Θέση στα όσα συμβαίνουν στο χώρο του θεάτρου μετά το κύμα αποκαλύψεων και τη σωρεία καταγγελιών περί σεξουαλικής βίας και κακοποίησης που έρχονται στο φως της δημοσιότητας, καθώς και για την εμπλοκή του ονόματός του ως φίλου του «γνωστού σκηνοθέτη ηθοποιού» για τον οποίο έχει κατατεθεί και μηνυτήρια αναφορά παίρνει ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης.
Ο Κ. Μαρκουλάκης στη συνέντευξή του στο Flix δήλωσε την υποστήριξή του στα θύματα καθώς όπως είπε «η στάση των θυμάτων χρειάστηκε μεγάλη γενναιότητα» αλλά και συνέστησε «από εμάς τους υπόλοιπους όμως χρειάζεται ψυχραιμία».
Εξέφρασε την άποψη ότι «μεταδίδεται μια παραμορφωτική εικόνα για το ελληνικό θέατρο» και απάντησε στην παρατήρηση της δημοσιογράφου ότι τα τελευταία 24ωρα έχει εμπλακεί το όνομα του στη συζήτηση «λόγω της φιλίας σου με συγκεκριμένο καλλιτέχνη που κατηγορείται» και ότι ενώ ο κόσμος περιμένει «την τοποθέτησή σου, εσύ κλείνεις τη σελίδα σου στο Facebook…».
Ακολουθεί μέρος της συνέντευξης με τα σχετικά αποσπάσματα
Μέχρι να βγει η συνέντευξη, μάς πρόλαβαν τα γεγονότα. Εδώ κι έναν μήνα έχει ξεκινήσει ένας ανοιχτός, επώδυνος, αναγκαίος κατά τη γνώμη μας διάλογος: παρενόχληση, κακοποίηση, σωματική, ψυχολογική, σεξουαλική βία στον εργασιακό χώρο. Δε θέλω να μου κάνεις ένα στείρο #metoo σχόλιο. Θέλω να μιλήσουμε ειλικρινά. Οχι να πούμε τα προφανή. Κανείς μας δεν έπεσε από τα σύννεφα. Αλλά ποια ήταν η πρώτη σου αντίδραση μπροστά σε όλο αυτό; Σε τρόμαξε; Το επικρότησες; Και τα δύο;
Πρώτα από όλα: επικροτώ τη στάση των θυμάτων. Η στάση των θυμάτων χρειάστηκε μεγάλη γενναιότητα. Από εμάς τους υπόλοιπους όμως χρειάζεται ψυχραιμία. Ολο αυτό που συμβαίνει είναι σπουδαίο. Οδηγεί σε μια νέα εποχή, χωρίς φόβο, όπου οι κακοποιητικές συμπεριφορές δε θα γίνονται ανεκτές – μέσα από θεσμούς και κανόνες. Αυτή είναι η στιγμή για αλλαγές. Για αυτό και δεν αποδέχομαι το «γιατί τώρα;» Η ερώτηση προς τα θύματα «γιατί τώρα» δεν έχει νόημα, όπως δεν έχει νόημα και η ερώτηση «γιατί δε μιλούσατε» προς τους υπόλοιπους. Κάθε αλλαγή θέλει τη στιγμή της. Κι αφού δεν μπορούσαν ή δεν ήθελαν να μιλήσουν τα θύματα, πώς θα μιλούσαν οι τρίτοι; Ομως, πιστεύω ότι η μόνη οδός είναι η θεσμική οδός (το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών που οργανώνεται εξαιρετικά, ο εισαγγελέας) κι όχι οι καταγγελίες στα κοινωνικά δίκτυα και τα κανάλια. Με όνομα και επώνυμο. Αυτή άλλωστε είναι και η ιδέα του «δε φοβάμαι πια». Η ηθική δικαίωση των θυμάτων, όταν συχνά ο θύτης δεν μπορεί να υποστεί καμία ποινή ή τιμωρία, είναι πώς θα συντελέσουν για αυτό που θα γίνει από δω και πέρα: να θεσπίσουμε νόμους, κανόνες, να φτιάξουμε το πλαίσιο που θα επιτρέψει στους νεότερους να μη ζήσουν ποτέ τέτοιες εμπειρίες.
Πιστεύεις ότι δίκαια βάλλεται ο χώρος του θεάτρου, του θεάματος; Γιατί υπάρχουν κι αόρατοι πληθυσμοί σε άλλες δουλειές, σε άλλες οικονομικές κάστες, που δεν μπορούν να βγουν και να μιλήσουν. Τουλάχιστον ακόμα. Kι είναι σε ακόμα πιο δυσμενή θέση. Η ελληνική κοινωνία είναι εύκολο να κοιτά απέναντι κι όχι δίπλα της;
Είναι λάθος να δώσουμε την αίσθηση ότι όλο το θέατρο είναι έτσι. Το θέατρο ΔΕΝ είναι έτσι. Η λίστα μ’ αυτούς που έχουν κακοποιήσει είναι πολύ, πολύ μικρότερη από τη λίστα αυτών που ΔΕΝ έχουν κακοποιήσει. Το θέατρο είναι γεμάτο κυρίως από υπέροχους ανθρώπους, άντρες και γυναίκες με ταλέντο, πνεύμα και ψυχή. Γι’ αυτό δεν πρέπει να χαθεί αυτή η ευκαιρία. Είναι κρίμα, μέσα στην ονοματολαγνεία να χαθεί η ευκαιρία να προχωρήσει το μαχαίρι σ’ όλους τους χώρους εργασίας, – το θέατρο, που προσφέρει θέαμα, είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Το κίνημα αυτό θα έχει πετύχει τους σκοπούς του, όταν δεν θα υπάρχει άνθρωπος σε κανέναν χώρο εργασίας στην Ελλάδα που να φοβάται να μιλήσει, επώνυμα και θεσμικά, για την όποια εις βάρος του κακοποιητική συμπεριφορά.
Πώς μπορεί έμπρακτα κάθε άνθρωπος από το πόστο του, κάθε άνθρωπος που έχει λόγο στη δουλειά του να φέρει αλλαγές και τομές, ώστε να σταματήσει συστημικά η αδικία, η εκμετάλλευση, η παρενόχληση; Εσύ, κι ως άνθρωπος, συνάδελφος, θιασάρχης, σκηνοθέτης – πώς θα κινηθείς από εδώ και εμπρός;
Εγώ καταρχάς θα συνεχίσω να κάνω αυτό που κάνω εδώ και χρόνια: στους χώρους εργασίας που βρίσκομαι -και ειδικά όταν έχω την ευθύνη- δεν νοείται κανενός είδους κακοποιητική συμπεριφορά. Από κανέναν σε κανέναν. Τελεία. Κι αν τυχόν συμβεί, δεν θα γίνει ανεκτή, όπως δε θα γινόταν και στο παρελθόν. Είναι σημαντικό που τώρα ήρθε η ώρα να θεσπιστούν κώδικες και κανόνες. Αλλά θα σου πω κάτι που το πιστεύω ακράδαντα: υπάρχει μια ολόκληρη γενιά ανθρώπων του θεάτρου (περίπου από την ηλικία μου και κάτω) που δεν χρειάστηκαν και δεν χρειάζονται κώδικες και κανόνες. Απλώς δεν διανοούνται κακοποιητικές συμπεριφορές. Ανθρωποι συμφιλιωμένοι με το άλλο φύλο -αλλά και με το δικό τους-, άνθρωποι που γνωρίζουν να συνυπάρχουν σε μια ομάδα, σε όποια θέση της ιεραρχίας κι αν βρίσκονται. Οι κοινωνίες προοδεύουν, προχωρούν, θεσπίζοντας νόμους και κανόνες. Συμπεριφορές και στάσεις που γίνονταν, για διάφορους λόγους, ανεκτές από τις γενιές των παππούδων μας, όπως η ενδοσυζυγική κακοποίηση, ή η κακοποιητική συμπεριφορά στους χώρους εργασίας, τώρα πια μπορούν να βγουν στο φως και να καταδικαστούν όπως τους αξίζει. Και η αξία αυτής της στιγμής βρίσκεται εκεί, στο μέλλον που θα έρθει όπου οι κώδικες και οι κανόνες θα χρειάζονται όλο και λιγότερο, καθώς οι άνθρωποι θα γνωρίζουν πως να συνυπάρχουν στους χώρους εργασίας.
Οπως και σε περιπτώσεις του εξωτερικού, μπερδευόμαστε ανάμεσα στον καλλιτέχνη και τον άνθρωπο. Λέμε “μα τόσο ταλαντούχος”, “τι έχει προσφέρει στο σινεμά”. Αν πρέπει να διαλέξουμε πλευρά: να συνεχίσει η τέχνη να έχει ταλαντούχους ανθρώπους που είναι κακοποιητές, ή να αλλάξουμε συθέμελα τις καταστάσεις κι ας χάσουμε το μεγαλείο κάποιων δημιουργών. Αν το ελληνικό θέατρο και σινεμά από αύριο πρέπει να ξεκαθαρίσει από τέτοιους ανθρώπους, θα ήταν καλύτερο ή χειρότερο;
Αν ανατρέξουμε στις ιστορίες των μεγάλων δημιουργών, θα δούμε ότι, δυστυχώς, πολλοί απ’ αυτούς που θαυμάζουμε για το έργο τους ήταν, το λιγότερο, απαίσιοι χαρακτήρες. Οι άνθρωποι είμαστε -εκ των πραγμάτων- μικρότεροι από τα δημιουργήματά μας, ειδικά όταν είναι σπουδαία. Το δημιούργημα είναι το καθαρό απόσταγμα της ανθρώπινης εμπειρίας, το κατακάθι μένει στον πάτο – δηλαδή μέσα στον κάθε δημιουργό. Εγώ προσωπικά έχω πάρει θέση μέσα μου σ’ αυτό το δίλημμα εδώ και χρόνια, θεωρώ την καλoσύνη σημαντικότερη αρετή απ’ το ταλέντο ή την ευφυία- για τη δική μου ζωή. Αν με ρωτάς όμως αν θα έπρεπε να απαρνηθώ, ας πούμε, τη μουσική του Debussy που ήταν, όπως λέγεται, απαίσιος τύπος και φερόταν φρικτά στη γυναίκα του, θα σου απαντήσω πως δεν θα ήθελα, ούτε θα το πίστευα σωστό. Το δημιούργημα αποκολλάται από τον δημιουργό – κι αν είναι σπουδαίο ανήκει πλέον σε όλους μας, είναι περιουσία μας, θα ήταν κρίμα να το στερηθούμε. Στο θέατρο, όπου ο ηθοποιός είναι δημιουργός και δημιούργημα ταυτόχρονα, είναι πιο δύσκολο. Εκεί, το μόνο που μπορώ να πω είναι πως κάθε άνθρωπος θα πρέπει να υποστεί τις συνέπειες των πράξεών του.
Τα τελευταία 24ωρα έχει εμπλακεί το όνομά σου στη συζήτηση, λόγω της φιλίας σου με συγκεκριμένο καλλιτέχνη που κατηγορείται. Είσαι ένας άνθρωπος που πολύ συχνά τοποθετείσαι, παίρνεις θέση, απέναντι σε καίρια κοινωνικά και πολιτικά πράγματα. Καταλαβαίνεις λοιπόν ότι περιμένει ο κόσμος και εδώ την τοποθέτησή σου. Εσύ κλείνεις τη σελίδα σου στο Facebook…
Αλήθεια, έχει σημασία να ενημερωνόμαστε σωστά και να μην πιστεύουμε ό,τι ακούμε -ειδικά από τα social media. Τη σελίδα μου στο FB την έκλεισα στις 12 Ιανουαρίου, πριν καν βγει η Σοφία Μπεκατώρου να μιλήσει. Την έκλεισα για να κάνω καλύτερη διαχείριση του χρόνου μου – το έχω κάνει ξανά στο παρελθόν. Μου μεταφέρουν κι άλλα απίστευτα ψεύδη για μένα – δε με αγγίζουν, η πραγματική ζωή δεν είναι στα social media κι εγώ δεν έχω τίποτε να κρύψω και τίποτε να φοβηθώ.
Ως προς αυτό που με ρωτάς, έχω σχέσεις, επαγγελματικές ή φιλικές, με τους περισσότερους από τους ανθρώπους που έχουν ακουστεί. Κάνω θέατρο 30 χρόνια, όλοι μας γνωριζόμαστε. Αλλά ειδικά για πράξεις σαν κι αυτές που καταγγέλλονται, που εκ των πραγμάτων δε γίνονται δημοσίως, μπορώ να μιλήσω με σιγουριά μόνο για τις δικές μου πράξεις. Oύτε των συνεργατών, ούτε των φίλων μου. Οι δικές μου πράξεις είναι οι μόνες που γνωρίζω με βεβαιότητα. Δεν μπορώ λοιπόν να κατηγορήσω ή να υπερασπιστώ κανέναν. Μπορώ μόνο να πω ότι αν ο,τιδήποτε, απ’ οποιονδήποτε, συνέβαινε μπροστά μου, θα είχα το θάρρος να το αντιμετωπίσω. Και είναι ευνόητο πως καταδικάζω κάθε ενδεχόμενη παραβατική συμπεριφορά. Ο λόγος που εμπλέκεται το όνομά μου από κάποιους, σε μένα είναι πεντακάθαρος, άσχετος απ’ το θέατρο, τις φιλίες και τις συνεργασίες μου.
Τι εννοείς; Θέλεις να το ξεκαθαρίσεις;
Οχι, αυτή τη στιγμή. Δεν είναι η ώρα. Αλλά κάθε νοήμων άνθρωπος καταλαβαίνει. Δεν με πειράζει. Παραμένω ψύχραιμος, ελπίζοντας αυτή η επώδυνη στιγμή να οδηγήσει -όχι μόνο το θέατρο, αλλά την κοινωνία μας συνολικά- σε μια πιο φωτεινή εποχή.