Του Άρη Χατζηστεφάνου
«Τι απέγινε η έκρηξη κρουσμάτων του Κορονοίου που αναμέναμε» αναρωτιόταν προ ημερών η εφημερίδα Japan Times σε πηχυαίο τίτλο της. Την ξεφύλλιζα στα ράφια ενός σούπερ μάρκετ ενώ η ζωή γύρω συνεχιζόταν κανονικά. Ανταπόκριση του Άρη Χατζηστεφάνου από το Τόκιο.
Το απέναντι καφέ ήταν γεμάτο κόσμο που δούλευε στον υπολογιστή του ή χάζευε στο κινητό του. Οι περισσότεροι είχαν έρθει ως εδώ, χρησιμοποιώντας κάποια κατάμεστη γραμμή του μετρό και πολλοί από αυτούς θα συγκεντρώνονταν, σε λίγες ώρες, σε εστιατόρια και μπαράκια, στα οποία δύσκολα βρίσκεις μια άδεια θέση.
Φυσικά, τα σχολεία και τα μουσεία είχαν κλείσει, εδώ και εβδομάδες, ενώ οι μάσκες που φορούσαν οι περαστικοί ήταν σχετικά αυξημένες σε σχέση με ό,τι έβλεπα πριν από μερικούς μήνες. Όχι και πολύ όμως.
Επίσης, αρκετοί υπάλληλοι εργάζονταν από το σπίτι – μια πρωτοφανής εμπειρία που ο μέσος Ιάπωνας είχε προσπαθήσει να αποφύγει ακόμη και σε περιόδους μεγάλων σεισμών, τσουνάμι και του πυρηνικού δυστυχήματος στη Φουκουσίμα.
Ακόμη και με αυτές τις αλλαγές όμως, η ζωή στο Τόκιο συνέχιζε να είναι «τρομακτικά» κανονική σε σχέση με ό,τι γνωρίζουμε από άλλες περιοχές του πλανήτη.
Τα κρούσματα στην Ιαπωνία είναι σαν «ανωμαλία» στα παγκόσμια στοιχεία
Η χώρα που βρίσκεται τόσο κοντά στην Κίνα και τη Νότια Κορέα και δεχόταν εκατομμύρια Κινέζους τουρίστες κάθε χρόνο, θα έπρεπε να συγκαταλέγεται ανάμεσα στα πρώτα θύματα. Με περίπου 1.100 κρούσματα του κορονοϊού, όμως (και άλλα 712 από το κρουαζιερόπλοιο Diamond Prinsess), σε πληθυσμό 127 εκατομμυρίων, παρουσιάζεται σαν μια ανωμαλία στα παγκόσμια στατιστικά στοιχεία για την εξάπλωση της πανδημίας. Για την ακρίβεια, η Ιαπωνία παρουσιάζει περίπου εννέα κρούσματα ανά ένα εκατομμύριο κατοίκους, ενώ η Ελλάδα έχει 67 και η Ιταλία 1.057.
Αρκετοί επιστήμονες ανέφεραν ότι τα χαμηλά ποσοστά, ίσως να είναι αποτέλεσμα των περιορισμένων ελέγχων που πραγματοποιούνται, ενώ πολλοί άφηναν να εννοηθεί ότι η κυβέρνηση απέκρυπτε την πραγματική εικόνα, ώστε να αποτρέψει την ακύρωση των Ολυμπιακών Αγώνων. Σε άλλες χώρες, μια τέτοια καταγγελία, ίσως να ακουγόταν σαν «ψεκασμένη» θεωρία συνομωσίας. Στη Ιαπωνία όμως, η οποία πριν από μερικά χρόνια κατηγορούνταν για προσπάθεια συγκάλυψης των αιτιών και των επιπτώσεων του πυρηνικού δυστυχήματος στην Φουκουσίμα, όλα θεωρούνται πιθανά.
Γιατί οι Ιάπωνες δεν ήθελαν να ακυρωθούν οι Ολυμπιακοί Αγώνες
Η ιαπωνική κυβέρνηση γνώριζε εδώ και εβδομάδες ότι η διαφαινόμενη αναβολή των Αγώνων θα στοίχιζε στην εθνική οικονομία τουλάχιστον έξι δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ αρκετοί οικονομολόγοι φοβούντουσαν ένα ντόμινο εξελίξεων που θα επανέφερε τις πιο δύσκολες στιγμές της ύφεσης. Στο Τόκιο ήταν κοινό μυστικό, ότι η κεντρική τράπεζα επεξεργαζόταν, εδώ και καιρό, διαφορετικά σενάρια για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων από τον κορονοϊό και την αναβολή των Αγώνων.
Από την πλευρά του, ο πρωθυπουργός Σίνζο Άμπε φέρεται να είχε επενδύσει σε μια ηρωική έξοδο από την πολιτική σκηνή μέσω πρόωρων εκλογών, που θα ανακοίνωνε αμέσως μετά την ολοκλήρωση και των παραολυμπιακών. Αντίθετα, τώρα κινδυνεύει να εισέλθει σε μια μακρά περίοδο φθοράς, με το κόμμα του να μαστίζεται από τις συγκρούσεις των υποψήφιων δελφίνων.
Το οικονομικό και πολιτικό κατεστημένο, λοιπόν, είχε πολλούς λόγους να επιμένει στη διεξαγωγή των Αγώνων και ακόμη περισσότερους να κρατά χαμηλούς τόνους για το πραγματικό μέγεθος της πανδημίας στη χώρα.
Λάδι στη φωτιά των συγκεκριμένων θεωριών έρχεται να ρίξει το γεγονός ότι η κυβερνήτης του Τόκιο, Γιουρίκο Κόικε, άρχισε να αναφέρεται στο ενδεχόμενο να τεθεί όλη η πόλη σε καραντίνα, μόνο αφού έγινε γνωστό ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες αναβάλλονται για τουλάχιστον ένα χρόνο.
Ετοιμάζεται, λοιπόν, η Ιαπωνία να σηκώσει το χαλί κάτω από το οποίο έκρυβε για μήνες την πραγματική κατάσταση στην οποία βρίσκεται η χώρα; Κανείς δεν μπορεί να το πει με βεβαιότητα. Ακόμη και αν ο σχετικά χαμηλός αριθμός κρουσμάτων μπορεί να αποδοθεί σε ελλιπείς ελέγχους ή ακόμη και σε προσπάθεια συγκάλυψης, είναι γεγονός ότι ο αριθμός των νεκρών από τον κορονοϊό είναι, επίσης, σχετικά χαμηλός. Με «μόλις» 42 θύματα, η Ιαπωνία παρουσιάζει ορισμένα από τα χαμηλότερα ποσοστά θνησιμότητας σε σχέση με τον πληθυσμό της.
Οι Ιάπωνες τηρούν με θρησκευτική ευλάβεια μέτρα προστασίας και υγιεινής
Κυβερνητικοί αξιωματούχοι υπερηφανεύονται ότι έδρασαν ακαριαία εντοπίζοντας και απομονώνοντας εστίες μετάδοσης του ιού. Καθοριστικό ρόλο ενδέχεται να έπαιξε επίσης, η γενικότερη κουλτούρα των προσωπικών μέτρων υγιεινής και προφύλαξης που ακολουθούνται με θρησκευτική ευλάβεια. Σε αντίθεση με τους Ευρωπαίους, οι Ιάπωνες χρησιμοποιούν σωστά τις μάσκες, όχι για να μην κολλήσουν, αλλά για να μην μεταδώσουν ασθένειες. Όσο για την καθαριότητα των δημοσίων χώρων, φτάνει συχνά σε επίπεδα παροξυσμού (όπως μπορούμε να βεβαιώσουμε όσοι έχουμε δει νυχτοφύλακες να περνούν την ώρα τους καθαρίζοντας πλακάκια του πεζοδρομίου με οδοντόβουρτσα).
Ίσως, τελικά, η αλήθεια για τα χαμηλά επίπεδα κρουσμάτων να βρίσκεται κάπου στη μέση. Οι ιαπωνικές αρχές, είτε λόγω αδιαφορίας, είτε για πολιτικούς λόγους, δεν πραγματοποίησαν επαρκείς ελέγχους για τα κρούσματα, τα οποία ενδέχεται να εκτοξευθούν τις επόμενες ημέρες. Την ίδια στιγμή, όμως, οι υποδομές και η κουλτούρα της αυτοπροστασίας της χώρας μπορούν να κρατήσουν τα επίπεδα θνησιμότητας σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα. Όταν διαθέτεις 13 κρεβάτια νοσοκομείου, ανά χίλιους κατοίκους (η Ελλάδα το 2017 είχε 4,2, η Ιταλία 3,18 και οι ΗΠΑ 2,77) είσαι καλύτερα προετοιμασμένος από οποιαδήποτε χώρα του κόσμου να αντιμετωπίσεις και τη χειρότερη πανδημία.