Γράφει ο Γιάννης Αγγελάκης | Μετά από μερικές ημέρες από τη δημοσίευση της συνέντευξης με τον Μάικλ Λούχαν επανάρχομαι, επειδή θεωρώ ότι προκύπτει πολύ σημαντικό ζήτημα απ’ αυτά που λέγονται. Το ζήτημα που προκύπτει σχετίζεται με την «στεγνή» παραδοχή ότι σε περίπτωση ατυχήματος ουδείς θα αναλάβει την ευθύνη.
Ο Μάικλ Λούχαν, η επίσημη δηλαδή φωνή του Οργανισμού για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων, αιτιολογεί αυτή την απόφαση με το σκεπτικό ότι η αρχική ευθύνη για την καταστροφή του οπλοστασίου άνηκε στη Συρία κι ως εκ τούτου οι χώρες που ανέλαβαν τη διαδικασία της καταστροφής των χημικών έχουν ήδη κάνει υπερβάσεις που δεν ήταν υποχρεωμένες να κάνουν. Η ανάληψη μίας τέτοιας ευθύνης είναι απλά μία γραμμή που δεν προτίθενται να περάσουν.
Αυτο είναι ένα πραγματικό ζήτημα που δημιουργεί σοβαρές αμφιβολίες αναφορικά με την όλη διαδικασία εφόσον, αν δεν υπήρχε πράγματι κανένα ζήτημα ασφάλειας, τα κράτη δε θα έπρεπε να αρνούνται την ανάληψη ευθύνης – τα πιθανά δηλαδή κόστη – σε περίπτωση ατυχήματος. Λένε, ναι μεν θα καταστρέψουμε τα χημικά της Συρίας, αλλά δε θέλουμε να αναλάβουμε την ευθύνη σε περίπτωση που κάτι πάει στραβά. Κι εδώ τα πράγματα μπερδεύουν.
Αυτό που προκύπτει από τα λεγόμενά του Μάικλ Λούχαν είναι ότι η λογική της «περιορισμένης ευθύνης» διέπει όλη την Αποστολή. Το σκεπτικό το είχαμε διαγνώσει και παλιότερα, όταν και είχε αρχίσει να διαφαίνεται το διακύβευμα του πειράματος που αποτελεί η καταστροφή των χημικών στη Μεσόγειο, και πλέον το δηλώνουν ευθαρσώς:
Θέλουν μεν να καταστραφούν τα χημικά, αλλά δε θέλουν τα κόστη που θα ήταν υπερ-πολλαπλάσια αν μία τέτοια επιχείρηση συνέβαινε στο έδαφος κάποιας χώρας, είτε αυτή η χώρα ήταν η Αλβανία, είτε ήταν η Νορβηγία, είτε ήταν οι ΗΠΑ. Κόστη, βεβαίως, που σχετίζονται με τα μέτρα ασφάλειας που πρέπει να παρθούν.
Από εκεί, λογικά πλέον, ακολουθεί το επόμενο βήμα: της επιλογής, δηλαδή, της καταστροφής των χημικών εν πλω σε διεθνή ύδατα. Γιατί αυτή η επιλογή σχετίζεται με αυτό το καθεστώς «περιορισμένης ευθύνης» που επιθυμούν να απολαμβάνουν, εφόσον αναλαμβάνουν «μία ευθύνη” που όπως δηλώνουν “δεν τους αντιστοιχεί».
Η παραδοχή αυτή είναι σημαντική γιατί, εφόσον στην κυβέρνηση – αυτή που έχουμε με τις τόσες εξαρτήσεις, κυβέρνηση μειωμένης εθνικής κυριαρχίας (όπως «περιορισμένη» επιθυμούν να είναι η ευθύνη που έχουν και τα κράτη που συμμετέχουν στην Αποστολή) – θεωρούν ότι δε μπορούν να αποτρέψουν την επιχείρηση, τότε θα πρέπει να πιέσουν με όλα τα μέσα που έχουν – και με όπλο τις λαϊκές κινητοποιήσεις – ώστε να υπάρξει ανάληψη ευθύνης σε περίπτωση ατυχήματος. Αυτή θα πρέπει να είναι η κόκκινη γραμμή.
Μπορούν να το απαιτήσουν; Δεν έχω πολλές ελπίδες.
Και αμφιβάλλω γιατί έως τώρα η κυβέρνηση κινείται σε πλαίσια υποστηρικτικά προς την επιχείρηση δίχως να θέτει όρια ή προϋποθέσεις. Το τελευταίο μέτρο που υποτίθεται ότι πήρε για να διασφαλίσει ότι τίποτα κακό δε θα συμβεί, η συμμετοχή δηλαδή ελληνικού υποβρυχίου που θα ακολουθεί από απόσταση το MV Cape Ray, εν τέλει θα έχει οικονομικό κόστος μόνο για την πλευρά της Ελλάδας δίχως ουσιαστικά να προσφέρει κανενός είδους προστασία ή διασφάλιση σε περίπτωση ατυχήματος.
Να το δούμε και λογικά: Και τι έγινε, δηλαδή, που θα ακολουθεί από απόσταση το MV Cape Ray ένα ελληνικό υποβρύχιο; Τι διασφαλίζει αυτό; Μήπως η παρουσία του υποβρυχίου μπορεί να αποτρέψει ένα ατύχημα από το να συμβεί;
Αποτελεί μία κίνηση εντυπωσιασμού, δίχως ουσιαστικό αντίκρυσμα.
Η ουσία λοιπόν είναι να τεθεί μια κόκκινη γραμμή και να ζητηθεί η ανάληψη ευθύνης σε περίπτωση ατυχήματος. Εφόσον παραμείνουν ανυποχώρητοι στο ότι δε μπορούν να αναλάβουν το κόστος, τότε η Ελλάδα θα έχει κάθε δικαίωμα να απαιτήσει να μη συμβεί αυτή η διαδικασία στη Μεσόγειο.
Το θέμα είναι, μπορεί η Ελληνική κυβέρνηση, να προασπίσει τα συμφέροντά της χώρας; Μπορεί να πράξει, δηλαδή, όπως θα έπρατταν σε ένα παρόμοιο σενάριο όλες οι χώρες που συμμετέχουν στην Αποστολή και που σήμερα αρνούνται να αναλάβουν τα κόστη ενός πιθανού ατυχήματος στη Μεσόγειο;
Αντικειμενικά, λοιπόν, η συνέντευξη αυτή του Μάικλ Λούχαν, εξαιτίας της παραδοχής περί ανάληψης ευθύνης, είναι σημαντική. Όμως προέκυψαν και άλλα στοιχεία που έχουν ενδιαφέρον.
Αναφέρω χαρακτηριστικά ότι μέσω της συζήτησής μας με τον Μάικλ Λούχαν διαπιστώθηκαν τα εξής:
- σε σχέση με το ζήτημα της ελλιπούς ενημέρωσης των πολιτών, ενώ υπήρχε πρόταση από τον Οργανισμό, τα κράτη που συμμετέχουν στην Αποστολή αδιαφόρησαν παντελώς. Είτε επειδή δε θεώρησαν σημαντικό να ενημερώσουν τους πολίτες είτε επειδή θεώρησαν ότι αυτό θα δημιουργούσε επιπλέον προβλήματα. Το κόστος άλλωστε για την πραγματοποίηση τέτοιων δημόσιων φόρουμ δε θα ήταν μεγάλο.
- υπάρχει ξεκάθαρο σχέδιο του τι θα γίνει, πώς και πού θα καταστραφούν, τόσο τα χημικά της Συρίας, όσο και τα απόβλητα που θα προκύψουν από τη διαδικασία της υδρόλυσης, εφόσον βεβαίως δεν υπάρξει κάποιο ατύχημα, για το οποίο ενδεχόμενο δεν υπάρχει καμία απολύτως διασφάλιση.
- Αναφορικά με το θέμα της άρνησης παρουσίας ελλήνων παρατηρητών στη διαδικασία ο κ. Λούχαν είπε ότι δεν έχει επιτραπεί σε κανέναν η συμμετοχή, ούτε σε πολλούς δημοσιογράφους διεθνών ΜΜΕ, παρά μόνο σε όσους έχουν περάσει ειδική εκπαίδευση, δηλαδή στους λίγους, πολύ λίγους που σχετίζονται άμεσα με την Αποστολή, στρατιωτικό προσωπικό, παρατηρητές, εργάτες, εξήγηση που εγώ προσωπικά δε βρήκα καθόλου πειστική.
Η συνέντευξη θα είχε ουσία ακόμα και αν δεν είχε καμία απολύτως αποκάλυψη ή παραδοχή. Κι αυτό γιατί – εκ του ρόλου που έχει ο Μάικλ Λούχαν – η έλλειψη ουσιαστικών απαντήσεων θ’ αποτελούσε την επίσημη στάση του Οργανισμού για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων.
Κι αυτό πράγματι έπραξε σε μία σειρά άλλων ερωτημάτων που του θέσαμε.
Δεν απάντησε τόσο για τον έλεγχο του λιμανιού Gioia Tauro από την μαφία της ‘Ndrangheta όσο και για το βεβαρυμένο ιστορικό της εταιρείας Veolia η οποία ανέλαβε την επεξεργασία μέρους των χημικών της Συρίας.
Σχετικά με το Gioia Tauro επικεντρώθηκε στο ότι η απόφαση ουσιαστικά ελήφθη από την Ιταλική κυβέρνηση και ότι το λιμάνι χρησιμοποιείται για τέτοιες πρακτικές μεταφοράς επικίνδυνων χημικών ουσιών και αποβλήτων ενώ στη δεύτερη ερώτηση δήλωσε ότι στις συγκεκριμένες εγκαταστάσεις της εταιρείας Veolia έχουν πραγματοποιηθεί και στο παρελθόν τέτοιες διαδικασίες με επιτυχία. Προφανώς και απάντησε αυτά που ήθελε και όχι αυτά που ερωτήθηκε.
Θα ήταν αφελές να πιστεύουμε ότι πράγματι δεν γνώριζαν στον Οργανισμό γι’ αυτά τα στοιχεία που ανέφερα. Το λιμάνι επιλέχθηκε εν γνώσει τους ότι βρίσκεται υπό τον έλεγχο της Μαφίας και η εταιρεία επιλέχθηκε εν γνώσει του ιστορικού της. Προφανώς και ο Μάικλ Λούχαν γνώριζε όταν απάντησε.
Όπως είναι λογικό, μετά απ’ όλα αυτά, μου προξένησε εντύπωση η έλλειψη ενδιαφέροντος από άλλα μέσα ενημέρωσης. Δε θα καταφύγω σε θεωρίες συνομωσίας για να εξηγήσω αυτή την αδιαφορία, γιατί τα γεγονότα για εμένα είναι απλά.
Μετά την κορύφωση που αποτέλεσε η κινητοποίηση στο Αρκάδι είναι περίπου φυσικό να ακολουθήσει μία κάμψη στο ενδιαφέρον από μέσα ενημέρωσης και από τους πολίτες. Υπήρχε μία έκρηξη, η οποία εν μέρει αποτέλεσε και εκτόνωση του φαινομένου της αντίδρασης ενάντια στα χημικά. Η συνέντευξη δόθηκε στο διάστημα αμέσως μετά απ’ αυτό το κομβικό σημείο. Σε αυτό, δε φταίνε τα μέσα ενημέρωσης.
Όμως, πέραν τούτου, υπάρχει κάτι ακόμα πιο ουσιώδες που εγώ θέλω να εστιάσω γιατί πιστεύω ότι σχετίζεται.
Η πλειοψηφία των ανθρώπων που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο συμμετείχε στις κινητοποιήσεις, έχει πειστεί, θεωρεί περίπου δεδομένο ότι «θα ρίξουν τα χημικά στη θάλασσα», κι ως εκ τούτου, είναι περίπου φυσικό να μην προκαλεί εντύπωση η διαπίστωση ότι «σε περίπτωση ατυχήματος κανείς δε θα αναλάβει την ευθύνη»: Μοιάζει κάπως «εκτός τόπου και χρόνου» μία τέτοια επισήμανση.
Κατά ένα τρόπο, η διαπίστωση περί «περίπτωσης ατυχήματος» και όλες οι υπόλοιπες ειδήσεις που προκύπτουν από αυτή τη συνέντευξη, έρχονται να ειδωθούν ως περίπου εχθρικές διατυπώσεις από έναν εχθρικό φορέα – τον Οργανισμό για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων – εφόσον θέτουν εν αμφιβόλω τη βεβαιότητα ότι «θα ρίξουν τα χημικά στη θάλασσα».
Αν δεν είναι εχθρική η διατύπωση, τότε θεωρείται ότι συντελεί στη δημιουργία σύγχυσης, εφόσον μόνο ένας αφελής ή κακόβουλος θα μιλούσε για ατύχημα όταν είναι γνωστό ότι «θα τα ρίξουν».
Γιατί, απλούστατα, όταν αναφέρομαστε σε σκόπιμες ενέργειες – γιατί είναι ένα εκ προ μελέτης έγκλημα η ρίψη των χημικών – δε χρειάζεται να υπάρχει ανάληψη ευθύνης ή άρνηση ανάληψης της ευθύνης: είναι απλά γεγονός. Κι ένα γεγονός, μία προγραμματισμένη δράση δεν είναι ποτέ ατύχημα.
Και μην έχετε αμφιβολία, αυτό πιστεύει η πλειοψηφία του κόσμου. Η “άρνηση ανάληψης ευθύνης” εκ μέρους των κρατών που συμμετέχουν στην Αποστολή, απλά, δε βγάζει νόημα.
Όμως, αυτό δεν αναιρεί την ουσία.
Και τα στοιχεία που προέκυψαν από τη συνέντευξη ακόμα και τώρα, υπάρχουν και είναι προσβάσιμα σε όλους.