Γράφει ο Νίκος Τζάρας *
«Όλες οι τέχνες δημιουργούν τα αριστουργήματά τους,
η τέχνη της ποινικής καταστολής δημιουργεί μόνο τέρατα»
Βρισκόμαστε στην δεύτερη δεκαετία του νέου αιώνα που με την ασύλληπτη προοπτική του στην νέα τεχνολογία, ιδιαίτερα στο τομέα των επικοινωνιών , άνοιξε πεδίο αναθεωρήσεων ανακατατάξεων και αλλαγών . Και όμως η καταπληκτική ανάπτυξη στην αναπτυγμένη κυρίως δυτική κοινωνία σφραγίζεται από ολοένα και περισσότερη αποτυχία στον ανθρωπιστικό τομέα. Αποτυχίες στην ποιότητα και στα περιεχόμενα της ζωής, στην εξύψωση των ηθών, στον μετριασμό του ανταγωνισμού, στην αντιμετώπιση προβληματικών καταστάσεων.
Επί μέρους έκφραση αυτής της αδυναμίας αποτελεί η αποτυχία του συστήματος να αντιμετωπίσει την εγκληματικότητα ουσιαστικά μόνο με την ανταπόδοση -ποινική καταστολή .Για την αντιμετώπιση αυτού του κινδύνου μια τεράστια νομοθετική παραγωγή, κατεργάζεται ένα λαβύρινθο νόμων που ο κοινός πολίτης αδυνατεί να κατανοήσει και να παρακολουθήσει. Κάθε πρόβλημα εμφανίζεται να έχει λυθεί αναρίθμητες φορές με νομοθετικά μέτρα και όμως τα προβλήματα παραμένουν και πολλές φορές επιδεινώνονται και οξύνονται.
Τα ποινικά δικαστήρια που είναι επιφορτισμένα με την εφαρμογή των νόμων έχουν ελάχιστα περιθώρια να κατανοήσουν τις ανθρώπινες πραγματικότητες και είναι απομακρυσμένα από τις ανάγκες της κοινοτικής ζωής.
Η ποινική καταστολή που εκφράζεται και συμβολίζεται με την φυλακή, χαρακτηρίζεται από ένα είδος «κοινωνικής σχιζοφρένειας .Ο άνθρωπος που αγνοείται και δεν συμμετέχει στην διαδικασία αναπροσαρμογής του, που επινοήθηκε για αυτόν χωρίς αυτόν δεν ενδίδει (C.Faugeron). Ετσι η φυλακή εκδικείται αφού η εγκληματικότητα είναι η εκδίκηση της φυλακής εναντίον της δικαιοσύνης.Η φυλακή είναι ένα είδος κοινωνικής αναπηρίας ή θανάτου (Μ.Φουκώ).
Η εμπειρία της κρατήσεως και ο κοινωνικός στιγματισμός που στην συνέχεια προσάπτεται τον πρώην φυλακισμένο, συντελούν ώστε να είναι πρακτικά αδύνατο στους πλείστους αυτών να ευθυγραμμιστούν με την κοινωνία και διάγουν ζωή ομαλή και δημιουργική. ´Ετσι μια σημαντική αναλογία κρατουμένων είναι «υποχρεωμένοι» να ξαναγυρίσουν στην φυλακή δηλαδή να υποτροπιάσουν. Τα ποσοστό της υποτροπής μεταξύ των εκτισάντων φυλάκιση φτάνει ως το 80 0/0 σε ορισμένα μέρη. Οι καταδίκες σε φυλάκιση σπανιώτατα φτάνουν στον τελικό τους σκοπό, που είναι η κοινωνική προσαρμογή των εγκληματιών. Γενικά συμβάλουν στην επιδείνωση του προβλήματος της εγκληματικότητας. Επιπλέον η φυλάκιση οδηγεί χοντρικά σε δύο στάσεις, εξ ίσου αρνητικές και ολέθριες για την κοινωνική ζωή. Ή στην «εγκληματική εκπαίδευση» και εντεύθεν στην ενεργητική εξαχρείωση του χαραχτήρα του κρατουμένου ή στην διάπλαση «καλού κρατουμένου» και εντεύθεν στην παθητική εξαχρείωση.
Στις Ελληνικές φυλακές η εικόνα είναι τραγική ο συνωστισμός των κρατουμένων φθάνει στα όρια της ασφυξίας. Οι κρατούμενοι διαβιούν κάτω από απάνθρωπες συνθήκες, στιβαγμένοι κυριολεκτικά ο ένας πάνω στον άλλο κατάδικοι με υπόδικους, βαρυποινίτες με μικροπαραβάτες σε κελιά για δυο συνωστίζονται 6,7 με υποτυπώδη περίθαλψη και ανύπαρκτη ψυχολογική στήριξη. Τα διάφορα κυκλώματα μέσα και έξω από τις Ελληνικές φυλακές, οι ομάδες και συμμορίες που δρουν ανεξέλεγκτα σε αυτές καθιστούν την διαβίωση των κρατουμένων αφόρητη. Ο μεγάλος επίσης αριθμός θανάτων και αυτοκτονιών στις Ελληνικές φυλακές αποτελούν συνέπεια αυτής της κατάστασης και συνάμα ντροπή για τις παραδόσεις και τον πολιτισμό μας.
Σαν ένα πρώτο βήμα συμπαράστασης και αλληλεγγύης στους κρατούμενους δημιουργήθηκε και στα Χανιά το 2009 ομάδα βοήθειας και υποστήριξης των δικαιωμάτων των κρατουμένων στα Χανιά που αποτελεί μια από τις ομάδες του Κοινωνικού Στεκιού-Στέκι Μεταναστών που αναπτύσσει δραστηριότητες στις οποίες περιλαμβάνονται εκδηλώσεις ενημέρωσης για την κατάσταση στις Ελληνικές φυλακές και των φυλακών των Χανίων, δελτία τύπου-πληροφόρησης για τις συνθήκες κράτησης, συλλογή και διανομή υλικού αναγκαίου για την καλύτερη διαβίωση, επισκέψεις στην κλειστή φυλακή Χανίων και την Αγροτική φυλακή Αγυιάς διεξαγωγή ποδοσφαιρικών αγώνων με τους κρατούμενους κλπ.
* Δικηγόρος Χανίων
Μέλος της επιτροπής για τα δικαιώματα των κρατουμένων