Γιατί είναι η Γερμανία υπόδικη για τις καταστροφές του Β’ Παγκοσμίου; Ποιό χρονικό διάστημα μπορούν να αφορούν οι προσφυγές;

Γιώργος Λιμαντζάκης – Υποψήφιος Διδάκτωρ στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης & Ιστορίας του Πάντειου Πανεπιστημίου |  Ποιό χρονικό διάστημα μπορούν να αφορούν οι προσφυγές;

Οι προσφυγές όλων των πιθανών ζημιωθέντων δεν μπορούν να περιοριστούν χρονικά σε ένα και το αυτό διάστημα, επειδή η γερμανική εισβολή και κατοχή εκδηλώθηκε σε διαφορετικές περιόδους ανά γεωγραφικό διαμέρισμα της Ελλάδας.

Επιχειρώντας ωστόσο να προσδιορίσουμε ένα γενικότερο πλαίσιο, οφείλουμε να αναφέρουμε ότι η γερμανική επίθεση κατά των οχυρών στην ελληνοβουλγαρική μεθόριο («Γραμμή Μεταξά») εκδηλώθηκε στις 6 Απριλίου 1941, καθηλώνοντας μεγάλο αριθμό γερμανικών δυνάμεων έως ότου εκδηλώθηκε δεύτερη επίθεση από την πλευρά της Γιουγκοσλαβίας, η οποία οδήγησε στην πτώση της Θεσσαλονίκης στις 9 Απριλίου και την παράδοση του Τμήματος Στρατιάς Ανατολικής Μακεδονίας (ΤΣΑΜ) το απόγευμα της ίδιας μέρας. Ακολούθως, οι Γερμανοί κατευθύνθηκαν προς τη νότια Ελλάδα, και στις 10 Απριλίου κατέλαβαν τη Φλώρινα, στις 11 τη Βέρροια, και στις 14 την Κοζάνη και την Κατερίνη.

Η Λάρισα έπεσε στις 19 Απριλίου, στις 25 η Θήβα και τα Μέγαρα, ενώ στις 27 η Αθήνα, οπότε και υψώθηκε η σημαία του Ράιχ (σβάστικα) στην Ακρόπολη. Το μεγαλύτερο μέρος της ηπειρωτικής χώρας -συμπεριλαμβανομένης της Πελοπονήσου- είχε καταληφθεί μέχρι τα τέλη του ίδιου μήνα (Πάτρα 26, Καλαμάτα 29 Απριλίου), ενώ η Μάχη της Κρήτης ξεκίνησε στις 20 Μαϊου και ολοκληρώθηκε με την εκκένωση των τελευταίων βρετανικών στρατευμάτων στις 29 Μαϊου 1941.

Ακολούθως, ξεκινά η περίοδος της τριπλής κατοχής και της αντίστασης, η οποία θα διαρκέσει μέχρι τα τέλη του 1944 για το μεγαλύτερο μέρος της χώρας. Κατά το διάστημα αυτό, η Ελλάδα ουσιαστικά διαμελίζεται: Η Βουλγαρία αποκτά τον πλήρη έλεγχο της ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης ανατολικά του Στρυμόνα (περιλαμβανομένων των νησιών Θάσου και Σαμοθράκης), εκτός από μια λωρίδα κατά μήκος του Έβρου στα σύνορα με την Τουρκία, που παραμένει υπό γερμανική στρατιωτική διοίκηση.

Η Γερμανία επίσης αναλαμβάνει τη διοίκηση της κεντρικής Μακεδονίας, των νησιών Λήμνο, Λέσβο, Χίο και Μήλο, της Αττικής και της Κρήτης, εκτός του νομού Λασιθίου που αναλαμβάνουν οι Ιταλοί. Οι τελευταίοι επίσης αναλαμβάνουν τη διοίκηση και κατοχή όλης της υπόλοιπης χώρας, πλην της Θεσπρωτίας, που προσαρτάται στην Αλβανία -ιταλικό προτεκτοράτο από το 1939.

Τμήματα της ηπειρωτικής χώρας -ιδίως στα ορεινά- ελέγχονταν κατά διαστήματα από αντιστασιακές οργανώσεις, αλλά αυτό σπάνια εμπόδισε τα γερμανικά στρατεύματα να διαπράξουν παντός είδους εγκλήματα, συνηθέστερα κατά αμάχων. Η Αθήνα απελευθερώθηκε στις 12 Οκτωβρίου 1944 και η Θεσσαλονίκη στις 30, αλλά η κατάσταση παρέμενε ρευστή επί μήνες.

Μεγάλο μέρος της δυτικής Κρήτης παρέμεινε υπό γερμανικό έλεγχο ακόμη και μετά την επίσημη άνευ όρων παράδοση της Γερμανίας στις 8 Μαϊου 1945, ενώ τα τελευταία γερμανικά στρατεύματα εγκατέλειψαν την Ελλάδα τον Αύγουστο του ίδιου έτους.