Του Ροβήρου Μανθούλη
Για να καταλάβουμε τον Φιντέλ Κάστρο χρειάζονται λίγα λόγια για την πολιτική ιστορία της Κούβας. Το νησί αυτό είναι που υποδέχεται τους Αφρικανούς σκλάβους που μεταφέρονται με γαλλικά, ισπανικά, αγγλικά και πορτογαλικά πλοία δουλεμπόρων. Από κει μοιράζονται στην υπόλοιπη Αμερική. Τον 19ο αιώνα η Κούβα είναι ισπανική, παρά τους αγώνες των Κουβανών για ανεξαρτησία. Όταν οι Αμερικανοί κερδίζουν τον Αμερικανο-ισπανικό πόλεμο, το νησί (μαζί με το Πόρτο Ρίκο και τις Φιλιππίνες) γίνεται αμερικανικό προτεκτοράτο. Ένας Αμερικανός κουβανέζικης καταγωγής εγκαθίσταται Πρόεδρος της Κούβας.
Έκτοτε και μέχρι την Καστρική Επανάσταση, η Κούβα, παρά τις καινούριες προσπάθειες για ανεξαρτησία, κυβερνάται, από άτομα αμερικανικής επιλογής. Ο τελευταίος θα είναι ο λοχίας Μπατίστα ο οποίος, με πραξικοπηματικές ενέργειες θα κρατήσει την Κούβα στην υπηρεσία των στρατηγικών και οικονομικών συμφερόντων των Ενωμένων Πολιτειών. Το 80% της οικονομίας του νησιού -και φυσικά των φυτειών ζαχαροκάλαμου- ήταν σε αμερικανικά χέρια. Το Γκουαντάναμο (που είναι ακόμα Αμερικανική Βάση) είχε «δανειστεί» στις ΗΠΑ για έναν αιώνα. Όταν ο Μπατίστα αυτοκηρύχτηκε Πρόεδρος τους το χάρισε (με επίσημη πράξη) «για πάντα»!
Είναι λάθος να νομίζεται ότι το καστρικό καθεστώς ήταν άλλο ένα σοβιετικό δημιούργημα. Ο Φιντέλ άρχισε την πολιτική του καριέρα σαν Πρόεδρος της Νεολαίας του Ορθόδοξου Κόμματος του Τσιβάς (αριστερίζοντος αλλά αντικομμουνιστικού).
Ο ήρωας του Φιντέλ και των φίλων του δεν ήταν ο Λένιν ή ο Στάλιν, αλλά ο ποιητής Χοσέ Μαρτί, που θα σκοτωθεί αγωνιζόμενος για την ανεξαρτησία της Κούβας από την ισπανική κατοχή. Είχε ξενιτευτεί και επιστρέφοντας αποβιβάζεται στο νησί για να δημιουργήσει αντάρτικο στα βουνά, ακριβώς όπως θα κάνει αργότερα ο Κάστρο με τον αδελφό του Ραούλ και τον Τσε Γκεβάρα, μετά από μια μυστική στρατιωτική εκπαίδευση στο Μεξικό. Το φιλοσοβιετικό Κομμουνιστικο Κόμμα της Κούβας ήταν εναντίον του αντάρτικου και του Κάστρο. Και μάλιστα όταν η Κούβα έγινε κομμουνιστική, προσανατολίστηκε στην Κίνα του Μάο.
Την πολιτική του καριέρα ο Φιντέλ τη συνέδεσε με το Ορθόδοξο Κόμμα του Eduardo Chibás, ο οποίος στις εκλογές του 1951,που είναι κι αυτές στημένες στα παρασκήνια από τον Μπατίστα, αυτοκτονεί με το πιστόλι του κατά τη διάρκεια ραδιοφωνικής του ομιλίας. Αμέσως μετά ο Μπατίστα ξαναπήρε με πραξικόπημα την εξουσία. Την οποία θα χάσει όταν μια μικρή ομάδα ανταρτών κατέβηκε από το βουνό και κατέλαβε το νησί. Όταν μπήκαν οι επαναστάτες στην Αβάνα, την Πρωτοχρονιά του 1959, ένα στρατόπεδο με 50.000 στρατιώτες του Μπατίστα παραδόθηκε σε 2 αντάρτες του Κάστρο! Την ίδια ώρα ο Μπατίστα εγκατέλειπε το νησί με το προσωπικό του αεροπλάνο.
Η γενική εντύπωση είναι ότι οι αδελφοί Κάστρο έγιναν από σοσιαλιστές κομμουνιστές, κάτω από την επιρροή που είχε απάνω τους ο Τσε Γκεβάρα. Για ένα μεγάλο διάστημα η Επαναστατική Κυβέρνηση δεν εκδήλωσε έντονο αντιαμερικανισμό. Πέρασαν τουλάχιστο 6 μήνες πριν ο Κάστρο αρχίσει τις εθνικοποιήσεις επιχειρήσεων, φυτειών και εργοστασίων ζάχαρης. Τότε οι Αμερικανοί ξεσηκώθηκαν και αρχίζει η ετοιμασία της ανατροπής του από την Κυβέρνηση του Αϊζενχάουερ (με επικεφαλής τον Αντιπρόεδρο Νίξον) και τη Μαφία η οποία έχασε όλο το εμπόριο των ξενοδοχείων και της λευκής σαρκός στην Αβάνα και την υπόλοιπη Κούβα. Η Κούβα ήταν το Λας Βέγκας πριν από το Λας Βέγκας.
Όταν πήγα στην Κούβα για γύρισμα, ζήτησα να συναντήσω τον Κάστρο. Μου ζήτησαν να περιμένω δυο μέρες στο δωμάτιο του ξενοδοχείου, γατί ο Κάστρο δεν έχει γραφείο, περιφέρεται σε ένα αυτοκίνητο από τον φόβο απόπειρας δολοφονίας. Το πρόγραμμά του κρατιέται μυστικό και θα έρθει ο ίδιος να με βρει ξαφνικά, ακόμα και στις 2 το πρωί. Δε δέχτηκα γιατί θα τον συναντούσα στη μεγάλη παρέλαση της Πρωτομαγιάς. Πάνω από 500.000 Κουβανοί περνούσαν μπροστά μας εκείνη τη μέρα. Αυτοί που εγκατέλειψαν την Κούβα και κατέφυγαν στην απέναντι Φλόριντα ήταν κυρίως ο αστικός πληθυσμός όταν εκδηλώθηκε η συμπεριφορά των εθνικοποιήσεων του Κάστρο. Όμως ο αγροτικός κόσμος ήταν το 80% του πληθυσμού και αυτός είναι που υποστήριξε (και μάλλον υποστηρίζει ακόμα) το καστρικό καθεστώς. Απέκτησε καλύτερα σπίτια, δωρεάν κατ’ οίκον διανομή γάλατος για τα παιδιά, απέκτησε παιδεία και υγεία για όλους. Στο Μουσείο της Αντεπανάστασης της Αβάνας πληροφορείσαι για τις 10 χιλιάδες δολιοφθορές της οικονομίας, τις προσπάθειες ανατροπής του καθεστώτος (όπως η Απόβαση στον Κόλπο των Χοίρων) και τις απόπειρες δολοφονίας του Κάστρο. Και είναι κρίμα, σίγουρα -και δυστυχώς- η αιτία της αστυνομικής επιτήρησης και της δίωξης οποιασδήποτε αντιπολίτευσης.
Είναι λάθος να νομίζεται ότι το καστρικό καθεστώς ήταν άλλο ένα σοβιετικό δημιούργημα.
Θα υπέθετε κανείς, συνεπώς, ότι θα έβρισκε φοβερά μέτρα ασφαλείας στα λιμάνια και στα αεροδρόμια. Πριν από 20 χρόνια περίπου, φιλοξένησα στο Παρίσι τον Αλμπέρτο Γρανάδο, τον σύντροφο του Τσε Γκεβάρα στο περίφημο ταξίδι με τη μοτοσυκλέτα, διασχίζοντας τη Νότιο Αμερική από το Μπουένος Άιρες μέχρι το Καράκας της Βενεζουέλας. Και του διηγήθηκα πώς μπήκα στην Κούβα, Έφτασα ένα πρωί, ξημερώματα, στο αεροδρόμιο της Αβάνας. Με το διαβατήριο στο χέρι, πέρασα μπροστά από όλους τους ελέγχους ανενόχλητα και βρέθηκα στο δρόμο! Επιστρέφω να δω το γιατί και είδα: Όλοι οι υπάλληλοι και οι αστυνομικοί λαγοκοιμόνταν!
Ο Αλμπέρτο έμεινε με ανοιχτό το στόμα. «Θα τον σκοτώσουν μια μέρα», είπε κουνώντας το κεφάλι του. Δεν τον σκότωσαν. Αλλά σκότωσαν τον Τζον Κένεντυ. Γιατί άφησε να γίνει η αποτυχημένη Απόβαση στον Κόλπο των Χοίρων χωρίς αεροπορική κάλυψη. Όσοι πήραν μέρος σ’ αυτή τη δολοφονία είναι σήμερα γνωστοί από σειρά καταθέσεων και μαρτυριών, μεταξύ των οποίων η ομολογία του μεγαλοκλασάτου πράκτορα της CIA, Χάγουρντ Χaντ (Howard Hunt, οργανωτή της Απόβασης στην Κούβα, του οποίου η ομολογία ακούγεται στο διαδίκτυο!). Οι περισσότεροι από τους δολοφόνους είχαν κάποια σχέση με τις εθνικοποιήσεις που έγιναν στην Κούβα, εθνικοποιήσεις αμερικανικών περιουσιών, των οποίων ένα μεγάλο μέρος ανήκε στη Μαφία.
Τα υπόλοιπα στο βιβλίο μου «Ο Κόσμος κατ’ εμέ» (Εκδόσεις Γαβριηλίδη).