Του Σίμου Ανδρονίδη
Την Τετάρτη 8 Δεκεμβρίου, ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, συναντήθηκε με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν, στο Σότσι, που εν προκειμένω, είναι θέρετρο στη Μαύρη Θάλασσα.
Η συνάντηση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, με τον Ρώσο πρόεδρο, υπήρξε αποτέλεσμα μίας καλής διπλωματικής προεργασίας της ελληνικής πλευράς, η οποία ξεκίνησε από τον περασμένο Μάρτιο ουσιαστικά, όταν και ο πρωθυπουργός της Ρωσικής Ομοσπονδίας, Μιχαήλ Μισούστιν, παραβρέθηκε στους τελετουργικούς εορτασμούς που πραγματοποιήθηκαν για την συμπλήρωση των διακοσίων ετών από το ξέσπασμα της ελληνικής επανάστασης του 1821 (1821-2021), στην Αθήνα.
Τότε, συζητήθηκε το ζήτημα μίας ενδεχόμενης επίσκεψης του Έλληνα πρωθυπουργού στην Ρωσία, με το μεσοδιάστημα έως την οριστικοποίηση της συμφωνίας, να αξιοποιείται για την πύκνωση των επαφών μεταξύ των δύο πλευρών, ώστε να επέλθει η συμφωνία για το ‘αν’ και τελικά, το ‘πότε’ της συνάντησης.
Στη συνάντηση στο Σότσι τέθηκε στο επίκεντρο σειρά ζητημάτων που αφορούν τις διμερείς σχέσεις Ελλάδας-Ρωσίας και όχι μόνο, καθότι δεν εξέλιπαν από το τραπέζι του διαλόγου ζητήματα που έχουν να κάνουν με τις σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και Ευρωπαϊκής Ένωσης, Ρωσίας και ΝΑΤΟ, και με αφορμή τις τρέχουσες εξελίξεις στην Ουκρανία.
Σπεύδουμε να συμφωνήσουμε με την άποψη που εκφράζει ο Παναγιώτης Ιωακειμίδης με άρθρο του στην εφημερίδα ‘Τα Νέα,’ για τον οποίο, η «συνάντηση του Πρωθυπουργού Κ. Μητσοτάκη με τον ρώσο πρόεδρο Βλ. Πούτιν υπήρξε χρήσιμη και παραγωγική».[1]
Σε αυτό το πλαίσιο, δύναται να επισημάνουμε πως ιδιαίτερη σημασία αποκτά η συγκυρία, ήτοι, ο χρόνος πραγματοποίησης της συνάντησης των δύο πολιτικών ανδρών, η οποία και διεξήχθη εντός ενός περιβάλλοντος αντιθέσεων και εντάσεων μεταξύ Ρωσίας και ΝΑΤΟ (και Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής), για την Ουκρανία, με τον Έλληνα πρωθυπουργό να καθίσταται προσεκτικός και μετρημένος στις διατυπώσεις του, αναδεικνύοντας όμως μία σημαίνουσα διάσταση ενώπιον του Ρώσου προέδρου. «Η Ελλάδα ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ προσεγγίζει με πολλή προσοχή αυτές τις σχέσεις. Πιστεύω ότι μια σύγκρουση εκεί (σ.σ: στην Ουκρανία), δεν θα έχει νικητή, θα έχει μόνο χαμένους είπε».[2]
Και είναι αυτό το σημείο που πρέπει να αναδειχθεί περαιτέρω, ακριβώς διότι μία σύγκρουση στην Ουκρανία, ακόμη και οι πιθανότητες πραγματοποίησης είναι σχετικά μικρές, μπορεί να θέσει άμεσα εν κινδύνω την περιφερειακή ισορροπία δυνάμεων και ασφάλεια, θέτοντας ενώπιον συγκεκριμένων διλημμάτων ασφαλείας και την Ευρωπαϊκή Ένωση, και ακόμη, μεγεθύνοντας τις ανησυχίες των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης, οι οποίες είναι μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για τις Ρωσικές κινήσεις και βλέψεις.
Ουσιαστικά, ο πρωθυπουργός τόνισε πως μία σύγκρουση, και δη μία ένοπλη σύγκρουση, δύναται να αποτελέσει παίγνιο μηδενικού αθροίσματος και για τις δύο χώρες (Ρωσία και Ουκρανία), που ενδέχεται να εμπλακούν σε αυτόν, με τις προεκτάσεις ή αλλιώς, τις συνέπειες να είναι ευρύτερες.
Πέραν αυτού, στη συνάντηση των δύο ανδρών, τέθηκαν στο επίκεντρο και ζητήματα ελληνικού ενδιαφέροντος, όπως είναι οι ελληνο-τουρκικές σχέσεις και η διαχείριση τους, με την Ρωσία, διαμέσου των δηλώσεων του προέδρου Πούτιν, να προκρίνει τις διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο χωρών ως τον πλέον ενδεδειγμένο τρόπο επίλυσης των εκκρεμών ελληνο-τουρκικών διαφορών.
Και μία τέτοια θέση πηγάζει, όχι μόνο από την επιθυμία διατήρησης των ισορροπιών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, από την στιγμή όπου η Ρωσία[3] έχει ενισχύσει τα τελευταία χρόνια τις διμερείς σχέσεις με την Τουρκία, αλλά, κύρια, από την παραδοσιακή της αντίληψη που θέλει τα προβλήματα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, να μπορούν να λυθούν μέσω του διαλόγου μεταξύ των δύο χωρών, στο εγκάρσιο σημείο όπου η Ρωσία δεν προτάσσει τις ξαφνικές και μονομερείς ενέργειες, και από τις δύο πλευρές.[4]
Και είναι ο διάλογος και δη ο εντατικός ελληνο-τουρκικός διάλογος, που καθίσταται το διαρκές επίδικο, με την ιδιαιτερότητα της Ρωσικής θέσης να έγκειται στο ό,τι τονίζεται η αυτοτελής σημασία που αποκτά.
Κατά την διάρκεια της συνάντησης στο Σότσι, ζητήματα όπως η ενίσχυση των οικονομικών σχέσεων και ανταλλαγών ανάμεσα στις δύο χώρες, δεν τέθηκαν με ιδιαίτερη ζέση,[5] με το διακύβευμα εδώ να είναι η πρόνοια για την αποφυγή εντάσεων, από την στιγμή όπου η Ελλάδα εναρμονίζεται τα τελευταία χρόνια με το εμπάργκο που έχει επιβληθεί στη Ρωσία από την Ευρωπαϊκή Ένωση, μετά από την προσάρτηση της χερσονήσου της Κριμαίας από την Ρωσία.
Περισσότερο έλαβαν χώρα, και από την ελληνική πλευρά, γενικόλογες αναφορές περί της δυνατότητας αύξησης των Ρωσικών επενδύσεων στη χώρα, με ένα σημείο, ευρύτερα, όπου βρέθηκαν κοινά σημεία σύγκλισης, να είναι το Κυπριακό πρόβλημα, εκεί όπου η Ελλάδα και η Κυπριακή Δημοκρατία οφείλουν να αξιοποιήσουν το ό,τι η Ρωσία είναι μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), μη διστάζοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο, να ζητήσουν από την Ρωσία μία πιο ενεργό εμπλοκή, ιδίως προς την κατεύθυνση διαμεσολάβησης στον Γενικό Γραμματέα και για τον άμεσο διορισμό ειδικού απεσταλμένου, αλλά και για την ανάληψη μίας νέας πρωτοβουλίας για την επίλυση του Κυπριακού σε ομοσπονδιακή βάση.
Η ατζέντα της συνάντησης-συζήτησης περιελάμβανε θέματα χαμηλής και υψηλής πολιτικής, διαφωνίες και συγκλίσεις, πεδία όπου υπάρχουν προϋποθέσεις ανάπτυξης της συνεργασίας, γεω-πολιτικές ανησυχίες και ‘κόκκινες γραμμές,’ κύρια από την Ρωσική πλευρά. Όμως, ήταν γόνιμη, αναδεικνύοντας το ό,τι ανακύπτουν περιθώρια περαιτέρω συνεργασίας, αμβλύνοντας μία εκατέρωθεν καχυποψία που υπήρχε το τελευταίο χρονικό διάστημα, επιβεβαιώνοντας πως μέσω του διαλόγου μπορούν να αποφευχθούν αχρείαστες και αντι-παραγωγικές εντάσεις.[6]
Αν και δεν συμφωνήθηκε κάτι απτό και ‘μεγάλο,’[7] θα λέγαμε πως διαμορφώθηκε ένα θετικό κλίμα, ένα modus vivendi, πάνω στο οποίο μπορεί να στηριχθεί μία πολιτική ενίσχυσης των επαφών και σε δι-υπουργικό επίπεδο,[8] με το επόμενο βήμα να πρέπει να είναι η συγκρότηση κοινών επιτροπών Ελληνο-ρωσικού διαλόγου.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Βλέπε σχετικά, Ιωακειμίδης Παναγιώτης, ‘Βελτίωση σχέσεων αλλά και διαφωνίες…,’ Εφημερίδα ‘Τα Νέα,’ 09/12/2021, σελ. 10.
[2] Βλέπε σχετικά, Ευαγγελοδήμου Ελένη, ‘Ασκήσεις ισορροπίας με το Ουκρανικό,’ Εφημερίδα ‘Τα Νέα…ό.π., σελ. 11. Αυτό που υπόρρητα εννοεί ο Έλληνας πρωθυπουργός, είναι πως είναι λάθος μία Ρωσική στρατιωτική εισβολή στην Ουκρανία.
[3] Η Ρωσία, δεν είναι προνομιακός εταίρος για την Ελλάδα, όπως και το αντίθετο. Και αυτό το αναγνωρίζουν και οι δύο πλευρές.
[4] Αν κάτι εκφεύγει των διαφόρων αναλύσεων σχετικά με την στάση της Ρωσίας απέναντι στις ελληνο-τουρκικές σχέσεις, είναι το ό,τι αυτή βλέπει τουλάχιστον με καχυποψία, το ενδεχόμενο επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων από τα έξι στα δώδεκα ναυτικά μίλια, θεωρώντας πως μία τέτοια ενέργεια, ακόμη και αν εμπίπτει στις διατάξεις του Διεθνούς Δικαίου θα θέσει προσκόμματα στην ελεύθερη ναυσιπλοϊα στο Αιγαίο Πέλαγος, δυσκολεύοντας αισθητά την έξοδο των Ρωσικών εμπορικών πλοίων προς τη Μεσόγειο. Αν και δεν τίθεται επιτακτικά τα τελευταία χρόνια, η θέση της Ρωσίας δεν έχει μεταβληθεί δραστικά, εκεί όπου, τυχόν επέκταση των χωρικών υδάτων από την Ελλάδα αντιμετωπίζεται ως κίνηση που θα έχει παράπλευρες απώλειες, υπερβαίνοντας το στενό πλαίσιο των διμερών σχέσεων Ελλάδας και Τουρκίας.
[5] Οι δύο χώρες συγκλίνουν πάνω στο σημαίνον της διατήρησης της περιφερειακής σταθερότητας και ασφάλειας, αν και διαφωνούν ως προς τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να διασφαλισθεί η περιφερειακή σταθερότητα. Το θετικό είναι πως η Ρωσία δεν αμφισβητεί την θέση της Ελλάδας εντός του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ένα άλλο ζήτημα στο οποίο οι δύο χώρες συγκλίνουν, έχει σχέση με τις ευρύτερες περιφερειακές εξελίξεις και άπτεται της μη αναγνώρισης του Κοσσυφοπεδίου ως ανεξάρτητου και αυτοτελούς κράτους, αν και οι σχέσεις Ελλάδας και Ρωσίας με την Σερβία, κυμαίνονται σε διαφορετικά επίπεδα.
[6] Δεικτικά ο Παναγιώτης Ιωακειμίδης, γράφει πως «τη συνάντηση δεν τάραξαν άλλα ζητήματα. Ως γνωστόν, ατομικά δικαιώματα και κράτος δικαίου δεν αποτελούν υψηλές προτεραιότητες της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής». Βλέπε σχετικά, Ιωακειμίδης Παναγιώτης, ‘Βελτίωση σχέσεων αλλά και διαφωνίες…ό.π., σελ. 10.
[7] Εξάλλου, δεν ήταν αυτό το ζητούμενο της συνάντησης των δύο ηγετών.
[8] Θέματα χαμηλής πολιτικής όπως ο τουρισμός και η προσέλκυση Ρώσων τουριστών μπορούν να αναπτυχθούν περισσότερο (με τους Ρώσους τουρίστες να διοχετεύονται και τουριστικά θέρετρα εκτός Βορείου Ελλάδας), τροφοδοτώντας με μία θετική δυναμική το όλο πλέγμα των Ελληνο-ρωσικών σχέσεων.