν πέρασε αναίμακτα. Όπως διαβάζουμε σε σχετικό (και πολύ κατατοπιστικό) ρεπορτάζ της σελίδας The Pressroom, κάτοικοι σε αρκετές συνοικίες της Κωνσταντινούπολης βγήκαν στα παράθυρα των κτιρίων τους κι άρχισαν να χτυπάνε κατσαρόλες και τηγάνια ως ένδειξη διαμαρτυρίας, την ώρα που ο πρόεδρος της χώρας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ανακοίνωνε την επικράτηση του ΝΑΙ στο δημοψήφισμα που διεξήχθη σήμερα. Οι κάτοικοι, μάλιστα, διαμαρτυρήθηκαν σε τουλάχιστον 4 συνοικίες της Κωνσταντινούπολης, σύμφωνα με αυτόπτες μάρτυρες. Σε σχετικά βίντεο και φωτογραφίες που αναρτήθηκαν από χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης διακρίνονται επίσης μικρές ομάδες διαδηλωτών να κυκλοφορούν σε κάποιους δρόμους της πόλης.

Μαθήματα

Κλείνοντας, θέλουμε να τονίσουμε, πως όλα τα παραπάνω αποτελούν μια πολύ σημαντική σειρά μαθημάτων για όλους μας: ιδιαίτερα γι’ αυτούς που υποτιμούν, κι εντός της ελληνικής Αριστεράς (και όχι μόνο), τις δυνατότητες των λαών να αντιλαμβάνονται με γόνιμο τρόπο, έστω και μέσα από πολλές αντιφάσεις κι εμπόδια – δεν γίνεται κι αλλιώς, πως ο δρόμος της καταπίεσης είναι δραματικά αντίθετος από την υπεράσπιση των δικαιωμάτων και των αναγκών τους. Κι ειδικά όταν μιλάμε για ένα λαό, τον τουρκικό, που έχει δώσει μια σειρά από αγώνες από την εξέγερση της πλατείας Γκεζί (και νωρίτερα, ενάντια στις διάφορες χούντες) μέχρι την ανατροπή της απόπειρας πραξικοπήματος πριν λίγους μήνες.

Το ζήτημα είναι λοιπόν, τι αντιστάσεις (και πως) θα αναπτυχθούν στην Τουρκία από τον κόσμο της εργασίας και των κινημάτων κι από τις δυνάμεις της Αριστεράς που σήκωσαν την ευθύνη να δοθεί ένα αγωνιστικό κι επαναστατικό νόημα υπέρ του ΟΧΙ.