Του Σίμου Ανδρονίδη
Κατά την διάρκεια των επαφών του στις Βρυξέλλες, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, συναντήθηκε και με τον πρωθυπουργό της Μεγάλης Βρετανίας, Μπόρις Τζόνσον. Στη συνάντηση μεταξύ των δύο, συζητήθηκε και το θέμα του Κυπριακού προβλήματος, λίγο καιρό μετά την πενταμερή διάσκεψη της Γενεύης, που εν προκειμένω, επισημοποίησε αυτό που θα ονομάσουμε στρατηγική στροφή: Και αναφερόμαστε στην προτίμηση της Τουρκίας και της Τουρκοκυπριακής ηγεσίας, υπό τον Ερσίν Τατάρ, στην επίλυση του Κυπριακού προβλήματος πάνω στη βάση ύπαρξης δύο κρατών.
Εξέλιξη η οποία, πέραν της διάστασης επισφράγισης, θεσμικώ τω τρόπω, της στρατιωτικής εισβολής της Τουρκίας, στα 1974 και των προεκτάσεων της, εγγράφει και μία πτυχή που αποκτά ιδιαίτερη σημασία. Και ποια είναι αυτή η πτυχή; Είναι ό,τι, σε περίπτωση ευόδωσης μίας τέτοιας στρατηγικής που εμβαπτίζεται στα νάματα της ύπαρξης δύο ‘λαών’ και δύο κοινοτήτων, θα εκλείψει η εφαρμογή του κοινοτικού κεκτημένου και δη η δυνατότητα εφαρμογής του σε μία επανενωμένη νήσο. Με το νέο Τουρκοκυπριακό κράτος να καλείται να υποβάλλει αίτημα για την ένταξη του στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Ουσιαστικά, η στροφή της Τουρκίας και της Τουρκοκυπριακής ηγεσίας στην επιλογή ύπαρξης δύο ανεξάρτητων κρατών, δεν σημασιοδοτεί την δυνατότητα εκδήλωσης μίας νέας ‘κρατο-γένεσης’ στην Ευρωπαϊκή ήπειρο και στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου.
Αντιθέτως, η Τουρκία και η ηγεσία των Τουρκοκυπρίων, θεωρούν πως το υπόβαθρο για την δημιουργία ενός ανεξάρτητου και αναγνωρισμένου κράτους δίπλα στην Κυπριακή Δημοκρατία, υπάρχει και εδράζεται, αφενός μεν στις προεκτάσεις της στρατιωτικής εισβολής, προεκτάσεις, εδαφικές, κοινωνικές, πολιτικές και αξιακές, και, αφετέρου δε (και αυτό είναι ένα σημαντικό στοιχείο), στην ίδρυση της λεγόμενης ‘Τουρκικής Δημοκρατίας Βόρειας Κύπρου.’
Η οποία, σε αυτό το πλαίσιο, λειτουργεί ως ‘μαγιά’ των όποιων σχεδιασμών, με το Κυπριακό ζήτημα, από εδαφικό,[1] να μετεξελίσσεται, άμεσα και δραστικά, και σε ζήτημα ιστορικό, που περιλαμβάνει την πτυχή της ιστορικής-πολιτικής ‘δικαίωσης.’
Η συνάντηση του Βρετανού πρωθυπουργού με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, δεν κομίζει γλαύκας εις Αθήνας, ιδίως από την στιγμή όπου από Βρετανικής πλευράς, με την Μεγάλη Βρετανία να είναι εγγυήτρια δύναμη, γίνεται λόγος, εμφανώς, για την επίλυση του Κυπριακού πάνω στη βάση που έχει προσδιορίζει ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών, που είναι η δι-ζωνική και δι-κοινοτική ομοσπονδία.[2]
Άρα, εν πρώτοις θα υποστηρίξουμε πως η Μεγάλη Βρετανία πιάνει το νήμα από εκεί όπου το έχουν αφήσει και άλλοι δρώντες, μεταξύ των οποίων η Ελλάδα, η Ευρωπαϊκή Ένωση, οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, υπενθυμίζοντας τις θέσεις της ως προς την προτιμητέα επιλογή και την διαδικασία επίλυση υπό την διαπραγματευτική αιγίδα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), στον οποίο και στρέφεται η ελληνο-κυπριακή πλευρά,[3] καθώς και το ό,τι αποτελεί η ίδια εγγυήτρια δύναμη και ρόλο και λόγο στα του Κυπριακού.
Όμως, αυτή καθαυτή η αναφορά, δεν θεωρούμε πως διαμορφώνει τις προϋποθέσεις επανεκκίνησης ή αλλιώς, δυναμικής όσον αφορά την επίλυση του προβλήματος και την ανάκληση της γνωστής πλέον, Τουρκικής θέσης, ενώ, μέχρι στιγμής τουλάχιστον, δεν φαίνεται να σχετίζεται με μία στροφή της Μεγάλης Βρετανίας προς την Κύπρο, και με όρους ασκούμενης γεω-πολιτικής, μετά την έξοδο της χώρας από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ακόμη όμως και τιθέμενη με αυτόν τον τρόπο, είναι σημαντική, διότι θέτει στο επίκεντρο την δι-ζωνική ως κάτι περισσότερο από ‘ευχολόγιο’ και καμένο χαρτί, πολιτικά, κρατικά, διπλωματικά.
Και ένα ενδιαφέρον στοιχείο θα ήταν εάν αυτή η επίσημη έκφραση της Βρετανικής θέσης για το Κυπριακό πρόβλημα και την διαχείριση-επίλυση του, συνδυαζόταν με ενέργειες και με την άρθρωση μίας εμπεριστατωμένης ρητορικής σε διεθνή φόρα και μη, η οποία ρητορική θα μπορούσε να αναδείξει εμπρόθετα το ό,τι η λύση με διαστάσεις δύο κρατών, παγιώνει μία συνθήκη διχοτόμησης, και διαμέσου της θετικής έγκλησης της βίας και δη της στρατιωτικής βίας (βαθύτερο επίπεδο), ως τρόπου επίλυσης διαφορών.
Οι δηλώσεις του Βρετανού πρωθυπουργού, δηλώσεις που τοποθετούμε στις ορθές διαστάσεις τους, πέραν των συνθηματολογικών προσεγγίσεων, αποτελούν μία ευκαιρία και για την κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας να επιμείνει σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο επίλυσης και ένωσης, να αναδείξει, όπου απαιτείται, νέα ζητήματα, να κινηθεί αναστοχαστικά, σε ένα λεπτό και εγκάρσιο σημείο όπου και είναι δυνατή η εμπλοκή και φορέων της κοινωνίας των πολιτών. Και στις δύο κοινότητες. Στις δύο κοινωνίες που δεν είναι μονολιθικές και οριοθετημένες εκ των προτέρων, όπως έδειξαν και οι πρόσφατες κινητοποιήσεις επ’ αφορμή του ανοίγματος των οδοφραγμάτων, εκεί όπου άτυπα, δομήθηκε ένα φαντασιακό ‘ένωσης.’[4]
Και ένα ιδιαίτερο σημείο που θα μπορούσε να προσδώσει δυναμική στην όλη διαδικασία επίλυσης με άλλους όρους από αυτούς που θέτει η Τουρκο-κυπριακή ηγεσία, είναι η ενεργοποίηση και των νεότερων γενεών, οι οποίες διατηρούν ενσώματα και μη, κανάλια επικοινωνίας (βλέπε τον ρόλο των νέων μέσων κοινωνικής δικτύωσης), επαφών και πολιτιστικών-πολιτικών ανταλλαγών, διαθέτουν διαφορετικές προσλαμβάνουσες και μνήμες, και σε ό,τι έχει να κάνει με το περιβάλλον της στρατιωτικής εισβολής του 1974, προτάσσοντας την κοινή ταυτότητα και την αμοιβαιότητα-συνδεσιμότητα. Στη βάση του, το Κυπριακό είναι ζήτημα συγκλίσεων.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Το Κυπριακό πρόβλημα εν ευρεία εννοία, σχετίζεται εμπρόθετα με την έννοια της γης που συνιστά έννοια με βάση την οποία χαράσσεται πολιτική, όπως επίσης, παράγονται αφηγήσεις αυτο-προσδιορισμού και μορφές ‘συν-ανήκειν.’
[2] Βλέπε σχετικά, ‘Φρένο» Τζόνσον σε Ερντογάν για λύση δύο κρατών στην Κύπρο: Ζήτησε να τηρηθούν οι διαδικασίες του ΟΗΕ,’ Ιστοσελίδα εφημερίδας ‘Πρώτο Θέμα,’ 14/06/2021, https://www.protothema.gr/politics/article/1133775/tzonson-se-erdogan-lusi-sto-kupriako-mesa-sto-plaisio-tou-oie/ Ο όρος «φρένο» που χρησιμοποιείται στον τίτλο του άρθρου καθίσταται αναγωγιστικός και μονοσήμαντος, στο βαθμό που δεν λαμβάνει υπόψιν το πως η Τουρκία εστιάζει στους όρους που καθιστούν δυνατή και ευδιάκριτη την προτίμηση στη λύση των δύο κρατών, την προθυμία περαιτέρω διπλωματικής και διαπραγματευτικής εμπλοκής της Μεγάλης Βρετανίας που εδώ απλά ‘επαναλαμβάνει,’ και επίσης, το ό,τι η διατύπωση της θέσης αυτής της Μεγάλης Βρετανίας από μόνη της δεν αρκεί για να μεταβάλλει την Τουρκική-Τουρκοκυπριακή στάση.
[3] Δεν θα ήταν υπερβολικό να σημειώσουμε πως ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών, μέσω της Γενικής του Συνέλευσης, του Γενικού Γραμματέα Αντόνιο Γκουτέρες που διατηρεί διαύλους επικοινωνίας και με την ηγεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας και με την αντίστοιχη Τουρκο-κυπριακή, και της ειδικής απεσταλμένης, μπορεί να αναλάβει μία νέα και συγκεκριμένη πρωτοβουλία σύγκλισης των μερών και κατάθεσης πρότασης επίλυσης, συνυπολογίζοντας και τις ευρύτερες εξελίξεις, γεω-πολιτικής χροιάς, στην ευρύτερη περιοχή, έτσι όπως έχουν εμφανισθεί τα τελευταία χρόνια. Η παροχή καλών υπηρεσιών πρέπει να μετασχηματισθεί σε πρόθεση εκ του σύνεγγυς διαπραγμάτευσης που δεν λαμβάνει απλά το νήμα από την αποτυχημένη συνάντηση του περασμένου Απριλίου, αποτυχημένη στο βαθμό που δεν κατάφερε να πετύχει κάποια αξιοσημείωτη εξέλιξη, ακόμη και ως προς το επίδικο που είναι η Τουρκική-Τουρκο-κυπριακή (σε επίπεδο ηγεσίας) προτίμηση σε δύο κράτη.
[4] Το όλο πλαίσιο του Κυπριακού, πριν και μετά από την πενταμερή της Ελβετίας, διαπερνάται από ένα παράδοξο: Ενώ σε επίπεδο ηγεσιών δεν διακρίνεται κάποια ιδιαίτερη δυναμική, μετά και την Τουρκική και Τουρκο-κυπριακή επιλογή, στο πεδίο του κοινωνικού, η δυναμική προς την κατεύθυνση επίλυσης παραμένει ενεργή και ανθηρή παρά τις και εκατέρωθεν πομφόλυγες.
