Του Γιάννη Αγγελάκη
Δεν ήθελα να γράψω κάτι για τον θάνατο του Φιντέλ Κάστρο. Θεωρούσα ότι δε χρειαζόταν πολύ συζήτηση για πράγματα αυταπόδεικτα. Όμως, οι αυτονόητες αλήθειες, για πολλούς δεν είναι.
Ο Φιντέλ Κάστρο δεν ήταν δικτάτορας, δεν ήταν μονάρχης. Ήταν μια τεράστια χαρισματική προσωπικότητα, ο ηγέτης μιας πραγματικής λαϊκής επανάστασης που πέτυχε.
Η Κούβα μέχρι το 1959 ήταν μια τριτοκοσμική χώρα, ένα προτεκτοράτο των ΗΠΑ με τρομερές ανισότητες, κάτι σα ένα Λας Βέγκας σε έναν εξωτικό παράδεισο όπου κυριαρχούσαν τα καζίνο, τα μπουρδέλα και η Μαφία. Η μονάδα μέτρησης της αδικίας ήταν το δολάριο.
Η μετάβαση από ένα τέτοιο ακραίο καθεστώς ανισοτήτων δε μπορούσε να γίνει με ειρηνικά μέσα. Μετά την επανάσταση ακολούθησαν εθνικοποιήσεις, απαλλοτριώσεις περιουσιών και εκτελέσεις διεφθαρμένων αξιωματούχων του καθεστώτος Μπατίστα. Όλα αυτά δεν έγιναν από έναν αυταρχικό δικτάτορα αλλά από έναν λαοφιλή ηγέτη μίας πανεθνικής επανάστασης που ήρθε να επιβάλλει Δίκαιο εκεί όπου δεν υπήρχε. Ένα Δίκαιο που δεν υπήρχε με την ανοχή των πολιτισμένων κρατών της Δύσης και πρωταρχικώς των ΗΠΑ.
Ο Φιντέλ δεν εμφανίστηκε ξαφνικά, δεν ήταν κάποιος προκάτ πολιτικός που φυτεύθηκε σε μία θέση ή κάποιος που προέκυψε από τα πολιτικά θερμοκήπια κάποιου κατεστημένου κόμματος, αναδείχτηκε μέσα από τους μακροχρόνιους αγώνες του Κουβανικού λαού και ήταν ο ηγέτης τους. Δεν ήταν κομμουνιστής με τη στενή έννοια του όρου αλλά περισσότερο ένας ήρωας του διαρκούς αγώνα της Κούβας για ανεξαρτησία. Αρχικά δεν ήταν εχθρικός προς τις ΗΠΑ. Το πρότυπο του ήταν ο Χοσέ Μαρτί και θαύμαζε την αμερικάνικη δημοκρατία.
Ο αμερικάνος ιστορικός Peter Kornbluh σε συνέντευξή του στο περιοδικό “Atlantic” λίγο μετά τον θάνατο του Φιντέλ σημείωνε ότι οι ΗΠΑ δεν είχαν συνηθίσει να έχουν απέναντί τους ηγέτες που να τους λένε όχι, ειδικά σε χώρες που θεωρούσαν “γειτονιά” τους, όπως η Κούβα. Σε όλη τη Λατινική Αμερική διόριζαν κυβερνήσεις, οργάνωναν πραξικοπήματα, και ξαφνικά βρέθηκαν μπροστά σε μία κατάσταση όπου μία χώρα που θεωρούσαν περίπου πίσω αυλή τους, τους έλεγε ότι πλέον δε μπορούν να το κάνουν αυτό. Η Κούβα μπορούσε να αποτελέσει ένα νέο “παράδειγμα”. Και αυτό ήταν πολύ επικίνδυνο εφόσον εξαπλωνόταν και σε άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής.
Η αφορμή που έψαχναν οι ΗΠΑ για να ταχθούν και επισήμως απέναντι στο καθεστώς Κάστρο στάθηκαν οι εκτελέσεις καθεστωτικών αξιωματούχων. Οι εκτελέσεις έγιναν ένα όπλο προπαγάνδας της διακυβέρνησης Άιζενχάουερ ενάντια στο Καστρικό καθεστώς και την Επανάσταση. Ο Φιντέλ, όπως σημειώνει ο ιστορικός, ήταν τρομερά εξοργισμένος απ’ αυτή την εξέλιξη επειδή ουδεμία αναφορά γινόταν στα αμερικάνικα ΜΜΕ για τις σφαγές αθώων Κουβανών από το καθεστώς Μπατίστα. Ένα καθεστώς που οι ΗΠΑ υποστήριξαν σθεναρά, το εξόπλισαν με βόμβες, όπλα, πολεμοφόδια και αεροπλάνα, που χρησιμοποιήθηκαν ενάντια στην Επανάσταση. Και ξαφνικά, μετά την Επανάσταση, οι ΗΠΑ ανακάλυψαν τα ανθρώπινα δικαιώματα των αξιωματούχων του καθεστώτος Μπατίστα που καταπατούνται.
Όμως, οι εκτελέσεις υπήρξαν απλά η αφορμή για την εχθρική στάση που τήρησαν οι ΗΠΑ. Κύρια αιτία υπήρξε η αγροτική μεταρρύθμιση η οποία εθνικοποίησε όλη τη γη που είχαν αποκτήσει για δίφραγκα αμερικάνικες πολυεθνικές στην Κούβα.
Ο Κάστρο υπήρξε ο ηγέτης της λαϊκής επανάστασης της Κούβας σε μία περίοδο όπου όλη η Λατινική Αμερική κυβερνιόταν από εγκάθετους δικτάτορες, και μαστιζόταν από πείνα και εμφυλίους πολέμους. Σε αυτή την περίοδο το καθεστώς κατόρθωσε να φτιάξει το καλύτερο σύστημα παιδείας και το καλύτερο σύστημα υγείας μεταξύ όλων των χωρών της Λατινικής Αμερικής, να εκμηδενίσει τα ποσοστά της ανεργίας και να κάνει την Κούβα γνωστή σε όλο τον κόσμο.
Πολλοί ακόμα και σήμερα επιμένουν ότι κυνηγήθηκαν οι “αντικαθεστωτικοί”. Είναι αλήθεια ότι ο Κάστρο άνοιγε κάθε τόσο τα σύνορα για να φεύγουν όσοι το επιθυμούσαν. Μεταξύ αυτών έφυγαν εκατοντάδες χιλιάδες φίλα προσκείμενοι στο προηγούμενο καθεστώς αλλά και χιλιάδες εγκληματίες που ουσιαστικά εξορίσθηκαν και κατέληξαν στις ΗΠΑ δημιουργώντας τη βάση της εκεί Κουβανέζικης μαφίας.
Επίσης, κάποιοι σημειώνουν ότι στοχοποιήθηκαν οι ομοφυλόφιλοι. Είναι γεγονός ότι οι ομοφυλόφιλοι υπέστησαν διώξεις. Και πολλοί αναγκάστηκαν να φύγουν από τη χώρα. Όμως μιλάμε για τη δεκαετία του ’60 όπου σε όλο τον κόσμο οι ομοφυλόφιλοι τύγχαναν τρομερών διακρίσεων. Ακόμα και στις ΗΠΑ ο πρόεδρος Τζόνσον είχε υπογράψει νόμο που απαγόρευε την είσοδο στη χώρα ομοφυλόφιλων μεταναστών. Το λάθος όμως αυτής της πραγματικότητας αναγνωρίστηκε και πλέον η Κούβα θεωρείται χώρα πρότυπο στα θέματα δικαιωμάτων της LGBT κοινότητας. Χαρακτηριστικό είναι ότι πλέον υπάρχουν τρανσέξουαλ που εκλέγονται σε θέσεις εξουσίας ενώ οι εγχειρήσεις αλλαγής φύλλου γίνονται δωρεάν με έξοδα του κράτους. Στην Ελλάδα, άραγε, τι ισχύει;
Με την Κούβα κάνουμε συνήθως το εξής λάθος: τη συγκρίνουμε με ευρωπαϊκές δημοκρατίες, έξω από το γεωγραφικό και ιστορικό πλαίσιο. Έτσι, προχωρούμε σε αυθαίρετες συγκρίσεις για να καταλήξουμε λογικά σε αυθαίρετα συμπεράσματα. Όταν όμως συγκρίνουμε την Κούβα με χώρες όπως η Ονδούρα, η Δομινικανή Δημοκρατία, ο Παναμάς ή το Μεξικό, εμφανίζεται μία άλλη πραγματικότητα.
"google ad"
Σύμφωνα με τις εκθέσεις της Διεθνούς Αμνησίας, αν και στην Κούβα του Κάστρο υπήρχαν δεκάδες κρατούμενοι εξαιτίας των πολιτικών τους θέσεων, δεν υπάρχουν καταγεγραμμένες περιπτώσεις βασανιστηρίων ή εξαφανίσεων, πολιτικών δολοφονιών ή βίαιης καταστολής διαδηλώσεων.
Σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία οι καταδίκες σε θάνατο για πολιτικούς λόγους από την έναρξη της Επανάστασης το 1959 έως το 1989 έφτασαν τις 237 αλλά μόλις 21 πραγματοποιήθηκαν.
Η Μαύρη Βίβλος του Κομμουνισμού ανεβάζει τον αριθμό των εκτελεσθέντων στους 15.000.
Πάντως, υπάρχει κοινή αποδοχή ότι ανεξαρτήτως του αριθμού, η συντριπτική πλειοψηφία των εκτελεσθέντων μετά την επανάσταση του 1959 ήταν αστυνομικοί, πολιτικοί και πληροφοριοδότες του καθεστώτος Μπατίστα, κατηγορούμενοι για φρικτά εγκλήματα όπως βασανιστήρια και δολοφονίες. Οι δίκες τους έγιναν δημοσίως και οι αποφάσεις υπέρ της εκτέλεσής τους είχαν μεγάλη λαϊκή υποστήριξη. Επίσης, οι ερευνητές, ανεξαρτήτως θέσεων, συμφωνούν ότι πιθανότατα οι εκτελεσθέντες ήταν ένοχοι για τα εγκλήματα που καταδικάστηκαν αλλά σημειώνουν ότι οι δίκες δεν ακολούθησαν τις πρέπουσες διαδικασίες.
Και ενώ κανείς δε δικαιολογεί την ύπαρξη θανατικής ποινής στην Κούβα όλοι φαίνεται να ξεχνούν ότι η θανατική ποινή ακόμα ισχύει στις ΗΠΑ.
Αλλά και μία σύγκριση με “δημοκρατικές” χώρες που γειτονεύουν με την Κούβα αποδεικνύει το χάσμα που υπάρχει. Στη Γουατεμάλα, στην Ονδούρα, στο Μεξικό και στην Κολομβία, συνδικαλιστές, πολιτικοί ακτιβιστές, δημοσιογράφοι, ακόμα και ιερείς συστηματικά δολοφονούνται από τα “δημοκρατικά” καθεστώτα ή εξαφανίζονται δίχως να υπάρχει καμία τιμωρία, δίχως να υπάρξει καμία έκρηξη ευαισθησίας από τα μέσα ενημέρωσης.
Στο Μεξικό πιο συγκεκριμένα, οι απαγωγές είναι πλέον καθημερινό φαινόμενο. Υπήρχει η Σιουδάδ ντε Χουάρες, στα σύνορα με τις ΗΠΑ που αποκαλείται «πόλη των νεκρών γυναικών». Αμέτρητες γυναίκες δολοφονούνται για να πουληθούν τα όργανά τους σε παράνομες κλινικές μεταμόσχευσης ή στα ιδιωτικά νοσοκομεία της Δύσης, αλλά ουδείς διαμαρτύρεται.
Η Κούβα έχει κατορθώσει να είναι πολύ πάνω από την πλειοψηφία των χωρών της Κεντρικής και Λατινικής Αμερικής παρά το εμπάργκο των ΗΠΑ που κρατά δεκαετίες. Δεν υπάρχει ρατσισμός, οι γυναίκες έχουν ίσα δικαιώματα με τους άνδρες, δεν υπάρχει αναλφαβητισμός, έχει μειωθεί δραστικά η παιδική θνησιμότητα, έχουν γίνει άλματα σε ένα σωρό άλλους τομείς.
Και όσο για τη Δημοκρατία, όταν οι εισβολές σε Ιράκ, Λιβύη και Αφγανιστάν γίνονται εις το όνομα της, και όταν η Ευρώπη, για να εξυπηρετήσει τα συμφέροντά της, βαφτίζει την Τουρκία του Ερντογάν, “ασφαλή και δημοκρατική χώρα”, όταν ακόμα και σήμερα οι δυτικές δημοκρατίες στηρίζουν δικτάτορες και εξωθούν χώρες ολόκληρες στην εξαθλίωση για να εξυπηρετηθούν τα συμφέροντα εταιρειών, τότε πολλά μπορούμε να συζητήσουμε για το ποια Δημοκρατία θέλουμε και ποια θα πρέπει να απαιτούμε, πρώτα στις δικές μας χώρες.
Αλλά το πιο σημαντικό επίτευγμα της Επανάστασης και του Κάστρο είναι ότι μετέτρεψε μια μικρή υποτελή χώρα, μια μπανανία με έναν εγκάθετο δικτάτορα, ένα προτεκτοράτο στην αυλή των ΗΠΑ, σε παγκόσμια δύναμη της οποίας ο λόγος έχει τρομερή επιρροή.
Η Κούβα δεν είναι Πουέρτο Ρίκο για να καλεί ο Σόιμπλε τις ΗΠΑ να το ανταλλάξουν με την χρεωκοπημένη Ελλάδα. Η Κούβα θεωρείται από την πλειοψηφία του κόσμου ως ένα κυρίαρχο, περήφανο κράτος και αυτό αντανακλά στους πολίτες της χώρας.
Έχει συνδεθεί με αγώνες σε όλα τα μήκη του πλανήτη διαλέγοντας πάντα την σωστή πλευρά, στηρίζοντας τους αντι-αποικιακούς αγώνες, το κίνημα ενάντια στο Άπαρτχαϊντ στη Νότια Αφρική, τους Σαντινίστας ενάντια στη διεφθαρμένη δυναστεία του Σομόζα στη Νικαράγουα και στέλνοντας δεκάδες χιλιάδες γιατρούς στα πέρατα του κόσμου σε δωρεάν ιατρικές αποστολές σε γωνιές του πλανήτη που δεν έχουν πρόσβαση σε βασική ιατρική περίθαλψη. Όλα αυτά, μα και ο ίδιος ο λόγος και η παρουσία του Κάστρο, έχουν δώσει ένα τρομερό κύρος σε μία πολύ μικρή χώρα.
Σήμερα, μπορεί πολλοί να μισούν ή να αγαπούν τον Κάστρο, μπορεί πολλοί να αμφισβητούν ή να υμνούν το έργο που έγινε στην Κούβα, όμως όλοι συζητούν για την Κούβα, η Κούβα βρίσκεται στο επίκεντρο του κόσμου, ως μία ανεξάρτητη, κυρίαρχη χώρα της Λατινικής Αμερικής. Η Κούβα είναι ο Δαβίδ του κόσμου μας που με μια πέτρα και μια σφεντόνα τα έβαλε με τον Γολιάθ και νίκησε στέλνοντας το μήνυμα της Δικαιοσύνης σε κάθε γωνιά του πλανήτη.
Γι’ αυτό, το viva Fidel θα το γράφουν για πολλά χρόνια ακόμα στους τοίχους της Κούβας. Όχι επειδή ήταν δικτάτορας ή ένας αυταρχικός μονάρχης, αλλά ο χαρισματικός ηγέτης μίας Επανάστασης που έφερε Δικαιοσύνη σε μία χώρα όπου η αδικία ήταν κυρίαρχη.
Σημείωση: Στη φωτογραφία, «αντικαθεστωτικοί» στο Μαϊάμι γιορτάζουν τον θάνατο του Φιντέλ Κάστρο αγκαλιά με ομοιώματα του Ντόναλντ Τραμπ.